Przedsiębiorstwo w sądzie – co powinieneś wiedzieć?

Prowadzenie własnej działalności gospodarczej czasami wiąże się ze sporami, które swój finał mogą znaleźć na sali sądowej. W takim momencie powstaje pytanie – kto i na jakich zasadach ma reprezentować dane przedsiębiorstwo w sądzie? Wszystko zależy od formy, w której wykonywana jest konkretna działalność.

Formy wykonywania działalności gospodarczej

Obowiązujące przepisy pozwalają na prowadzenie działalności gospodarczej w jednej z 3 następujących form:

• jednoosobowej działalności,
• spółki cywilnej,
• spółki prawa handlowego (spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej).

Forma wykonywania działalności ma istotne znaczenie, jeśli chodzi o kwestię uczestnictwa przedsiębiorcy w rozprawie sądowej. Dotyczy to zarówno przypadku, w którym występuje on w roli powoda, jak i pozwanego.

Przedsiębiorstwo w sądzie - w jakim charakterze uczestniczy w rozprawie sądowej?

• powoda – podmiotu, który występuje z pozwem i domaga się realizacji swojego roszczenia;
• pozwanego – podmiotu, od którego wymaga się spełniania jakiegoś świadczenia lub określonego zachowania;
• świadka – podmiotu, którego zeznania mają pomóc w wydaniu rozstrzygnięcia w danej sprawie;
• publiczności będącej szczególnego rodzaju widownią, która jednak nie wnosi nic merytorycznego do sprawy.

Przedsiębiorca w sądzie występuje najczęściej w jednej z dwóch pierwszych wskazanych ról. Jest więc albo inicjatorem całej sprawy, albo też będzie próbował udowodnić, że roszczenia powoda są całkowicie chybione. Przedsiębiorcy tak naprawdę nie pojawiają się w sądzie w roli świadków lub publiczności.

Reprezentacja przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność

Stosunkowo najprostszą sytuacją jest reprezentacja przedsiębiorcy, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. W praktyce jest on traktowany tak samo jak osoba, która nie wykonuje żadnej działalności (jest bezrobotna albo pracuje na podstawie jakiejkolwiek umowy).

Przedsiębiorca tego rodzaju może więc samodzielnie występować w swojej sprawie. Niezależnie od roli, która mu przypadnie (powód lub pozwany), nie musi korzystać z pomocy zawodowego pełnomocnika (radcy prawnego bądź adwokata).

Z drugiej strony warto zauważyć, że sprawy pozostające w ścisłym związku z wykonywaną działalnością są z reguły dużo bardziej skomplikowane niż typowe procesy pomiędzy osobami fizycznymi (np. dotyczące reklamacji produktu, zadośćuczynienia lub odszkodowania). Powoduje to, że przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą dosyć często decydują się na skorzystanie z pomocy profesjonalnego prawnika.

Przedsiębiorstwo w sądzie - reprezentacja spółki cywilnej 

Spółka cywilna tak naprawdę nie należy do kategorii spółek prawa handlowego, nie posiada bowiem osobowości prawnej. W rzeczywistości jest to umowa zobowiązaniowa szczególnego rodzaju. Skutkuje to brakiem możliwości pozwania takiej spółki – nie może ona również złożyć żadnego pozwu.

Jeśli jednak dojdzie do sporu ze spółką cywilną, to pozwać możemy każdego jej wspólnika z osobna lub wszystkich ich razem. Zasada ta działa również w drugą stronę – każdy wspólnik może złożyć pozew przeciwko oznaczonej osobie.

Wspólnicy spółki cywilnej mogą występować w sprawie zarówno osobiście, jak i poprzez swoich pełnomocników. Panuje tu identyczna zasada, jak w przypadku przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.

Reprezentacja przedsiębiorcy będącego spółką prawa handlowego

Zupełnie inaczej przedstawiają się zasady reprezentacji spółki handlowej. Istotną rolę odgrywa tu jednak rodzaj danej spółki.

W przypadku spółek osobowych (spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej) pozwanymi mogą być:

• sama spółka,
• spółka wraz ze swoimi wspólnikami,
• sami wspólnicy (każdy z osobna lub wszyscy razem).

Pamiętajmy, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki osobowej ponoszą:

• w przypadku spółki jawnej – wszyscy jej wspólnicy;
• w przypadku spółki partnerskiej – partnerzy spółki, chyba że dana sprawa dotyczy tylko określonego partnera;
• w przypadku spółki komandytowej – wszyscy komplementariusze bez ograniczeń oraz komandytariusze do wysokości sumy komandytowej określonej w umowie takiej spółki;
• w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej – wszyscy komplementariusze bez ograniczeń oraz komandytariusze do wysokości sumy komandytowej określonej w umowie takiej spółki.

Podobne zasady panują przy wytoczeniu powództwa. W praktyce uprawnionymi będą do tego ci wspólnicy, którzy reprezentują spółkę na zewnątrz. Możliwe jest także skorzystanie z pełnomocnika reprezentującego daną spółkę niebędącego jednocześnie jej wspólnikiem (może nim być radca prawny, adwokat lub osoba bez wykształcenia prawniczego).

Nieco inne zasady obowiązują w przypadku spółek kapitałowych (spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej). Reprezentantem procesowym może być członek zarządu danej spółki, przy czym nie musi on występować na sali rozpraw samodzielnie, ale może skorzystać z profesjonalnego pełnomocnika. Warto w tym miejscu przypomnieć, że członkowie zarządu posiadający prawo reprezentacji spółki nie muszą być jej wspólnikami – o tym, komu przysługuje takie prawo, każdorazowo decyduje umowa lub statut danej spółki.

Przedsiębiorstwo w sądzie - uprawnienia i obowiązki

Niezależnie od formy, w jakiej działa dany przedsiębiorca, jego udział w rozprawie sądowej wiąże się z określonym zachowaniem.

Pamiętajmy, że postępowania cywilne, karne oraz administracyjne cechują się dużym stopniem sformalizowania. Przepisy regulujące dokładne prawa i obowiązki stron możemy znaleźć odpowiednio w Kodeksie postępowania cywilnego, Kodeksie postępowania karnego oraz Kodeksie postępowania administracyjnego.

Przedsiębiorstwo w sądzie

Niezależnie od tego, w jakiej formie wykonywana jest działalność gospodarcza, każdy przedsiębiorca może pozywać lub być pozwanym. Różnice przejawiają się tak naprawdę tylko w zakresie reprezentacji danego podmiotu w sądzie.

Jeśli zaś chodzi o zakres praw i obowiązków procesowych oraz terminy z nimi związane, to obowiązujące przepisy nie rozróżniają stron procesowych na osoby fizyczne lub prawne. Innymi słowy, zakres czynności podejmowanych przez przedsiębiorstwo w sądzie jest identyczny jak obszar uprawnień powoda lub pozwanego, który nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej.