Wraz z rozwojem sektora usługowego oraz środków masowego przekazu przybywa lawinowo spraw z powództwa niezadowolonych klientów. Niestety sprawy te, nieraz o nieznacznej wartości, potrafią trwać miesiącami czy nawet latami. Zarówno sądy cywilne, jak i rzecznicy praw konsumentów mają pełne ręce roboty. W związku z takim stanem rzeczy ustawodawca wyszedł naprzeciw problemowi i w 2016 roku powołał tzw. Stały Polubowny Sąd Konsumencki. Mimo iż sądy te działają od kilku lat, zdecydowana większość Polaków w dalszym ciągu o nich nie słyszała, a tym samym nie miała szansy skorzystać z tej instytucji.
Polubowny Sąd Konsumencki, wbrew nazwie, jest instytucją pozasądową i, co ważne, bardzo skuteczną. Skorzystanie z omawianego sądu jest w miarę prostym, szybkim i tańszym aniżeli sąd powszechny rozwiązaniem w przypadku zaistnienia sporu na linii konsument-przedsiębiorca. Większość zarejestrowanych spraw załatwia się w przeciągu miesiąca. Istotny jest także fakt, że wydane przez sądy konsumenckie orzeczenia oraz ugody zawarte przed takimi sądami mają równoważną moc jak orzeczenia sądów powszechnych. Co ważne, wyroki wydane przez polubowne sądy mogą być poddawane egzekucji.
Kim jest konsument?
Aby można było mówić o możliwości złożenia wniosku na Polubowny Sąd Konsumencki, w pierwszej kolejności wypada wytłumaczyć, kim tak dokładnie jest osoba konsumenta. Definicję legalną konsumenta reguluje ustawa Kodeks cywilny. Ustawodawca zdecydował się na wzmożenie ochrony konsumenckiej, gdyż uznał, że osoba fizyczna nabywająca dobra i usługi za pośrednictwem transakcji dokonywanych z profesjonalnymi uczestnikami obrotu, tj. przedsiębiorcami, jest słabszą stroną zachodzącej między nimi relacji. Stąd też ochrona jest uzasadniona, ale jedynie w granicach takich transakcji.
Co istotne, konsumentem może być również osoba, która posiada status przedsiębiorcy. Status konsumenta nie jest przypisany „na stałe” do konkretnej osoby, a zależy od danych okoliczności. Tak więc dla kwalifikacji osoby fizycznej jako konsumenta nie jest konieczne, by nie prowadziła ona w ogóle działalności gospodarczej. Istotne jest natomiast, aby dokonywana czynność prawna nie dotyczyła bezpośrednio prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Dla przykładu, osoba prowadząca działalność gospodarczą w dziedzinie budownictwa, kupując dywany do swojego domu nie dokonuje tego w ramach swojej aktywności zawodowej, a prywatnie. Co też oznacza, że w tych okolicznościach jest ona konsumentem.
Czym są Stałe Polubowne Sądy Konsumenckie?
Omawiane sądy konsumenckie zostały powołane na mocy Ustawy o inspekcji handlowej oraz Ustawy o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich. Sądy działają przy wojewódzkich inspektoratach Inspekcji Handlowej. Powołane są do rozstrzygania sporów o prawa majątkowe wynikające z umów zawartych pomiędzy konsumentami i przedsiębiorcami.
Wniosek do sądu o wszczęcie sprawy może wnieść zarówno konsument, przedsiębiorca, jak również organizacja konsumencka. Postępowanie, co do zasady, jest bezpłatne. Jeżeli jednak rozwiązanie sprawy wymaga przeprowadzenia dodatkowych czynności, m.in. zasięgnięcia opinii rzeczoznawcy czy oględzin, sąd zasądzi koszty postępowania, które ponosi przegrana strona.
Należy przy tym pamiętać, że przedsiębiorca przed zawarciem umowy z konsumentem nie może na nim wymusić zrzeczenia się prawa do wytoczenia powództwa przed sądem powszechnym na rzecz rozwiązania ewentualnego sporu jedynie przez sąd polubowny. Każdy tego typu zapis w umowie jest ustawowo uznawany za bezwzględnie nieważny.
Kiedy strony nie mogą skorzystać z sądów konsumenckich?
Przepisy o sądach polubownych stanowią pewne wyłączenia, kiedy to strony mogą mieć wyłączoną możliwość skorzystania z omawianej instytucji. I tak sąd konsumencki może odmówić rozpatrzenia sporu w przypadku, gdy:
-
wnioskodawca nie podjął przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania próby kontaktu z drugą stroną i bezpośredniego rozwiązania sporu;
-
spór jest błahy lub wniosek o wszczęcie postępowania spowoduje uciążliwości dla drugiej strony;
-
sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami jest w toku albo została już rozpatrzona przez Inspekcję, inny właściwy podmiot albo sąd powszechny;
-
wnioskodawca złożył wniosek o wszczęcie postępowania po upływie roku od dnia, w którym podjął próbę kontaktu z drugą stroną i bezpośredniego rozwiązania sporu;
-
rozpatrzenie sporu spowodowałoby poważne zakłócenie działania sądu.
Jak złożyć wniosek o rozpatrzenie sporu przez Polubowny Sąd Konsumencki?
Zapis na sąd polubowny należy złożyć na specjalnym formularzu. Formularz ten można uzyskać w siedzibie wojewódzkiego inspektoratu Inspekcji Handlowej, bądź pobrać go w internecie na stronie: http://spsk.wiih.org.pl/index.php?id=111&id2=109.
Zgodnie z powyższym sam wniosek o rozpatrzenie sprawy przez stały polubowny sąd konsumencki jest nieodpłatny. Jednakże w sytuacji, gdy rozstrzygnięcie sprawy jest uzależnione od podjęcia dodatkowych czynności procesowych połączonych z dodatkowymi wydatkami, sąd pobierze zaliczkę na pokrycie tych wydatków od strony, która złożyła wniosek. Jeżeli obie strony żądały przeprowadzenia określonej dodatkowej czynności procesowej albo sąd dopuści taką czynność z urzędu, wówczas obie strony zostają zobligowane do poniesienia kosztów po połowie.
Dane osobowe wnioskodawcy
Pierwszą część wniosku zajmują rubryki przeznaczone do wpisania niezbędnych danych osobowych wnioskodawcy (powoda) oraz pozwanego, takie jak imię i nazwisko/nazwa firmy, adres zamieszkania/siedziby, numer telefonu, adres mailowy oraz inne istotne dane.
Przedmiot sporu
W części drugiej wnioskodawca zaznacza, jaki jest przedmiot sporu. Formularz zawiera do wyboru 16 możliwości, tj.:
-
niedostarczenie produktu;
-
brak świadczenia usługi;
-
zwłoka w dostarczeniu produktu;
-
zwłoka w świadczeniu usługi;
-
wadliwość produktu;
-
nienależyta jakość usługi;
-
produkt niezgodny z zamówieniem;
-
produkty bądź usługi, które nie zostały niezamówione;
-
odmowa sprzedaży;
-
odmowa wykonania usługi;
-
brak lub niepełna informacja na temat produktu lub usługi;
-
nieuzasadniony wzrost ceny;
-
dodatkowe opłaty nieznane przy zawarciu umowy;
-
odstąpienie od umowy;
-
żądanie odsetek;
-
żądanie odszkodowania.
To jedynie katalog przykładowych żądań, jakie może wysunąć wnioskodawca. Jeżeli rodzaj żądania wnioskodawcy nie jest zbieżny z żadnym z podanych, formularz pozwala na wpisanie własnego przedmiot sporu. Wymieniony katalog nie ma zatem charakteru zamkniętego, a stanowi jedynie pomoc w określeniu roszczenia.
Okoliczności
Rubryka numer trzy wymaga od wnioskodawcy, aby ten w sposób dokładny i szczegółowy opisał okoliczności wystąpienia problemu. Powód powinien m.in. podać datę i miejsce zakupu produktu lub podpisania umowy o świadczeniu usługi, określić produkt lub usługę, podać cenę, sposób i warunki płatności oraz wszelkie inne informacje mogące mieć znaczenie dla oceny zasadności wniosku.
Żądania
Po opisaniu okoliczności będących podłożem sporu formularz wymaga od wnioskodawcy wskazania żądania. Tak jak w przypadku przedmiotu sporu, możliwy jest wybór żądania ze znajdującego się w formularzu katalogu, czyli:
-
naprawa produktu lub należyte wykonanie usługi;
-
wymiana produktu;
-
odstąpienie od umowy;
-
informacja na temat produktu lub usługi;
-
wypłata odszkodowania;
-
zwrot pierwszej raty;
-
zwrot innych dokonanych wpłat;
-
obniżenie ceny.
Analogicznie do przedmiotu sporu, formularz pozwala na podanie innego żądania niż wymienione powyżej.
Ważne jest, aby do wniosku załączyć dokument potwierdzający zawarcie umowy lub kupna towaru. Może to być imienna faktura VAT, paragon, umowa, potwierdzenie odbioru czy też protokół wydania.
Jak wygląda przebieg polubownego „procesu”
Wniosek wnosi się do sądu polubownego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania konsumenta lub siedzibę przedsiębiorcy. Przy czym to wnioskodawca wybiera sąd, którego właściwość będzie dla niego dogodniejsza.
Po wpłynięciu wniosku przewodniczący sądu wysyła odpis „pozwu” do pozwanego, informując go o możliwości polubownego zakończenia sporu. Jeśli do takiej ugody nie dojdzie, ale strona pozwana wyrazi zgodę na zapis na sąd konsumencki, wówczas przewodniczący wyznacza termin rozprawy. Termin rozprawy powinien zostać wyznaczony na taki dzień, aby od daty złożenia oświadczenia nie upłynął więcej niż miesiąc. Należy pamiętać, że rozprawa odbywa się bez względu na to, czy stawią się obie strony, czy wyłącznie jedna z nich. Oczywiście w razie usprawiedliwionych okoliczności strona może wnioskować o odroczenie rozprawy.
W czasie rozprawy każda ze stron przedstawia swoje racje, stanowisko oraz dowody na ich poparcie. W razie potrzeby sąd przesłuchuje świadków, bada dokumenty i powołuje biegłych. Jednocześnie na każdym etapie strony mogą wyrazić chęć porozumienia i jeżeli dojdzie do ugody, strony rezygnują z dalszych roszczeń.
Sąd rozpoznaje sprawę w składzie 3-osobowym – przewodniczącego, przedstawiciela organizacji konsumentów oraz przedstawiciela organizacji przedsiębiorców. Taki skład sądu ma dawać gwarancję obiektywności orzeczeń tej instytucji. Przedstawicieli organizacji konsumenckich oraz przedsiębiorców powołuje przewodniczący, ale każda strona może ich wybrać sama z listy stałych arbitrów, udostępnionej w danej jednostce Inspekcji Handlowej. Wyrok wydany przez sądy konsumenckie ma moc prawną równą orzeczeniom sądów powszechnych.
Stały Polubowny Sąd Konsumencki – podsumowanie
Stały Polubowny Sąd Konsumencki jest instytucją w pełni skierowaną do konsumentów. Postępowanie prowadzone przed takim sądem jest nieodpłatne – złożenie wniosku nie wymaga opłacenia – oraz znacznie szybsze niż to prowadzone przed sądem powszechnym – sąd ma obowiązek wyznaczyć rozprawę w terminie 30 dni od dnia złożenia obustronnej zgody na zapis na sąd. Dodatkową zaletą sądu konsumenckiego jest fakt, iż postępowanie polubowne jest w minimalny sposób sformalizowane – do jego wszczęcia wystarczy wypełnić wniosek udostępniony przez Inspekcję Handlową na jej stronie internetowej.
Należy mieć nadzieję, że nieco niedoceniona aktualnie instytucja, jaką jest Stały Polubowny Sąd Konsumencki, w najbliższym czasie stanie się bardziej popularna. Zaoszczędziłoby to wiele stresu i środków finansowych samym konsumentom, jak również odciążyłoby w dużym zakresie sądy powszechne oraz rzeczników praw konsumentów.
