Zagadnienia związane z niezdolnością do pracy i przysługującym z tego tytułu zasiłkiem chorobowym bywają niejednoznaczne, zwłaszcza gdy w grę wchodzą pozornie podobne, ale w rzeczywistości bardzo różne pojęcia. Tak jest w przypadku okresu zasiłkowego oraz okresu podstawy zasiłku chorobowego. Choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się zbliżone semantycznie, ich znaczenie oraz zastosowanie w praktyce prawa ubezpieczeń społecznych są zupełnie inne. Zrozumienie tej różnicy ma fundamentalne znaczenie dla każdego pracownika, pracodawcy oraz osób prowadzących działalność gospodarczą. Czym jest zatem okres zasiłkowy, a czym okres podstawy zasiłku chorobowego?
Czym jest okres zasiłkowy?
Pojęcie okresu zasiłkowego odnosi się do maksymalnego czasu, przez jaki ubezpieczony może otrzymywać zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy. Reguluje go art. 8 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z nim okres zasiłkowy wynosi co do zasady 182 dni, a w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą lub ciążą może być wydłużony do 270 dni.
Co istotne, okres zasiłkowy nie odnosi się wyłącznie do jednej, ciągłej niezdolności do pracy. Może obejmować kilka epizodów chorobowych, jeśli występują w okresie nie dłuższym niż 60 dni od zakończenia poprzedniego zwolnienia. W takim przypadku okresy te sumują się do limitu 182 lub 270 dni.
Znaczenie okresu zasiłkowego ujawnia się przede wszystkim w kontekście ustalania prawa do zasiłku. Po jego wyczerpaniu pracownikowi nie przysługuje już zasiłek chorobowy, choć może starać się o świadczenie rehabilitacyjne, jeśli rokowania dotyczące powrotu do pracy są pomyślne.
Sprawdźmy na przykładach zasady ustalania okresu zasiłkowego.
Przykład 1.
Okresy niezdolności do pracy pracownika:
- Choroba A (grypa): 49 dni niezdolności (styczeń–luty).
- Przerwa: 31 dni (marzec).
- Choroba B (zapalenie płuc): 40 dni niezdolności (kwiecień).
Pracownik chorował łącznie przez okres 89 dni. Cały ten okres wliczany jest do okresu zasiłkowego (182 dni). Przyczyna choroby nie ma znaczenia, ponieważ przerwa była krótsza niż 60 dni.
Przykład 2.
Pracownik chorował w następujących okresach:
- Choroba A (kontuzja): 100 dni niezdolności (styczeń–kwiecień).
- Przerwa: 70 dni (maj–lipiec).
- Choroba B (depresja): 30 dni niezdolności (sierpień).
Okres drugiej choroby (depresji) rozpoczął nowy okres zasiłkowy (182 dni). Poprzednie 100 dni nie wliczają się do tego samego okresu, ponieważ przerwa między chorobami przekroczyła 60 dni.
Okres podstawy zasiłku chorobowego – istota i zastosowanie
W przeciwieństwie do okresu zasiłkowego okres podstawy zasiłku chorobowego dotyczy okresu, z którego przyjmowane są dochody do obliczenia podstawy świadczenia chorobowego. W praktyce oznacza to, że nie mówimy tutaj o długości wypłaty świadczenia, ale o tym, jak wysoka będzie jego kwota.
Zgodnie z art. 36 ust. 1 wspomnianej ustawy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne wynagrodzenie z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli zatrudnienie trwa krócej, okres podstawy ustala się z całego okresu zatrudnienia. Co ważne, uwzględnia się wynagrodzenie pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego.
Dla osób prowadzących działalność gospodarczą podstawę stanowi zadeklarowana kwota, od której odprowadzane były składki przez okres co najmniej 90 dni.
Co ważne, podstawy zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami niezdolności do pracy (nie ma znaczenia przyczyna choroby) nastąpiła przerwa krótsza niż 1 miesiąc kalendarzowy. Z drugiej strony, bez względu na długość przerwy między kolejnymi chorobami, podstawę zasiłku zawsze ustala się na nowo, jeśli nastąpiła zmiana wymiaru etatu.
Przykład 3.
Pracownik chorował w okresie od 15 do 30 marca, a następnie od 2 do 7 kwietnia. Okres zasiłkowy nie będzie ustalany na nowo, ponieważ nie było 1 miesiąca przerwy pomiędzy zwolnieniami.
Przykład 4.
Pracownik chorował w okresie od 7 do 14 maja, a następnie od 8 do 10 czerwca. Podstawa zostanie ustalona na nowo, ponieważ 1 czerwca pracownik zmienił wymiar etatu z ½ na cały etat.
Różnica fundamentalna – czas a podstawa
Podstawową różnicą pomiędzy omawianymi pojęciami jest fakt, że okres zasiłkowy wyznacza czas trwania prawa do zasiłku, natomiast okres podstawy zasiłku chorobowego odnosi się do okresu, z którego obliczana jest kwota tego świadczenia.
Mimo że pojęcia te są regulowane w tej samej ustawie, mają zupełnie inne zastosowanie. Okres zasiłkowy ma znaczenie w sytuacjach, gdy trwa nieprzerwana lub nawracająca choroba, a jego wyczerpanie skutkuje brakiem możliwości kontynuowania pobierania zasiłku. Z kolei okres podstawy dotyczy samej kalkulacji wysokości świadczenia i może mieć kluczowe znaczenie zwłaszcza dla osób, których wynagrodzenie ulega zmianie, np. w przypadku premii, dodatków czy zmiennych form wynagradzania.
Pojęcie | Okres zasiłkowy | Okres podstawy zasiłku chorobowego |
Cel | Maksymalny czas pobierania świadczenia | Ustalenie wysokości świadczenia |
Długość | 182 lub 270 dni | 12 miesięcy poprzedzających miesiąc niezdolności do pracy |
Podstawa prawna | Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 8) | Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 36) |
Zastosowanie | Określenie prawa do świadczenia | Obliczenie wysokości świadczenia |
Znaczenie praktyczne dla pracowników i pracodawców
Dla pracownika wiedza o tym, czym różni się okres zasiłkowy od okresu podstawy zasiłku chorobowego, może oznaczać lepsze przygotowanie na sytuację niezdolności do pracy. Wiedząc, jak liczony jest okres zasiłkowy, można bardziej świadomie analizować otrzymywane świadczenia chorobowe. Znajomość zasad ustalania podstawy pozwala natomiast ocenić, na jakie świadczenie można liczyć finansowo.
Z punktu widzenia pracodawcy, różnica ta ma kluczowe znaczenie przy planowaniu budżetu wynagrodzeń i świadczeń chorobowych, zwłaszcza w większych organizacjach, gdzie występuje wiele przypadków chorobowych. Znajomość przepisów pozwala unikać błędów formalnych i nieporozumień z ZUS-em.
Zmiany legislacyjne
Przez wiele lat w niezmienionej formie obowiązywała ustawa zasiłkowa. Ustawodawca zastrzegł w niej art. 43, który określał, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż odpowiednia liczba pełnych miesięcy kalendarzowych, która wynosiła 3 takie miesiące.
Jednak do 2022 roku zaszła bardzo ważna nowelizacjach tych przepisów. Ustawa z dnia 24 czerwca 2021 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z 1 stycznia 2022 roku skróciła okres tej przerwy między świadczeniami, po której upływie należy ustalić nową podstawę zasiłku chorobowego, do jednego miesiąca kalendarzowego.
Dlatego też bardzo istotne jest, aby na bieżąco śledzić zmiany w przepisach i odpowiednio je stosować w praktyce.
Okres zasiłkowy a okres podstawy zasiłku chorobowego – podsumowanie
Choć terminologia związana z zasiłkiem chorobowym bywa nieintuicyjna, zrozumienie różnicy pomiędzy okresem zasiłkowym a okresem podstawy zasiłku chorobowego pozwala uniknąć wielu nieporozumień i problemów natury formalnej. Pierwsze z pojęć dotyczy czasu, przez jaki przysługuje świadczenie, drugie zaś odnosi się do sposobu jego wyliczania. Oba mają swoje umocowanie w ustawie o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego i są kluczowe dla zrozumienia zasad funkcjonowania systemu zasiłków w Polsce. Świadomość tych zagadnień to nie tylko kwestia formalna, lecz także praktyczna – zarówno dla osób ubezpieczonych, jak i dla pracodawców oraz doradców kadrowo-płacowych.
