Prawa klienta-przedsiębiorcy - o czym warto pamiętać?

Status konsumenta oraz przedsiębiorcy w relacjach z innymi przedsiębiorcami zawsze był odmienny, bowiem pod względem organizacyjnym lub finansowym przedsiębiorca dysponował znaczącą przewagą nad konsumentem. Omawiamy prawa klienta-przedsiębiorcy – z tytułu wad fizycznych sprzedanego towaru przez innego przedsiębiorcę.

Dotychczasowe regulacje dotyczące ochrony konsumentów pozwalały równoważyć pozycję obu stron na rynku. Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (dalej – u.o.o.r.) pozwoliła objąć taką ochroną jak konsumentów, również indywidualnych przedsiębiorców, w sytuacji, gdy zawierane przez nich umowy z drugim przedsiębiorcą nie wynikają z zawodowego charakteru prowadzonej przez nich działalności. W tej sytuacji należy brać pod uwagę cel dokonywanego zakupu, by następnie móc powołać się na przepisy, które mają zastosowanie do osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.

Podstawowe zagadnienia

Zanim poddamy analizie uzyskane nowelizacją, przez indywidualnego przedsiębiorcę uprawnienia, wynikające z wad fizycznych zakupionego towaru należy zdefiniować pojęcie konsumenta oraz przedsiębiorcy. Definicje te zawiera ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny (dalej – k.c.). Art. 22¹ k.c. za konsumenta uważa osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, zaś 43¹ k.c., definiuje przedsiębiorcę jako osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową. Na koniec trzeba określić, czym jest wada rzeczy. Wada rzeczy, zgodnie z brzmieniem art. 556¹ §1 k.c., polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową, w szczególności jeżeli:

nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

W przypadku indywidualnego przedsiębiorcy, posiadającego status konsumenta w stosunku do sprzedającego, istnieje domniemanie istnienia wady lub jej przyczyny w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, gdy wada została stwierdzona w terminie dwóch lat, licząc od dnia wydania rzeczy (art. 556² k.c.).

Zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności z tytułu rękojmi jeśli poinformował wcześniej kupującego o wadzie, czy to w chwili zawarcia umowy (art. 557 §1 k.c.), zaś w odniesieniu do rzeczy oznaczonych, co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości – w chwili ich wydania kupującemu (art. art. 557 §2 k.c.).

Zobacz też:

Nowelizacja przepisów a uprawnienia indywidualnego przedsiębiorcy

Wspomnianą nowelizacją dodano m.in. przepis art. 556⁴ k.c., który umożliwił przedsiębiorcom zawierającym umowę związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, stosowanie przepisów dotyczących konsumentów, w tym szerokiego wachlarza uprawnień. W konsekwencji przedsiębiorca, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, który zakupił towar od innego przedsiębiorcy w ramach umowy sprzedaży, a umowa nie posiada dla niego charakteru zawodowego posiada status konsumenta. Skutkuje to tym, że przysługują mu uprawnienia z tytułu rękojmi, względem sprzedawcy, co pozwala na:

złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy (możliwe w przypadku, gdy wada jest istotna, tj. znacznie utrudnia lub uniemożliwia korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem);
wystąpienie z żądaniem wymiany rzeczy na rzecz wolną od wad;
wystąpienie z żądaniem naprawienia rzeczy;
złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny, które to oświadczenie powinno wskazywać kwotę o którą ma być obniżona cena (art. 560 §1 i 561 §1 k.c.).

Dodajmy, że żądanie wymiany rzeczy na wolną od wad, żądanie naprawienia rzeczy, czy złożenia sprzedawcy oświadczenia o obniżeniu ceny uznaje się za uwzględnione, w przypadku, jeśli sprzedawca nie ustosunkował się do któregoś z żądań kupującego w terminie 14 dni (art. 561⁵ k.c.).

Ustawodawca przewidział również stosowny termin na złożenie stosownego oświadczenia sprzedającemu, bądź złożenie mu oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi upływa w terminie dwóch lat, licząc od dnia stwierdzenia wady fizycznej rzeczy, zaś w przypadku nieruchomości, termin wynosi pięć lat, licząc od dnia wydania nieruchomości kupującemu (art. 568 §1 k.c.).

Roszczenie indywidualnego przedsiębiorcy, o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem 2-letniego terminu stwierdzenia wady, zaś w przypadku nieruchomości – 5-letniego terminu stwierdzenia wady rzeczy (art. 568 §1-3 k.c.). Na koniec warto zaznaczyć, że podmiot mający status konsumenta nie może skutecznie zrzec się swoich uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzecz, zaś zgodnie z art. 558 § 1 k.c., ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności, gdy kupującym jest konsument jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.

Gwarancja a wada fizyczna sprzedanej rzeczy

Poza uprawnieniami wynikającymi z instytucji rękojmi, możliwa jest także odpowiedzialność gwarancyjna sprzedawcy, gdy udzielił on kupującemu gwarancji poprzez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które zawiera obowiązki gwaranta (sprzedawcy) i uprawnienia kupującego, gdy sprzedana rzecz nie posiada właściwości określonych w tym oświadczeniu. Obowiązki gwaranta, wynikające w oświadczenia gwarancyjnego, mogą przewidywać podobne uprawnienia, jak przy korzystaniu z rękojmi, w szczególności mogą polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy na rzecz wolną od wad, jej naprawie, czy innych usług gwarancyjnych (art. 577 §1 i 2 k.c.).

W odróżnieniu od rękojmi udzielenie gwarancji jest dobrowolne, zaś przepisy ustawy przewidują m.in. jakie informacje musi zawierać oświadczenie gwarancyjne, a także uprawnienia korzystającego (kupującego) i gwaranta (sprzedającego), jednak szczegóły gwarancji pozostają już w kwestiach uzgodnień stron.

Funkcją gwarancji jest ochrona kupującego przed skutkami, czy to niewłaściwego funkcjonowania rzeczy, czy jej wadliwością. Podstawową funkcją gwarancji jest ochrona kupującego, jako uprawnionego z gwarancji przed negatywnymi konsekwencjami związanymi z zakupem rzeczy. Gwarancja ma zatem charakter bezwarunkowy, zaś by móc skorzystać z gwarancji należy powiadomić sprzedającego o fakcie ujawnienia się wady rzeczy w okresie trwania gwarancji.

W odróżnieniu od instytucji rękojmi, bieg terminu gwarancji biegnie zgodnie z warunkami gwarancyjnymi złożonymi przez sprzedającego, licząc od chwili dostarczenia rzeczy wolnej od wad lub zwrócenia rzeczy naprawionej. W innym przypadku termin gwarancji ulega przedłużeniu o czas, w ciągu którego wskutek wady rzeczy objętej gwarancją uprawniony z gwarancji nie mógł z niej korzystać (art. 581 §1 i 2 k.c.).

W sytuacji, gdy kupujący wykonuje swoje uprawnienia wynikające z gwarancji, bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu gwarancji ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie rzeczy do czasu odmowy wykonania obowiązków gwarancyjnych przez sprzedającego lub po bezskutecznym upływie czasu do wykonania obowiązków gwarancyjnych co do rzeczy wadliwej.

Inne uprawnienia przysługujące przedsiębiorcy

Ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe (dalej – u.z.p.k.) jest kolejną nowelizacją o której warto wspomnieć, w kontekście uprawnień klienta będącego przedsiębiorcą z tytułu wad fizycznych rzeczy sprzedanej przez innego przedsiębiorcę. Kluczowa zmiana wprowadzona tą ustawą dotyczyła dodania nowego przepisu art. 7aa, w ustawie z dnia 30 maja 2014 r., o prawach konsumenta (dalej – u.p.k.). Przepis ten podobnie jak dodany poprzednią nowelizacją przepis art. 5564 k.c., umożliwił zastosowanie przepisów zawartych w rozdziałach 4, 5a i 5b ustawy o prawach konsumenta, w stosunku do przedsiębiorcy indywidualnego, zawierającego umowę związaną z jego działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona charakteru zawodowego.

W odróżnieniu od instytucji gwarancji oraz rękojmi, warto przywołać choćby art. 27 u.p.k., która daje takiemu przedsiębiorcy możliwość skorzystania z uprawnienia odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, w terminie 14 dni bez podawania przyczyny, czy ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art. 35 tejże ustawy. Przedsiębiorca, gdy zawarł taką umowę podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w swoim miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu albo wycieczki, termin, który mu przysługuje na odstąpienie od takiej umowy zostaje wydłużony ustawowo do 30 dni.

Korzystanie z przepisów ustawy o prawach konsumenta nakłada na sprzedającego przedsiębiorcę także szereg obowiązków informacyjnych, w tym poinformowanie o prawie odstąpienia od umowy, którego niedopełnienie powoduje, że termin odstąpienia od umowy wygasa dopiero po upływie 12 miesięcy (art. 29 ust. 1 u.p.k.).

Dostarczenie sprzedawcy oświadczenia o odstąpieniu od umowy z zachowaniem terminu, powoduje, że sprzedawca ma obowiązek niezwłocznie zwrócić wszystkie dokonane płatności, wraz z kosztami dostarczenia towaru (art. 32 ust. 1 u.p.k.), zaś samo złożenie oświadczenie powoduje, że umowa zawarta na odległość lub zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa jest uznawana za nieważną (art. 31 ust. 1 u.p.k.).

Prawa klienta-przedsiębiorcy - konkluzje

Podsumowując, przedsiębiorca w związku z ostatnimi nowelizacjami m.in. przepisów Kodeksu cywilnego, czy ustawy o prawach konsumenta uzyskał ochronę prawną, na warunkach przewidzianych dla konsumentów, gdy zawiera umowę z przedsiębiorcą w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, która nie ma jednak dla niego charakteru zawodowego.

Pozwala to, niezależnie od posiadanej wiedzy i doświadczenia danego przedsiębiorcy do skorzystania z instytucji rękojmi, gwarancji, czy odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. To z kolei powoduje, że wspomniana pozycja obu stron na rynku może być zaburzona, zaś przedsiębiorca będący sprzedawcy posiada znacznie więcej obowiązków względem klienta (przedsiębiorcy).

Jednak ustawodawca stwierdził, że posiadanie fachowej wiedzy w branży, w której działa sprzedawca powoduje nierównowagę stron umowy sprzedaży, a zatem należy nadać kupującemu uprawnienia konsumenta. Wspomnieć należy, że każdy przedsiębiorca po spełnieniu wymogów ustawy, może korzystać z uprawnień konsumenta w kontakcie z innym przedsiębiorcą (sprzedawcą), co dotyczy wyłącznie osób fizycznych, a nie ma zastosowania choćby w przypadku osób prawnych, czy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych;
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny;
Ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy
Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe;
Ustawa z dnia 30 maja 2014 r., o prawach konsumenta.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.

Polecamy:

Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich - najważniejsze informacje