Bilans - czym jest i o jakich zasadach należy pamiętać

Bilans jest obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego. Stanowi on zestawienie składników majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego finansowania. Sporządzany jest na dany moment i składa się z aktywów tj. majątku firmowego oraz pasywów tj. źródła finansowania aktywów. Bilans charakteryzuje się zrównoważeniem stron, ponieważ aktywa zawsze muszą równać się pasywom. Oznacza to, że majątek przedsiębiorstwa powinien mieć wyraźne źródło finansowania. W poniższym artykule opiszemy, czym jest bilans i jak go sporządzić.

Podstawowe elementy bilansu

Bilans powinien zawierać:

• nazwę i adres podmiotu, dla którego sporządzany jest bilans,
• wyraz „bilans”,
• moment bilansowy – data, w której wycenione zostały pasywa i aktywa,
• nazwy i zawartości grup aktywów i pasywów,
• sumę aktywów i pasywów (wraz z zachowaniem równowagi bilansowej),
• podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową działalności,
• datę i miejsce sporządzenia bilansu.

Co więcej, bilans sporządzany jest na konkretny dzień, w którym dochodzi do zamknięcia ksiąg rachunkowych bądź na inny dzień bilansowy. Jeżeli chodzi o księgi rachunkowe, zamykane są one w dzień:

• zakończenia roku obrotowego,
• zakończenia działalności, w tym także jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego (jeżeli nie nastąpiło umorzenie),
• poprzedzający zmianę formy prawnej,
• połączenia, w którym następuje przejęcie jednostki przez inną jednostkę w jednostce przejmowanej – dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału,
• poprzedzający dzień podziału/połączenia jednostek (jeżeli powstaje nowa jednostka) – dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału,
• poprzedzający dzień ogłoszenia likwidacji jednostki lub postawienia jej w stan likwidacji.

Moment sporządzenia bilansu określony jest w art. 12 ust. 2 ustawy o rachunkowości.

Pobierz wzór bilansu dla jednostki małej

Układ bilansu

Jak już wyżej wspomniano, układ bilans składa się z aktywów oraz pasywów. Przy czym na aktywa składają się między innymi:

• aktywa trwałe (wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa, należności długoterminowe, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe),
• aktywa obrotowe (zapasy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe),
• należne wpłaty na kapitał (fundusz) podstawowy,
• udziały (akcje) własne.

Natomiast w pasywach wyróżniamy:

• kapitał (fundusz) własny (kapitał podstawowy, kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe, zysk/strata z lat ubiegłych, zysk/strata netto, odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego),
• zobowiązania i rezerwy na zobowiązania (rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe, zobowiązania krótkoterminowe, rozliczenia międzyokresowe).

Reguły bilansowe

Z bilansem związane są również wskaźniki pokazujące stopień pokrycia aktywów trwałych kapitałami. Wówczas wyróżnić tu możemy złotą regułę bilansową, a także srebrną regułę bilansową:

• złota reguła bilansowa – zgodnie z nią aktywa trwałe przedsiębiorstwa pokryte są 100% kapitałem własnym (udział własny, inwestorów – udziałowców, wspólników bądź akcjonariuszy w firmie). Wynika to z tego, że aktywa stanowią część majątku długoterminową. W związku z tym charakteryzują się one niskim tempem zmiany na gotówkę, która powinna zostać sfinansowana środkami oddanymi na długi okres,
• srebrna reguła bilansowa – zgodnie z nią regułą ważne jest, aby kapitał stały przedsiębiorstwa był równy bądź wyższy aktywom stałym. Jako kapitał stały należy rozumieć kapitał własny, powiększony o zobowiązania długoterminowe. Im większa jest wartość kapitałów stałych, tym większą swobodą i niezależnością finansową dysponuje działalność. Co do zasady, aktywa stałe powinny zostać sfinansowane kapitałem własnym minimum w ⅔. Zasada ta jednak nie jest adekwatna do wszystkich rodzajów przedsiębiorstw.

Z obu reguł wynika, że szczególnie ważne jest, aby aktywa trwałe (najmniej płynne składniki majątku) powinny być finansowane stabilnymi kapitałami przedsiębiorstwa.

Bilans - jakie są zasady sporządzania?

Aby sporządzany bilans mógł być zgodny z obowiązującymi przepisami, należy przestrzegać niektórych dodatkowych zasad. Wówczas wyróżnić możemy zasadę:

• memoriału – zgodnie z tą zasadą, w księgach rachunkowych należy zewidencjonować wszystkie osiągnięte przychody oraz obciążające koszty jednostki związane z uzyskaniem tych przychodów, które dotyczą danego roku obrotowego (bez względu na termin spłaty),
• współmierności – jednostka ujmuje do aktywów lub pasywów wszystkie przychody i koszty przypadające na dany okres sprawozdawczy, które jeszcze nie zostały poniesione,
• ostrożności – jednostka wycenia składniki aktywów i pasywów zgodnie z rzeczywistymi kosztami poniesionymi na ich nabycie (wytworzenie). Ważne jest, aby w wyniku finansowym, bez względu na wysokość, uwzględnić:
• zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej aktywów, biorąc również pod uwagę odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe,
• tylko pewne pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
• wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
• rezerwy na znane ryzyko/straty/skutki innych zdarzeń,
• zakazu kompensat – wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów oraz przychodów i związanych z nimi kosztów, a także zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie – nie należy ich kompensować,
• kontynuacji działalności – zakłada się, że jednostka będzie kontynuowała swoją działalność gospodarczą w dającej się przewidzieć przyszłości oraz w niezmniejszonym zakresie, nie stawiając działalności w stan likwidacji lub upadłości. Wyjątek stanowi sytuacja, w której jest to konieczne ze względu na stan faktyczny lub prawny. Jeżeli nie następuje kontynuacja działalności, to jednostka dokonuje wyceny aktywów po cenach sprzedaży netto, które możliwe są do uzyskania. Nie mogą one jednak stanowić wyższej wartości od ceny nabycia lub kosztów wytworzenia pomniejszonych o dotychczasowe umorzenie/odpisy amortyzacyjne, wraz z odpisami z tytułu trwałej utraty wartości.

Rodzaje bilansów

Bilans jednostki może różnić się ze względu na okoliczność jego powstania lub jego przeznaczenie. W związku z tym możemy wyróżnić bilanse takie jak:

• publikacyjne,
• sprawozdawcze,
• uproszczone.

W przypadku, gdy uwzględniona jest okoliczność utworzenia, wyróżniamy bilans:

• jednostkowy,
• skumulowany,
• otwarcia (stan na moment otwarcia roku rozrachunkowego),
• zamknięcia (stan na moment zamknięcia roku rozrachunkowego),
• krótkookresowy (za okres poniżej roku obrotowego),
• likwidacyjny.

Bilans w systemie wFirma.pl

W systemie wFirma.pl możliwe jest wygenerowanie bilansu rocznego bądź śródrocznego. W celu jego wygenerowania należy przejść do zakładki STRAT » SPRAWOZDANIA FINANSOWE » BILANS » DODAJ wybierając typ:

• dla jednostki mikro,
• dla jednostki małej,
• dla jednostki innej - dużej,
• dla jednostki OPP.

W oknie które się otworzy należy zdefiniować:

• nazwę dokumentu,
• rodzaj - roczne bądź śródroczne,
• datę sporządzenia,
• rok obrotowy.