Przepisy o rękojmi wynikające z Kodeksu cywilnego dają kupującemu szereg uprawnień w przypadku wystąpienia wady rzeczy sprzedanej. Czym jest rękojmia i wady rzeczy? Jakie uprawnienia przysługują kupującemu? Na czym polega uprawnienie do żądania obniżenia ceny rzeczy sprzedanej? Można się tego dowiedzieć z poniższego artykułu.
Rękojmia – podstawowe informacje
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli sprzedana rzecz ma wadę (rękojmia).
Wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności sprzedana rzecz:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Rzecz sprzedana ma wadę także w razie jej nieprawidłowego zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.
Jeżeli kupującym jest konsument, a wada została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania sprzedanej rzeczy, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.
Rzecz dotknięta jest wadą prawną, jeżeli stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. W przypadku sprzedaży prawa wada prawna może również polegać na nieistnieniu prawa. Pozostałe wady stanowią wady fizyczne.
Jeśli przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy.
Sprzedawca nie jest odpowiedzialny względem kupującego będącego konsumentem za to, że sprzedana rzecz nie ma właściwości wynikających z publicznych zapewnień, jeżeli zapewnień tych nie znał ani, oceniając rozsądnie, nie mógł znać albo nie mogły one mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy sprzedaży, albo gdy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy sprzedaży.
Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.
Sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili.
Obniżenie ceny w przypadku wady rzeczy sprzedanej
Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie.
Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.
Na tle powyższej zasady w praktyce powstały wątpliwości co do tego, czy obniżenie ceny powinno uwzględniać nakłady potrzebne do doprowadzenia rzeczy do sprawności zgodnej z jej przeznaczeniem. Z jednej strony w orzecznictwie wskazuje się, że obniżenie ceny polega na ustaleniu proporcji między wartością rzeczy wolnej od wady a jej wartością rzeczywistą, czyli ustaloną z uwzględnieniem istniejących wad. Z drugiej strony pojawiają się także w orzecznictwie stanowiska, zgodnie z którymi obniżenie ceny powinno uwzględniać koszt starań prowadzących do przywrócenia sprawności rzeczy.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku wskazuje, że: „Istota obniżenia ceny na podstawie art. 560 § 3 KC polega na przywróceniu ekwiwalentności świadczeń stron danej umowy. W świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego koszt usunięcia wad wpływa na zakres obniżenia wartości rzeczy wadliwej” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – V Wydział Cywilny z 21 lutego 2018 roku, V AGa 50/18).
Podobnie Sąd Najwyższy wypowiedział się w uzasadnieniu do jednego z wyroków, wskazując, że: „Obniżenie ceny rzeczy sprzedanej na podstawie art. 560 § 3 KC powinno uwzględniać koszt nakładów i starań niezbędnych do doprowadzenia rzeczy, poprzez usunięcie wad, do sprawności zgodnej z przeznaczeniem” (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 16 grudnia 1998 roku, III CKN 74/98).
Jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.
Jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, może on żądać naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady, choćby szkoda była następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności, a w szczególności może żądać:
- zwrotu kosztów zawarcia umowy;
- kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy;
- zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów.
Pozostałe uprawnienia kupującego
Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie.
Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.
Jeżeli sprzedana rzecz ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady.
Sprzedawca jest obowiązany do wymienienia wadliwej rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.
Sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów.
Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę sprzedanej rzeczy.
Jeżeli wadliwa rzecz została zamontowana, kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez sprzedawcę kupujący jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy. Sprzedawca może odmówić demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę sprzedanej rzeczy.
