Naruszenie prawa konkurencji, czyli zakazów określonych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub zakazów określonych w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów uprawnia poszkodowanego do dochodzenia od sprawcy naprawienia szkody, a sprawca naruszenia jest zobowiązany do naprawienia tej szkody, chyba że nie ponosi winy.
Zasady dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji zostały uregulowane w odrębnej ustawie z uwagi na specyfikę przedmiotu.
Naruszenie prawa konkurencji a domniemanie istnienia szkody
Ustawodawca posłużył się definicją naruszenia prawa konkurencji, która sprowadza się do naruszenia konkretnych przepisów, czyli w art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który reguluje zachowania niezgodne z rynkiem wewnętrznym lub art. 102 traktatu, który reguluje zakaz nadużywania pozycji dominującej lub zakazów określonych w art. 6 lub art. 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, które kolejno traktują o zakazie zawierania antykonkurencyjnych porozumień i zakazie nadużywania pozycji dominującej. Naruszanie w/w przepisów należy rozumieć jako naruszenie prawa konkurencji.
Kto może wystąpić o odszkodowanie? Kto jest sprawcą?
Poszkodowanym może być przedsiębiorca będący zarówno bezpośrednim, jak i pośrednim dostawcą lub nabywcą, a także nieznajdujący się w tym samym łańcuchu transakcji co sprawca naruszenia, jak również, że poszkodowanym może być sam konsument.
Ponadto organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona konsumentów, mogą, za zgodą powoda będącego konsumentem wyrażoną na piśmie, wytoczyć powództwo na jego rzecz lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu objętym zakresem niniejszej ustawy.
Zasady dochodzenia roszczenia
Przede wszystkim sprawy o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji należą do właściwości sądów okręgowych. Może zdarzyć się tak, że o to samo naruszenie prawa konkurencji, toczą się sprawy przed kilkoma sądami pierwszej instancji postępowania o naprawienie szkody, w takiej sytuacji, jeśli przemawiają za tym względy celowości, a w szczególności potrzeba uniknięcia sprzecznych orzeczeń, każdy z tych sądów może zwrócić się do pozostałych o przekazanie mu tych spraw w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.
W sprawach o dochodzenie roszczeń w związku z naruszaniem prawa konkurencji, pojawiło się uprawnienie dotyczące nakazania wyjawienia środka dowodowego. Uprawnienie to ma uniemożliwić dopuszczalność takiej sytuacji, w której brak dostępu do środków dowodowych mógłby stronie ubiegającej się o odszkodowanie uniemożliwić wykazanie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy naruszenia. Jest to swego rodzaju wyjątek od powszechnych zasad praktykowanych w postępowaniu sądowym, zgodnie z którą nikt nie może być zobowiązany do przedstawiania dowodu przeciwko sobie.
Przeciwna praktyka w postępowaniu o naruszenie prawa konkurencji, ma na celu ułatwienie dochodzenia roszczeń. We wniosku o wyjawianie środka dowodowego wskazuje się fakt podlegający stwierdzeniu oraz środek dowodowy wraz z jego możliwie dokładnym opisem. W przypadku wniosku obejmującego kilka środków dowodowych jednego rodzaju wskazuje się w szczególności ich rodzaj, przedmiot, czas i miejsce powstania, a także inne istotne cechy umożliwiające identyfikację tych środków. Pismo ma odpowiadać podstawowym wymogom przewidzianym w procedurze cywilnej adekwatnym dla psim procesowych.
A zatem, każde pismo procesowe powinno zawierać:
-
oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
-
imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
-
oznaczenie rodzaju pisma;
-
osnowę wniosku lub oświadczenia;
-
w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
-
podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
-
wymienienie załączników.
Kolejną ciekawą instytucją przewidzianą specjalne do postępowań związanych z dochodzeniem roszczeń w związku z naruszeniem prawa konkurencji jest udostępnienie środka dowodowego w celu ustalenia możliwości jego wyjawienia.
Sąd, na uzasadniony wniosek powoda, może zobowiązać pozwanego, osobę trzecią lub organ ochrony konkurencji, którzy według treści wniosku o wyjawienie środka dowodowego znajdują się w posiadaniu środka dowodowego, do udostępnienia sądowi tego środka wyłącznie w celu ustalenia, czy należy on do środków dowodowych niepodlegających wyjawieniu.
Możliwość ukarania strony karą grzywny
Uprawnienie dotyczące ukarania strony karą grzywny do 20 tysięcy złotych, przewidziano w postępowaniu, jeśli strona:
-
w złej wierze złożyła wniosek o wyjawienie środka dowodowego lub
-
naruszyła ograniczenia dotyczące prawa wglądu, zapoznawania się lub korzystania z dowodu, ustanowione przez sąd lub
-
wykorzystała dowód w innym celu niż na potrzeby toczącego się postępowania.
Jeśli dojdzie do powyższych sytuacji, sąd pominie dowód uzyskany na podstawie postanowienia nakazującego wyjawienie środka dowodowego wydanego na wniosek tej strony, a strona która się dopuściła zachowania skutkującego pominięciem dowodu, podlega karze grzywny.
Wyłączenia dowodowe w postępowaniu
Dowodem w postępowaniu dotyczącym roszczeń odszkodowawczych wynikających z naruszenia prawa konkurencji nie mogą być oświadczenia w ramach programu łagodzenia kar i propozycje ugodowe. Chodzi tutaj o dobrowolne przedstawiane przez przedsiębiorcę lub osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą, ustnie lub na piśmie, specjalnie w celu przedłożenia organowi ochrony konkurencji, aby uzyskać zwolnienie z kary pieniężnej lub jej obniżenie w ramach programu łagodzenia kar, dowodów lub informacji, którymi dysponuje, o kartelu oraz roli w kartelu składającego oświadczenie, z wyłączeniem wcześniej istniejących informacji.
Jeśli wniosek dowodowy obejmuje oświadczenie w ramach programu łagodzenia kar bądź propozycję ugodową, sąd jest zobowiązany go oddalić, bez względu na stan postępowania antymonopolowego, z uwzględnieniem tego, czy postępowanie to się zakończyło.
Reżim postępowania w sprawie o naprawienie szkody
Postępowanie sądowe w sprawie o naprawienie szkody w przypadku naruszenia prawa konkurencji rządzi się nie tylko procedurą opisaną w kodeksie postępowania cywilnego, ale przede wszystkim wynikającą z ustawy szczególnej - o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Warto zaznajomić się z jej treścią i specyficznymi instytucjami, obecnie bowiem w obrocie gospodarczym coraz częściej mamy do czynienia z naruszaniem zasad konkurencji.
Podstawa prawna
-
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Rzym.1957.03.25., Dz.U.2004.90.864/2.
-
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z dnia 26 listopada 2014 r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objęte przepisami prawa krajowego (Dz. Urz. UE L 349 z 05.12.2014, str. 1)
-
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Dz.U.2021.275 t.j.
-
Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, Dz.U.2017.1132.
-
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U.2020.1575 t.j.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
