0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Opodatkowanie rekompensaty podatkiem VAT

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Prowadzenie działalności gospodarczej może wiązać się z wypłatą różnego rodzaju rekompensat, np. za przerwę w dostępie do usługi, za opóźnienie w wykonaniu umowy i utracone korzyści nabywcy, niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy czy za powstrzymanie się od dokonywania określonych czynności. Odpowiednie zapisy w umowie zabezpieczają interesy przedsiębiorców. Wyjaśniamy na przykładach, czy opodatkowanie rekompensaty VAT jest konieczne!

Opodatkowanie rekompensaty podatkiem VAT

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają czynności wymienione w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku VAT, w szczególności odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, natomiast przez świadczenie usług na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o VAT rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów rozumieniu art. 7 tej ustawy, w tym również:

  1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
  2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
  3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu bądź nakazem wynikającym z mocy prawa.

Wśród czynności opodatkowanych podatkiem VAT nie zostały wymienione rekompensaty, zadośćuczynienia, odszkodowania czy kary umowne, co oznacza że ich nałożenie i zapłata co do zasady nie jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług. Takie stanowisko potwierdzają liczne interpretacje indywidualne. Trzeba jednak mieć na uwadze, że każdorazowo wypłacona rekompensata powinna podlegać szczegółowej indywidualnej analizie, ponieważ w różnych przypadkach charakter danej czynności może się między sobą różnić. Trzeba mieć na uwadze, że o charakterze danej czynności nie rozstrzyga zastosowana nazwa, decydujące znaczenie mają natomiast istotne z punktu widzenia prawa podatkowego cechy tej czynności.

Przykład 1.f

Pani Emilia prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie dostarczania oprogramowania ułatwiającego elektroniczny obieg dokumentów w firmie i jest czynnym podatnikiem VAT. Ze względu na przerwę w dostępie do usługi spowodowaną awarią planuje ona wypłacić swoim kontrahentom rekompensatę. Czy rekompensata za przerwę w dostępie do usługi podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

Wypłacona przez panią Emilię rekompensata za przerwę w dostępie do usługi nie stanowi dostawy towarów ani świadczenia usługi, co w konsekwencji oznacza, że pozostaje poza zakresem opodatkowania VAT.

Możliwa jest sytuacja, że odszkodowanie zostanie uznane za wynagrodzenie z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług i opodatkowane podatkiem VAT. Aby jednak dane świadczenie zostało uznane za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem i w zamian za wykonywane usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Powinien zachodzić bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazywanym wynagrodzeniem. Tym samym opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w którego przypadku istnieje konsument, tj. odbiorca odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. W celu ustalenia, czy dane świadczenie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, konieczne jest zatem rozstrzygnięcie ekwiwalentności realizowanego świadczenia. Aby świadczenie jako usługa podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT, muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:

  • w następstwie zobowiązania, w którego wykonaniu usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia;
  • świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Podsumowując, możemy stwierdzić, że jeżeli wypłata rekompensaty jest czynnością jednostronną i nie towarzyszy jej otrzymanie świadczenia wzajemnego w postaci dostawy towarów lub świadczenia usług, to nie jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług. W przeciwnym razie, czyli gdy wypłata rekompensaty wiąże się ze świadczeniem wzajemnym, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem ma charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie, to mówimy wówczas o wynagrodzeniu za określone świadczenie opodatkowanym podatkiem VAT.

Rekompensata może zostać wypłacona kontrahentowi za straty poniesione przez przedsiębiorcę w związku nieterminową realizacją umowy. Rekompensata za opóźnienie w wykonaniu umowy i utracone korzyści nabywcy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przykład 2.

Pan Zenon jest deweloperem, zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. 1 kwietnia 2022 roku przedsiębiorca podpisał umowę z kontrahentem na zakup apartamentu w Zakopanem, który miał być oddany do użytku 1 marca 2023 roku. Kontrahent pana Zenona prowadzi firmę świadczącą usługi najmu krótkoterminowego, w związku z czym apartament miał zostać wprowadzony do ewidencji środków trwałych nabywcy i wynajmowany turystom. Pan Zenon ze względu na opóźnienia w budowie zmuszony jest przesunąć termin oddania apartamentu do użytku na 1 października 2023 roku. W związku z niedotrzymaniem terminu oddania apartamentu nabywcy przedsiębiorca zaproponował kontrahentowi podpisanie aneksu do umowy i wypłatę rekompensaty obejmujące utracone korzyści z tytułu najmu. Czy pan Zenon powinien opodatkować wypłaconą rekompensatę?

W opisanej sytuacji mamy do czynienia z wypłatą rekompensaty za nieterminowe oddanie budynku do użytkowania. Pan Zenon nie świadczy żadnej usługi, w związku z czym nie możemy mówić o transakcji ekwiwalentnej, czyli świadczeniu usług za wynagrodzeniem. W konsekwencji, skoro wypłacona rekompensata nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony pana Zbigniewa, to nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, tym samym odszkodowanie jest poza zakresem ustawy o podatku od towarów i usług. Wypłacona przez pana Zenona kwota rekompensaty z tytułu opóźnienia w realizacji umowy i utraconych korzyści z najmu nie podlega opodatkowaniu VAT.

Odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy na gruncie podatku VAT

Kolejnym rodzajem rekompensaty jest zapłata z tytułu nienależytego wykonania umowy, a więc wypłata odszkodowania za wyrządzone szkody. Konieczność zapłaty odszkodowania może wynikać z postanowień umowy zawartej między przedsiębiorcami. W tej sytuacji odszkodowania nie można uznać za zapłatę ani za dokonaną dostawę towarów, ani za świadczone usługi, ponieważ jest to świadczenie o charakterze kompensacyjnym, cechą charakterystyczną odszkodowania jest brak wzajemności świadczeń. Wypłacona rekompensata z tytułu nienależytego wykonania usługi ma na celu wyrównanie szkody poniesionej przez przedsiębiorcę w związku z zaistniałym zdarzeniem.

Interpretacja indywidualna (sygn. 0114-KDIP4-1.4012.593.2020.1.BS) z 11 stycznia 2021 roku dotyczy opodatkowania otrzymanej kwoty rekompensaty z tytułu braków/uszkodzenia towarów. Wnioskodawcą jest Spółka z o.o. prowadząca działalność gospodarczą, głównie w zakresie sprzedaży detalicznej towarów na terytorium Polski. Spółka zawarła ze spółką X Sp. z o.o. umowę o współpracy na kompleksową obsługę logistyczną wnioskodawcy, polegającą na m.in. przyjmowaniu, składowaniu, przygotowaniu, wysyłce, nadzorze oraz zarządzaniu zasobami towarowymi Spółki w jednym z jej magazynów. Operator zobowiązany jest do stosowania środków, sprzętu oraz zasobów ludzkich gwarantujących jak najwyższy poziom usług obsługi logistycznej. Operator ponosi pełną odpowiedzialność za osoby, przy pomocy których wykonuje usługi stanowiące przedmiot umowy logistycznej i sprawuje kierownictwo nad tymi osobami. Operator jest odpowiedzialny wobec Spółki za składowanie towarów na powierzchni magazynowej, za prawidłowe przygotowanie i załadowanie zamówionych towarów w celu ich dostawy do sklepów wnioskodawcy, za zarządzanie depozytem nośników transportowych spółki oraz za zarządzanie przepływem informacji koniecznych do magazynowania towarów i ich dostaw.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy w opisanym stanie faktycznym / zdarzeniu przyszłym przysługująca Spółce od operatora kwota rekompensaty z tytułu braków/uszkodzenia towarów powinna podlegać opodatkowaniu VAT.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej podkreślił, że wnioskodawca w zamian za otrzymaną kwotę nie przenosi na rzecz operatora prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, otrzymana płatność ma na celu zrekompensowanie poniesionych przez Spółkę strat z tytułu braków/uszkodzenia towarów. W konsekwencji wypłaty na rzecz wnioskodawcy rekompensaty nie można traktować jako wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy. Wypłacana na rzecz wnioskodawcy rekompensata jest następstwem naruszenia postanowień zawartej umowy. Operator nie odnosi żadnej realnej, bezpośredniej korzyści z tytułu zapłaty rekompensaty, nie otrzymuje bowiem od Spółki żadnego świadczenia (przysporzenia). W przypadku niedotrzymania warunków zawartej umowy jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania na rzecz Spółki za swoje nieprawidłowe działania skutkujące brakami/uszkodzeniami towarów. Przy czym istotnym w analizowanej sprawie jest fakt, że w sytuacji, gdy operator dotrzyma postanowień umowy logistycznej, tj. dostarczy prawidłowo towary, wypłata rekompensaty w ogóle nie wystąpi.

W efekcie należy uznać, że płatności dokonywane przez operatora na rzecz wnioskodawcy mają charakter odszkodowawczy i nie mają bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego. W konsekwencji kwoty przysługujące spółce z tytułu nienależytego wykonania umowy mają charakter czynności jednostronnej i nie wiążą się z otrzymaniem świadczenia wzajemnego. Dokonywane na rzecz wnioskodawcy płatności nie stanowią / nie będą stanowić dostawy towarów zdefiniowanej w art. 7 ust. 1 ustawy ani też świadczenia usług wskazanego w art. 8 ust. 1 ustawy. A zatem wypłata rekompensaty opisana w złożonym wniosku nie będzie mieścić się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie jest / nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Przykład 3.

Pan Mikołaj jest przedsiębiorcą oferującym powierzchnie magazynowe, prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz stosuje jako formę opodatkowania zasady ogólne. W ramach świadczonych usług oferuje swoim kontrahentom składowanie różnego rodzaju towarów. W razie ich zniszczenia na podstawie zawartej umowy ma on obowiązek wypłacić rekompensatę dla kontrahenta za nienależyte wykonanie umowy. Czy opodatkowanie rekompensaty VAT jest konieczne?

Wypłacona rekompensata nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, ponieważ płatność ma charakter odszkodowawczy, a kontrahent otrzymujący rekompensatę nie odnosi żadnej realnej, bezpośredniej korzyści z tytułu jej otrzymania. Kwota wypłaconej rekompensaty nie mieści się w katalogu czynności wymienionych podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Warto podkreślić, że regulacje zawarte w Kodeksie cywilnym przewidują możliwość zawarcia w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (art. 483 ust. 1 kc).

W jaki sposób udokumentować wypłacone rekompensaty niepodlegające opodatkowaniu VAT?

W przypadku wypłaty rekompensaty na rzecz kontrahenta niestanowiącej wynagrodzenia za dostawę towarów ani za świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług brak jest podstaw do wystawienia przez podmiot wypłacający rekompensatę faktury dokumentującej tę czynność. Faktury są bowiem dowodami dokumentującymi sprzedaż (art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Wypłacając rekompensatę na rzecz kontrahenta, niestanowiącą dostawy towarów ani świadczenia usług, a więc będącą poza zakresem opodatkowania VAT, nie należy zatem wystawiać faktury VAT. Wypłacone rekompensaty niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług mogą być dokumentowane przy pomocy innego dokumentu księgowego, np. noty obciążeniowej.

Rekompensata z tytułu powstrzymania się od dokonywania określonych czynności opodatkowana VAT

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług świadczenie usług obejmuje każde świadczenie na rzecz innego podmiotu, które nie stanowi dostawy towarów, w tym także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Rekompensata z tytułu powstrzymania się od dokonywania określonych czynności podlega zatem opodatkowaniu podatkiem VAT.

Przykład 4.

Pan Jarosław zawarł kontrakt menedżerski ze spółką X, zobowiązując się, że po wygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy nie będzie prowadził działalności konkurencyjnej przez 2 lata. Z tytułu przestrzegania zakazu konkurencji panu Jarosławowi przysługiwała rekompensata. Jej wypłata w związku z zakazem konkurencji jest traktowana jako usługa w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług oraz podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Pan Jarosław czerpie korzyści w związku z powstrzymaniem się od konkurencyjnej działalności. Beneficjentem świadczenia jest spółka X odnosząca korzyść o charakterze majątkowym; dzięki powstrzymaniu się od wykonywania działalności konkurencyjnej przez pana Jarosława spółka ma zagwarantowaną ochronę swoich interesów i zachowania w tajemnicy informacji kluczowych dla przedsiębiorstwa. 

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów