Obowiązkiem czynnego podatnika podatku VAT jest ustalenie stawki VAT we właściwej wysokości. W zakresie podatku od towarów i usług wyróżniamy kilka stawek podatkowych oraz stawkę zwolnioną od VAT. W poniższym artykule postaramy się przybliżyć zasady ustalenia właściwej stawki dla potrzeb podatku VAT.
Ustalenie stawki VAT we właściwej wysokości
Podstawowa stawka podatkowa wynosi 23%. Oprócz tego ustawa VAT przewiduje również stawki obniżone. I tak dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy stawka podatku wynosi 8%, z zastrzeżeniem art. 114 ust. 1 i art. 138i ust. 4. Natomiast dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 10 do ustawy stawka podatku wynosi 5%.
W tym miejscu warto dodać, że w okresie od 1 lutego 2022 roku do 31 grudnia 2022 roku dla:
- towarów spożywczych wymienionych w poz. 1–18 załącznika nr 10 do ustawy, innych niż klasyfikowane według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w grupowaniu usługi związane z wyżywieniem (PKWiU 56),
- środków poprawiających właściwości gleby, stymulatorów wzrostu oraz podłoży do upraw, o których mowa w Ustawie z dnia 10 lipca 2007 roku o nawozach i nawożeniu (Dz.U. z 2021 r. poz. 76), z wyłączeniem podłoży mineralnych,
- nawozów i środków ochrony roślin, zwykle przeznaczonych do wykorzystania w produkcji rolnej, wymienionych w poz. 10 załącznika nr 3 do ustawy,
- ziemi ogrodniczej wymienionej w poz. 12 załącznika nr 3 do ustawy,
- gazu ziemnego (CN 2711 11 00 albo 2711 21 00)
– stawka podatku wynosi 0%.
W tym samym okresie dla dostawy:
- energii elektrycznej (CN 2716 00 00),
- energii cieplnej
– stawka podatku wynosi 5%.
Powyższe czasowe obniżenie ma związek z kryzysem ekonomicznym wywołanym wojną w Ukrainie.
Ponadto należy też wskazać, że ustawa VAT przewiduje stawkę 0% VAT dla czynności eksportu towarów oraz WDT. Podkreślenia wymaga, że wbrew obiegowej opinii stawka zerowa nie jest tożsama ze stawką zwolnioną.
Ma to znaczenie przede wszystkim w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego. Otóż jak stanowi art. 86 ust. 1 ustawy VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Podatnicy stosujący stawkę 0% mają prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z zakupem towarów i usług. Natomiast podatnicy stosujący stawkę ZW również od dokonanej czynności nie odprowadzają podatku VAT, jednakże nie mają prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Przykład 1.
Czynny podatnik VAT dokonał eksportu towarów do Kanady. W zakresie eksportu ma prawo do zastosowania stawki 0% VAT, w związku z czym z tytułu dokonanej czynności nie wystąpi podatek należny. Jednocześnie zachowuje prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Przykład 2.
Podatnik zwolniony podmiotowo dokonuje sprzedaży towarów na terenie kraju, stosując stawkę ZW. Z uwagi na zastosowanie zwolnienia od podatku nie odprowadzi podatku należnego, ale równocześnie nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Wiążąca informacja stawkowa
Podatnicy, którzy mają wątpliwości co do tego, jaką stawkę podatkową zastosować w danym przypadku, mogą skorzystać z możliwości wystąpienia o wydanie wiążącej informacji stawkowej do Dyrektora KIS.
Zgodnie z art. 42a ustawy VAT wiążąca informacja stawkowa, zwana dalej „WIS”, jest decyzją wydawaną na potrzeby opodatkowania podatkiem dostawy towarów, importu towarów, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów albo świadczenia usług, która zawiera:
- opis towaru albo usługi będących przedmiotem WIS;
- klasyfikację towaru według działu, pozycji, podpozycji lub kodu Nomenklatury scalonej (CN) albo według działu, grupy, klasy, kategorii, podkategorii lub pozycji Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług albo według sekcji, działu, grupy lub klasy Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych albo usługi według działu, grupy, klasy, kategorii, podkategorii lub pozycji Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, niezbędną do:
- określenia stawki podatku właściwej dla towaru albo usługi,
- stosowania przepisów ustawy oraz przepisów wykonawczych wydanych na jej podstawie – w przypadku, o którym mowa w art. 42b ust. 4;
- stawkę podatku właściwą dla towaru albo usługi.
WIS wydaje się bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wniosku o wydanie. Wiążąca informacja stawkowa jest ważna przez 5 lat, licząc od dnia wydania.
Co istotne, na podstawie art. 42c ust. 1 ustawy VAT WIS wiąże organy podatkowe wobec podmiotów, dla których została wydana, w odniesieniu do:
- towaru będącego przedmiotem dostawy, importu lub wewnątrzwspólnotowego nabycia dokonanych po dniu, w którym WIS została doręczona;
- usługi, która została wykonana po dniu, w którym WIS została doręczona;
- towarów oraz usług, które razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu wykonaną po dniu, w którym WIS została doręczona.
Istotne jest zatem to, że na wiążącą informację stawkową może powołać się tylko podatnik, wobec którego została wydana. WIS wiąże tylko adresata. Inny podatnik nie może powoływać się na WIS adresowaną do innego przedsiębiorcy.
Związanie organu podatkowego stawką wynikającą z WIS nie ma zastosowania do przypadków, gdy dochodzi do decyzji wydanych w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy VAT.
Przywołany przepis wskazuje, że przez nadużycie prawa rozumie się dokonanie czynności opodatkowanych w ramach transakcji, która pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu te przepisy służą.
Jak wskazał NSA w wyroku z 15 czerwca 2022 roku, I FSK 253/19, dla stwierdzenia istnienia nadużycia prawa w podatku VAT konieczne jest udowodnienie przez organ podatkowy wystąpienia dwóch przesłanek:
- dane transakcje, pomimo spełniania warunków formalnych ustanowionych przez odpowiednie przepisy dyrektywy i ustawodawstwa krajowego transponującego tę dyrektywę, skutkowałyby osiągnięciem korzyści finansowej, której przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu te przepisy służą (przesłanka obiektywna);
- z ogółu obiektywnych czynników powinno wynikać, że jedynym lub zasadniczym celem spornych transakcji jest uzyskanie korzyści podatkowej (przesłanka subiektywna).
Podsumowując, możemy stwierdzić, że ustalenie stawki VAT we właściwej wysokości to obowiązek spoczywający na podatnikach. W przypadku trudności z identyfikacją odpowiedniej stawki podatnik może wystąpić o wydanie WIS.
