W świetle obowiązujących przepisów osoby fizyczne zobowiązane są do odprowadzania podatku dochodowego z tytułu osiąganych przychodów. Ustawodawca nie określił żadnego limitu wiekowego, w związku z czym również dochody osób małoletnich podlegają opodatkowaniu. W poniższym artykule przedstawiono, w jaki sposób rozliczać podatek dochodowy od dochodów osób małoletnich.
Przepisy ogólne dotyczące małoletnich
W pierwszej kolejności należy wskazać, że za małoletniego uważa się osobę, która nie ukończyła 18. roku życia. Zgodnie z zasadą ogólną wynikającą z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dochody małoletnich dzieci własnych i przysposobionych, które podlegają opodatkowaniu, dolicza się do dochodów rodziców, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci. Zatem jeżeli rodzice sprawują władzę rodzicielską nad dzieckiem oraz zarządzają jego majątkiem, uzyskane przez małoletniego dochody podlegają doliczeniu do dochodów rodziców. Konsekwentnie pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej bądź prawa do zarządu majątkiem dziecka wyklucza możliwość doliczania dochodów małoletnich.
W sytuacji gdy rodzice rozliczają się osobno, dochody małoletnich dolicza się po połowie do dochodów każdego z rodziców. Oczywiście jest to możliwe pod warunkiem, że oboje sprawują władzę rodzicielską. Inaczej wygląda sytuacja, gdy rodzice znajdują się w separacji. W takim przypadku dochód dziecka dolicza ten rodzic, który to dziecko wychowuje. Doliczenia dokonuje rodzic poprzez złożenie zeznania PIT-36 wraz z załącznikiem PIT/M składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym ponieważ zobowiązani są do zapłaty podatku dochodowego od dochodów osób małoletnich.
Jednak nie każde dochody małoletnich podlegają zsumowaniu z dochodami rodziców. W przypadku gdy małoletni osiąga dochody z pracy, stypendiów lub przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku, zobligowany jest do samodzielnego rozliczenia podatku. W praktyce zeznanie na imię i nazwisko dziecka składają rodzice, którzy również, jako opiekunowie prawni, podpisują zeznanie.
Warto również podkreślić, że dochody dzieci, własnych albo przysposobionych, do swoich dochodów dodają wyłącznie rodzice, a nie inni opiekunowie prawni czy też rodziny zastępcze.
Przykład 1.
Małoletni z tytułu wygranej w zawodach sportowych osiągnął dochód w wysokości 2000 zł. Rodzice małoletniego nie skorzystali z możliwości wspólnego rozliczenia podatku, w związku z czym do dochodu każdego rodzica należy doliczyć dochód dziecka w wysokości po 1000 zł. Podatek dochodowy od dochodów osób małoletnich zostaje rozliczony przez rodziców na formularzu PIT-36 wraz z załącznikiem PIT/M.
Przykład 2.
Małoletni osiągnął w roku podatkowym dochód z tytułu pracy na umowę zlecenie w wysokości 7000 zł. Z uwagi na fakt, iż taki dochód nie podlega łączeniu z dochodami rodziców, musi osobno rozliczyć należny podatek. Ponieważ nie jest pełnoletni, rozliczenia w jego imieniu dokonuje rodzic na formularzu PIT-37 oraz jako opiekun prawny podpisuje takie zeznanie.
Sprzedaż nieruchomości przez małoletniego a podatek dochodowy
W obrocie gospodarczym może zdarzyć się sytuacja, gdy małoletni otrzyma, np. w drodze spadku czy darowizny, nieruchomość. Jak powszechnie wiadomo, dochód uzyskany ze sprzedaży nieruchomości podlega opodatkowaniu. W przypadku jednak gdy zbycia chce dokonać osoba małoletnia, istotne jest stanowisko w tej sprawie sądu opiekuńczego. Wspomniany sąd w pierwszej kolejności musi wyrazić zgodę na sprzedaż. Wynika to z faktu, że czynność taka przekracza zakres zwykłego zarządu majątkiem, do którego z mocy prawa upoważnieni są rodzice. W przypadku pozytywnej decyzji sądu, środki ze sprzedaży zostają złożone w depozycie sądowym do czasu osiągnięcia przez małoletniego wieku pełnoletniego.
Jak wskazano powyżej, dochody małoletnich dzieci podlegają doliczeniu do dochodów rodziców, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci. Warunek ten znajdzie zastosowanie w analizowanym przypadku, co w konsekwencji spowoduje, że rozliczenia z tytułu sprzedaży nieruchomości przy pomocy zeznania PIT-39 powinni dokonać w imieniu małoletniego rodzice, którzy również podpisują dokument.
Dochody uzyskiwane przez małoletniego z tytułu najmu lub dzierżawy
Małoletni będący właścicielem nieruchomości może ją oddać w najem lub dzierżawę. Uzyskany z tego tytułu dochód również podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W tym jednak przypadku oddanie nieruchomości w najem czy też dzierżawę nie przekracza zakresu zwykłego zarządu majątkiem małoletniego, w związku z czym rodzice mają prawo do pobierania pożytków z tego źródła przychodów. W konsekwencji rodzice powinni uzyskany przez małoletniego dochód doliczyć do swoich dochodów.
W przepisach ustawowych jest brak przeciwwskazań, aby dochody z najmu osiągane przez małoletnich opodatkować na zasadach określanych jako podatek ryczałtowy w wysokości 8,5%. Biorąc pod uwagę okoliczność, że dochody te podlegają doliczeniu do dochodów rodziców, wystarczy aby rodzic spełnił wszystkie wymagane ustawą wymogi dotyczące możliwości opodatkowaniu najmu podatkiem ryczałtowym.
Stypendia a podatek dochodowy od dochodów osób małoletnich
Bardzo często małoletni uzyskują różnego rodzaju stypendia. Należy pamiętać, że w świetle art. 21 ust. 1 pkt 40b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku są stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje pożytku publicznego, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe, udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 3800 zł.
W przypadku uzyskiwania powyższych dochodów do kwoty wolnej, tj. 3800 zł, nie należy ich wykazywać w rocznym zeznaniu podatkowym. W przypadku stypendiów, które przekraczają kwotę wolną bądź też są przyznawane w oparciu o inny tytuł prawny, podlegają osobnemu rozliczeniu przez małoletniego.
Przykład 3.
Małoletni otrzymał od organizacji pożytku publicznego w roku podatkowym stypendium w wysokości 10 000 zł. Z racji występowania kwoty wolnej do wysokości 3800 zł, nadwyżka ponad tę kwotę podlega opodatkowaniu. Rodzice małoletniego powinni złożyć i podpisać w jego imieniu zeznanie podatkowe do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym z wykazaną kwotą dochodu 6200 zł.
