Podatek dochodowy to nieodłączna część prowadzenia biznesu dotycząca każdego rodzaju działalności. Odroczony podatek dochodowy to pojęcie spotykane w księgach handlowych, związany jest z występującymi różnicami pomiędzy wartością księgową i podatkową poszczególnych składników aktywów i pasywów. Z czym wiąże się podatek odroczony i kogo dotyczy? W jaki sposób należy ustalić aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego?
Czym jest podatek odroczony i kiedy występuje?
Podatek odroczony występuje wówczas, gdy dana jednostka rozpoznaje przychody i koszty na potrzeby podatkowe i bilansowe w różnych okresach. Z pojęciem podatku odroczonego wiąże się konieczność ustalenia aktywów i tworzenia rezerw, odpowiednio w przypadku wystąpienia ujemnych i dodatnich różnic przejściowych.
„W związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością podatkową oraz stratą podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości, jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, którego jest podatnikiem”.
Czy każda jednostka powinna ewidencjonować aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego?
Nie wszystkie firmy zobowiązane są do ustalania aktywów i tworzenia rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Taki obowiązek mają tylko stosunkowo duże firmy.
„Jednostki, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
a) 25 500 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
b) 51 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
c) 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
-mogą odstąpić od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego”.
Od powyższej zasady są jednak pewne wykluczenia, przykładowo przepisu tego nie stosuje się m.in. do jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, krajowych instytucji płatniczych czy instytucji pieniądza elektronicznego.
W jaki sposób ustalić aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego?
Ujemne różnice przejściowe powstają wtedy, gdy wartość bilansowa jest mniejsza niż wartość podatkowa, a zatem w przypadku:
- aktywów, gdy ich wartość księgowa jest mniejsza od podatkowej lub
- pasywów, gdy ich wartość księgowa jest większa od podatkowej.
Firma powinna wówczas zewidencjonować aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Aktywa na odroczony podatek dochodowy to kwota podlegająca odliczeniu od podatku dochodowego w kolejnym roku podatkowym, wyliczana jest na podstawie stawek obowiązujących w roku powstania obowiązku podatkowego.
„Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego, w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności”.
Przykład 1.
W spółce XYZ na dzień bilansowy dokonano sporządzenia odpisu z tytułuj trwałej utraty wartości maszyny produkcyjnej, która w spółce stanowi środek trwały. Na dokumencie OT maszyna ma wskazaną wartość 90.000 zł i taka również wskazana jest na jej koncie. Utrata wartości miała miejsce na kwotę 20.000 zł. Dodatkowo spółka również dokonała wyceny prowadzonych inwestycji krótkoterminowych. Wartość inwestycji ujęta w księgach była na kwotę 50.000 zł, natomiast ich wartość rynkowa wzrosła i tym samym wyniosła 60.000 zł. Jak dokonana utrata wartości oraz wycena wpłynie na podatek dochodowy?
W sprawozdaniu finansowym kwota dotycząca odroczonego podatku dochodowego będzie znajdować się w pozycji „Podatek dochodowy: część odroczona” o wartości = -13 300 zł + 1 900 zł = – 11 400 zł. Część odroczona będzie pomniejszać zobowiązanie wobec fiskusa ze względu na to, że spółka wygenerowała mniej aktywów niż rezerwy z tytułu podatku odroczonego. W związku z tym spółka będzie mogła ubiegać się o zwrot podatku przy rozliczeniu.
Obliczenia:
Ustalenie różnicy przejściowej dla aktyw:
Wartość bilansowa aktywów: 90 000 zł
Wartość podatkowa aktywów: 70 000 zł
Ujemna różnica przejściowa (aktywa): (90 000 – 20 000) x 19%= 13 300 zł
Ustalenie różnicy przejściowej dla rezerw:
Wartość bilansowa aktywów: 60 000 zł
Wartość podatkowa aktywów: 50 000 zł
Dodatnia różnica przejściowa (rezerwa): (60 000 –50 000 zł) x 19%= 1900 zł
Jak ustalić rezerwy na odroczony podatek dochodowy?
Dodatnie różnice przejściowe występują wówczas, gdy wyliczona wartość bilansowa jest większa od wartości podatkowej, a dokładnie w przypadku:
- aktywów, gdy ich wartość księgowa jest większa od podatkowej lub
- pasywów, gdy ich wartość księgowa jest mniejsza od podatkowej.
W tej sytuacji dana jednostka tworzy rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Takie rezerwy to inaczej kwota zobowiązania podatkowego wymaganego do zapłaty w następnym okresie. Ich wielkość jest ustalana na podstawie stawki podatku obowiązującego w okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy.
„Rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego tworzy się w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty, w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych, to jest różnic, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przyszłości”.
„Wysokość rezerwy i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się przy uwzględnieniu stawek podatku dochodowego obowiązujących w roku powstania obowiązku podatkowego”.
Rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego wykazujemy w bilansie i rachunku zysków i strat. Trzeba mieć na uwadze, że w rachunku zysków i strat należy ujawnić kwotę odroczonego podatku dochodowego jako różnicę pomiędzy stanem rezerw i aktywów od odroczonego podatku na koniec i początek okresu sprawozdawczego.
