Przedsiębiorca, prowadzący własną działalność gospodarczą, co do zasady powinien opłacać składki z tytułu ubezpieczeń do ZUS. Nawet w sytuacji, gdy obowiązek ten nie dotyczy składek społecznych, to składka zdrowotna najczęściej pozostaje obowiązkowa. Najczęściej, ponieważ nawet w tej kwestii można wyróżnić pewne wyjątki.
Przepisy o ubezpieczeniach przewidują całkowite zwolnienie z obowiązku opłacania składki zdrowotnej lub też obniżenie jej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy opłacanej z działalności. Przywilej taki może przysługiwać emerytom i rencistom, a także osobom, u których stwierdzono umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności.
Emeryci i renciści a składka zdrowotna
Osoby przebywające na rencie lub emeryturze mogą zdecydować się na podjęcie dodatkowej formy uzyskiwania przychodów, jaką jest własna działalność gospodarcza. Może to być nowo otwarta firma, bądź też kontynuowanie działalności sprzed okresu emerytalnego/rentowego.
Co do zasady przedsiębiorca, będący emerytem lub rencistą (w zależności od tego z jakiego tytułu przysługuje renta) nie ma obowiązku opłacania składki społecznej, jednak nie zawsze jest zwolniony z obowiązku regulowania składki zdrowotnej. Aby tak było, spełnione muszą zostać dodatkowe warunki określone w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej.
Jeżeli osoba będąca na emeryturze czy rencie pobiera świadczenie emerytalne/rentowe (brutto) w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2022 roku - 3010 zł) oraz:
- uzyskuje dodatkowe przychody tytułu działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury – od 1 marca 2021 roku do lutego 2022 roku było to 625,44 zł, czyli 50% z kwoty 1.250,88 zł, natomiast od 1 marca 2022 roku do 28 lutego 2023 roku jest to 669,22 zł, czyli połowa z kwoty1 338,44 zł,
lub
- opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej,
- to jest ona zwolniona z obowiązku opłacania składki zdrowotnej z tytułu prowadzonej działalności.
Składka zdrowotna a osoby niepełnosprawne
Podobnie jak w przypadku emerytów i rencistów, także osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności powinny spełnić dodatkowe warunki, aby móc korzystać ze zwolnienia w kwestii opłacania składki zdrowotnej.
W związku z tym, z opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne może zrezygnować osoba z orzeczonym umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności, gdy:
- uzyskuje przychody z tytułu działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury – od 1 marca 2021 roku do lutego 2022 roku było to 625,44 zł, czyli 50% z kwoty 1.250,88 zł, natomiast od 1 marca 2022 roku do 28 lutego 2023 roku jest to 669,22 zł, czyli połowa z kwoty1 338,44 zł,
lub
- opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Należy tu jednak zwrócić uwagę, że w przypadku osób niepełnosprawnych nie bierze się pod uwagę wielkości otrzymywanego zasiłku. Otrzymujący rentę z tytułu niepełnosprawności powyżej kwoty minimalnego wynagrodzenia również mogą korzystać z ulgi zwalniającej z obowiązku opłacania składki zdrowotnej.
Ulga przysługuje także osobom niepełnosprawnym, które nie posiadają ustalonego stopnia niepełnosprawności, natomiast mają wydane przez lekarza z ZUS odpowiednie orzeczenie lekarskie o ustaleniu niezdolności do pracy. Wówczas orzeczenie takie jest wystarczającą podstawą, aby niepełnosprawny przedsiębiorca mógł skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek zdrowotnych.
Dodatkowo jeżeli osoba charakteryzująca się umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności uzyskuje przychody jedynie ze źródła, jakim jest prowadzona przez nią działalność gospodarcza, ma możliwość opłacania składki zdrowotnej w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Uprawnienie to wynika z art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej. Ta możliwość nie dotyczy jednak przedsiębiorców rozliczających się z tytułu podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub w formie karty podatkowej.
Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej osób rozliczających się na ryczałcie
Od 2022 roku wprowadzono nowe zwolnienie ze składki zdrowotnej. Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie musi być opłacana przez pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu jest nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące w dniu pierwszego stycznia danego roku, od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, w przypadku gdy osoba ta:
- uzyskuje dodatkowe przychody z tego tytułu w wysokości nie wyższej niż 50% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu pierwszego stycznia danego roku oraz
- opłaca od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Ulga a deklaracja ZUS
Przedsiębiorca ma prawo korzystać z przywileju w miesiącach, w których spełnia warunki wymienione w ustawie. Podczas korzystania z ulgi emeryt/rencista nadal podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu i taką też informację wykazuje na deklaracjach rozliczeniowych składanych w ZUS. W deklaracji ZUS DRA składanej za przedsiębiorcę znajdzie się podstawowy wymiar składki zdrowotnej ale już w polu dotyczącym wartości składki powinna widnieć wartość 0,00 zł. Natomiast w deklaracji za miesiąc, w którym przedsiębiorca emeryt nie może korzystać z ulgi w opłacaniu składki, wykazuje kwotę ubezpieczenia zdrowotnego.
Co istotne od 2022 roku konieczne jest przekazywanie deklaracji DRA co miesiąc co ZUS, czyli osoby które korzystają ze zwolnienia muszą pamiętać o wysłaniu deklaracji co miesiąc,
Jak więc widać składka zdrowotna, co do zasady obowiązkowa, w niektórych przypadkach staje się ona składką dobrowolną, występują bowiem pewne wyjątki od reguły. Warto jednak pamiętać, że nawet jeśli warunki uprawniające do zwolnienia z tego obowiązku wystąpią w jednym miesiącu, nie oznacza to automatycznie, że będzie tak też w następnych okresach. W przypadku naruszenia nawet jednego z warunków przedsiębiorcy będą zobowiązani powrócić do opłacania składek w wymiarze nie niższym niż minimalny.
