Rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę rodzi po stronie pracodawcy określone obowiązki względem pracownika. Jedną z takich powinności jest wydanie świadectwa pracy. Jeżeli pracodawca wydał wspomniany dokument nieterminowo lub przekazał pracownikowi wadliwe świadectwo pracy, powoduje to określone konsekwencje. Jak przepisy prawa pracy regulują powyższe kwestie oraz jaka jest kara za nieterminowe wydanie świadectwa pracy – piszemy na ten temat w artykule.
Postępowanie dotyczące wydawania świadectwa pracy
Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp) w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy w dniu, w którym następuje ustanie zatrudnienia, jeżeli nie zamierza nawiązać z nim kolejnej umowy o pracę w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy.
W przypadku gdy – z przyczyn obiektywnych – wydanie świadectwa pracy pracownikowi albo osobie przez niego upoważnionej w tym terminie nie jest możliwe, pracodawca w ciągu 7 dni od dnia upływu tego terminu przesyła świadectwo pracy pracownikowi lub tej osobie za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu Ustawy z dnia 23 listopada 2012 roku – Prawo pocztowe albo doręcza je w inny sposób.
W razie upoważnienia przez pracownika innej osoby do odbioru świadectwa pracy upoważnienie może być dostarczone pracodawcy w postaci papierowej lub elektronicznej.
Jeżeli dojdzie do nawiązania z tym samym pracownikiem kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę, pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy wyłącznie na jego wniosek złożony w postaci papierowej lub elektronicznej; wniosek może być złożony w każdym czasie i dotyczyć wydania świadectwa pracy odnoszącego się do poprzedniego okresu zatrudnienia albo wszystkich okresów zatrudnienia, za które dotychczas nie wydano świadectwa pracy. W takich okolicznościach pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.
Uprawnienia pracownicze w przypadku nieterminowego wydania świadectwa pracy lub przekazania wadliwego dokumentu
W myśl art. 99 § 1 kp pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę powstałej wskutek:
- niewydania w terminie świadectwa pracy lub
- wydania niewłaściwego świadectwa pracy.
Przykład 1.
Pracownik nie mógł podjąć nowego zatrudnienia w ustalonym czasie, ponieważ pracodawca nie wydał mu w ustawowym terminie świadectwa pracy. Przedłożenie świadectwa pracy z poprzednich miejsc zatrudnienia jest z kolei jednym z warunków nawiązania stosunku pracy. Takie zdarzenie może uzasadniać wystąpienie pracownika z roszczeniem o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę.
Przykład 2.
Pracownik nie miał możliwości zarejestrowania się w urzędzie pracy w charakterze bezrobotnego, a więc nie mógł uzyskać prawa do zasiłku dla bezrobotnych. W takim przypadku dochodzi do powstania realnej szkody majątkowej, uzasadniającej skorzystanie z trybu przewidzianego w art. 99 § 1 kp.
W przypadku dochodzenia roszczenia na podstawie art. 99 § 1 kp ciężar wykazania poniesienia szkody z powodu niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy spoczywa na pracowniku.
Ponadto skuteczność dochodzenia przez pracownika roszczeń uwarunkowana jest wpływem wadliwego działania pracodawcy w zakresie wydania świadectwa pracy na powstanie szkody po stronie pracownika.
Na pracowniku ciąży nie tylko obowiązek udowodnienia poniesionej szkody – dotyczy to także wykazania wysokości utraconego wynagrodzenia.
Warto również dodać, że w razie zbiegu tytułów odszkodowawczych – odszkodowanie przyznane na podstawie art. 99 § 1 kp przysługuje w granicach, w których poniesiona przez pracownika szkoda nie została zaspokojona w ramach innego tytułu odszkodowawczego.
Przykład 3.
Pracownik dochodzi roszczeń w trybie art. 58 kp, który określa prawo pracownika do odszkodowania należnego w razie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w tym trybie. Wskazany pracownik wystąpił także z roszczeniem na podstawie art. 99 § 1 kp o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek nieterminowego wydania świadectwa pracy. Dochodzi w tym przypadku do zbiegu tytułów odszkodowawczych.
Orzeczenie sądowe o odszkodowaniu w związku z wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy stanowi podstawę zmiany tego świadectwa. W takim przypadku pracodawca wydaje pracownikowi nowe świadectwo pracy, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu pracy w tej sprawie.
Odszkodowanie przysługujące pracownikowi w związku z niewydaniem lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Zgodnie z wyjaśnieniami Sądu Najwyższego (SN) zawartymi w wyroku z 13 października 2004 roku (II PK 36/04) sam fakt żądania wydania lub sprostowania świadectwa pracy nie jest przesłanką dochodzenia przez pracownika naprawienia szkody z tytułu niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.
Należy zaznaczyć, że przepisy wykonawcze dotyczące wydania nowego świadectwa pracy w razie uwzględnienia powództwa strony przez sąd pracy oraz usunięcia z akt osobowych i zniszczenia poprzedniego świadectwa pracy stosuje się odpowiednio w razie uwzględnienia przez sąd pracy powództwa pracownika o odszkodowanie w związku z niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy.
Odpowiedzialność wykroczeniowa wynikająca z niewykonania obowiązku wydania pracownikowi świadectwa pracy
Na pracodawcy, który nie wydaje pracownikowi świadectwa pracy, ciąży także odpowiedzialność wykroczeniowa przewidziana w Kodeksie pracy. Oznacza to w konsekwencji, że niewydanie przez pracodawcę lub osobę działającą w jego imieniu świadectwa pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym i jest zagrożone karą grzywny.
Warto równocześnie zauważyć, że wydanie wadliwie sporządzonego świadectwa pracy nie stanowi natomiast podstawy do zastosowania odpowiedzialności wykroczeniowej przewidzianej w art. 282 § 1 pkt 3 kp.
Nieterminowe wydanie świadectwa pracy lub wydanie wadliwego dokumentu – konsekwencje prawne
Wydanie świadectwa pracy pracownikowi lub upoważnionej przez niego osobie jest bezwzględnym obowiązkiem pracodawcy – brak jego realizacji rodzi określone konsekwencje prawne dla pracodawcy. Pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę, w tym celu należy wystąpić do sądu pracy. W takim przypadku ciężar wykazania poniesienia szkody z powodu niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy spoczywa na pracowniku. Na pracodawcy, który nie wydaje pracownikowi świadectwa pracy ciąży także odpowiedzialność wykroczeniowa wynikająca z przepisów Kodeksu pracy.
