Renta rodzinna to świadczenie, które może otrzymać uprawniony członek rodziny po śmierci osoby, która miała prawo do emerytury lub renty z niezdolności do pracy - lub po osobie ubezpieczonej, która spełniała warunki do przyznania tych świadczeń. Szczegółowo instytucja renty rodzinnej została opisana w ustawie z dnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Komu przysługuje renta rodzinna?
Renta rodzinna ma na celu finansowe wsparcie po śmierci bliskiej osoby. Jednak nie każdy może z niej skorzystać. Aby zostały spełnione przesłanki do przyznania renty rodzinnej po osobie zmarłej, ta w momencie śmierci musiała mieć przyznane prawo do emerytury, w tym emerytury pomostowej lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniać warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Jeżeli osoba zmarła w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, jej bliscy także mogą ubiegać się o rentę rodzinną.
To, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby poszczególni członkowie rodziny mogli otrzymać omawiane świadczenie, reguluje przywołana wcześniej ustawa o emeryturach i rentach w art. 67-72.
Dzieci
Renta rodzinna przysługuje dzieciom własnym, przysposobionym oraz dzieciom drugiego małżonka do ukończenia 16 lat. Wiek ten ulega wydłużeniu do ukończenia 25 lat pod warunkiem kontynuowania nauki. Ograniczenie wiekowe nie jest brane pod uwagę, jeżeli dzieci stały się całkowicie niezdolne do pracy w okresie pobierania renty. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, to prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Wnuki i rodzeństwo osoby zmarłej
Wnuki, rodzeństwo oraz inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie jeśli spełniają kryteria odpisane w poprzednim akapicie (z wyjątkiem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka) również mają prawo do otrzymania omawianego świadczenia. Warunkiem jednak jest moment przyjęcia ich na wychowanie przez osobę zmarłą. Aby uzyskać świadczenie, przyjęcie na wychowanie musiało nastąpić co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, chyba że śmierć była następstwem wypadku. Renta rodzinna nie zostanie przyznana, jeżeli omawiani bliscy mają prawo do renty po zmarłych rodzicach. W przypadku gdy rodzice żyją, musi zostać dowiedzione że nie mogą zapewnić im utrzymania. Nie ma takiej potrzeby w sytuacji gdy osoba zmarła lub jej małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
Wdowa lub wdowiec
Jeśli w chwili śmierci małżonka wdowa ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, należy jej się renta rodzinna. Jeżeli wychowuje ona co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionego do pobierania renty rodzinnej po jej zmarłym małżonku, które nie ukończyły 16 lat, a jeżeli się uczą - do 18. roku życia - lub są całkowicie niezdolne do pracy, również otrzyma świadczenie. Warto zwrócić uwagę na sytuację, gdy śmierć małżonka ma miejsce przed osiągnięciem wymaganego przepisami wieku niezbędnego do otrzymania świadczenia. Renta zostanie przyznana, jeżeli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci małżonka lub od zaprzestania wychowywania dzieci.
W przypadku osób rozwiedzionych bądź owdowiałych, które przed śmiercią małżonka nie pozostawały z nim we współwłasności małżeńskiej, jeżeli w dniu śmierci małżonka miały prawo do alimentów ustalonych przez sąd, to mogą liczyć na pozytywne rozpatrzenie wniosku o przyznanie renty rodzinnej.
Wdowa, która nie spełnia powyższych warunków, lecz nie posiada źródła utrzymania, ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres roku od śmierci małżonka. Jeżeli uczestniczy w zorganizowanym szkoleniu w celu uzyskania kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, okres na jaki przyznana zostaje renta, może ulec wydłużeniu do okresu trwania szkolenia, jednak nie dłużej niż 2 lata od śmierci małżonka. Przepisy dotyczące wdowy stosuje się odpowiednio do wdowca.
Rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające
Rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające będą uprawnieni do uzyskania renty rodzinnej, jeżeli dziecko ubezpieczone, bezpośrednio przed śmiercią przyczyniało się do ich utrzymania. Muszą jednak spełniać dodatkowe warunki dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowania dzieci, jak ma to miejsce w przypadku wdowy lub wdowca.
Jaką wysokość może osiągać renta rodzinna?
Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która jest podzielona w równych częściach pomiędzy osoby uprawnione.
Kwota wypłacana w ramach renty rodzinnej różni się w zależności od liczby osób uprawnionych do jej otrzymania i wynosi odpowiednio:
- dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwało albo przysługiwałoby zmarłemu,
- dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwało albo przysługiwałoby zmarłemu,
- dla trzech osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwało albo przysługiwałoby zmarłemu.
Kwotą, która przysługiwała lub przysługiwałaby zmarłemu, jest:
- emerytura obliczona według zasad dotychczasowych lub
- emerytura obliczona według zreformowanych zasad lub
- emerytura pomostowa lub
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne lub
- renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Renta rodzinna jest wypłacana od dnia powstania do niej prawa, jednak nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku o przyznanie renty. Jeżeli wniosek zostanie złożony po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, renta rodzinna jest wypłacana od dnia śmierci, nie wcześniej niż od spełnienia warunków do renty przez członków rodziny.
Jakie dokumenty należy złożyć, aby przyznana została renta rodzinna?
W celu otrzymania renty rodzinnej konieczne jest złożenie wniosku ERR-W, który można otrzymać w oddziale ZUS-u. Do formularza należy również złożyć dodatkowo dokumenty potwierdzające spełnienie warunków do przyznania renty:
- dokument potwierdzający datę urodzenia i stwierdzający datę zgonu członka rodziny, po którym ma zostać przyznana renta,
- dokument potwierdzający datę urodzenia osoby ubiegającej się o rentę,
- odpis skrócony aktu małżeństwa, gdy o rentę ubiega się osoba owdowiała,
- zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, osoby owdowiałej, wystawione przez lekarza leczącego, jeżeli przyznanie renty jest uzależnione od niezdolności do pracy,
- zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły, jeżeli dziecko ukończyło 16 lat,
- oświadczenie o pozostawaniu we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka, a jeżeli takiej wspólności nie było, dokument o ustaleniu prawa do alimentów na podstawie decyzji sądu,
- oświadczenie stwierdzające nieosiąganie przychodów z tytułu zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.
Wymagane dokumenty są uzależnione od indywidualnej sytuacji danej rodziny i w poszczególnych przypadkach mogą być wymagane inne potwierdzenia, druki lub oświadczenia.
Podsumowując, prawo do renty rodzinnej mogą uzyskać wyłącznie najbliżsi członkowie rodziny zmarłego, który uprawniony był do emerytury lub renty z tytuł niezdolności do pracy. Aby otrzymać rentę należy przede wszystkim złożyć odpowiednie dokumenty do ZUS. Wysokość tego świadczenia zależna jest od tego ile osób zostało do niego uprawnionych.
