0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Przysposobienie dziecka - rodzaje, warunki i skutki adopcji

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Przysposobienie, czyli adopcja dziecka wymaga spełnienia szeregu formalności. Jej skutki zależą od tego, czy dokonano adopcji pełnej czy niepełnej. W wyniku adopcji co do zasady ustaje władza rodzicielska dotychczasowych rodziców.Czy na adopcję musi się zgodzić dziecko? Kto powinien płacić alimenty na dziecko? Co z dziedziczeniem? 

Zgoda sądu na przysposobienie

Adoptować, czyli przysposobić można osobę małoletnią, tylko dla jej dobra. Wymaganie małoletności powinno być spełnione w dniu złożenia wniosku o przysposobienie.

Przysposobienie następuje przez orzeczenie sądu opiekuńczego, na żądanie przysposabiającego.

Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego. Osoba ta powinna posiadać tzw. opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, chyba że obowiązek ten jej nie dotyczy.

Między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku.

Zgoda dziecka na adopcję

Sąd opiekuńczy, który ma zdecydować o adopcji, powinien zapytać dziecko, czy chce być adoptowane. Wynika to z art. 118 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jeśli dziecko ukończyło 13 lat, potrzebna jest jego zgoda na przysposobienie. Nie wystarczy więc samo zapytanie o opinię. Jeśli dziecko nie ukończyło 13 lat, to jego zgoda na adopcję nie jest potrzebna. Sąd opiekuńczy powinien jednak przed podjęciem decyzji wysłuchać takie dziecko, jeśli jest ono w stanie pojąć znaczenie przysposobienia.

Jeśli dziecko ukończyło 13 lat, na adopcję potrzebna jest jego zgoda.
Są przypadki, kiedy sąd opiekuńczy może orzec przysposobienie bez żądania zgody dziecka (które ukończyło 13 lat) lub bez wysłuchania dziecka (które nie ukończyło 13 lat). Jakie to przypadki?

  • jeżeli dziecko nie jest zdolne do wyrażenia zgody, lub

  • jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem dziecka.

Zgoda rodziców na adopcję ich dziecka

Zasadą jest, że na adopcję dziecka potrzebna jest zgoda rodziców dziecka. Powinna być to zgoda na przysposobienie go przez konkretną osobę. Od tej zasady są jednak wyjątki.

Kiedy zgoda rodziców na przysposobienie ich dziecka nie jest potrzebna?

  • gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, lub

  • gdy rodzice są nieznani, lub

  • gdy porozumienie się z rodzicami napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Zgoda rodziców na przysposobienie dziecka nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie sześciu tygodni od urodzenia się dziecka (art. 1192 K.r.o.)

Co z rodzicami, którzy nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, ale których władza rodzicielska została ograniczona? Czy jest potrzebna ich zgoda na adopcję ich dziecka? co do zasady - tak. Ale sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona. Chodzi tu o ograniczenie zdolności do czynności prawnych (w praktyce więc oboje rodzice muszą być częściowo ubezwłasnowolnieni, np. z powodu choroby). Warunkiem dodatkowym jest to, aby odmowa zgody na przysposobienie była oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka (art. 119 § 2 K.r.o.).

Blankietowa zgoda na przysposobienie

Możliwe jest wyrażenie przez rodziców dziecka tzw. blankietowej zgody na przysposobienie dziecka w przyszłości, bez wskazania osoby, która dziecko adoptuje. Taką zgodę wyraża się przed sądem opiekuńczym. Ma ona daleko idące konsekwencje:

  • rodzicom przestaje przysługiwać władza rodzicielska,

  • rodzice tracą prawo do kontaktów z dzieckiem,

  • zgodę mogą odwołać przez oświadczenie złożone przed sądem opiekuńczym, nie później jednak niż przed wszczęciem sprawy o przysposobienie.

Sąd może zastosować przepisy o przysposobieniu za zgodą blankietową również wtedy, gdy rodzice dziecka są nieznani albo nie żyją.

Zgoda ze wskazaniem osoby przez rodziców

Rodzice dziecka mogą wskazać osobę, która ma adoptować ich dziecko. Jest tu jednak ważne ograniczenie, które ma zapobiec przypadkom oddawania dzieci w adopcję z zamian za korzyści finansowe. Rodzice mogą wskazać tylko:

  • swojego małżonka, lub

  • swoich krewnych.

Przysposobienie pełne i niepełne

Przysposobienie może być pełne lub niepełne. Na czym polega różnica?

Przysposobienie pełne:

  • powoduje powstanie między adoptującym a adoptowanym takiego stosunku, jak między rodzicami a dziećmi;

  • skutki przysposobienia pełnego rozciągają się też na krewnych adoptującego, co ma znaczenie np. w kwestiach dziedziczenia;

  • ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego; ma to znaczenie np. przy żądaniu alimentów;

  • skutki przysposobienia pełnego rozciągają się też na potomków adoptowanego dziecka.

Przysposobienie niepełne:

  • powoduje powstanie między adoptującym a adoptowanym takiego stosunku, jak między rodzicami a dziećmi; ustaje dotychczasowa władza rodzicielska;

  • skutki przysposobienia niepełnego nie rozciągają się na krewnych adoptującego;

  • nie ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego.

  • skutki przysposobienia niepełnego rozciągają się też na potomków adoptowanego dziecka.

Przykład 1.

Dziecko zostało adoptowane, orzeczono jednak przysposobienie niepełne. Rodzice adopcyjni dziecka po jakimś czasie rozwiedli się. Matka adopcyjna w imieniu dziecka zażądała alimentów w pierwszej kolejności od ojca adopcyjnego. Ten się z tego obowiązku nie wywiązuje i uzyskanie od niego alimentów jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami (art. 132 K.r.o.). W tej sytuacji można żądać alimentów od krewnych dziecka (od rodziców naturalnych poczynając).

Przysposobienie wspólne

Przysposobić dziecko wspólnie mogą tylko małżonkowie. Przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego także wtedy, gdy osoba przysposobiona przez jednego z małżonków zostaje następnie przysposobiona przez drugiego małżonka.

Co, jeśli małżonkowie nie decydują się na przysposobienie wspólne? Potrzebna jest zgoda małżonka na przysposobienie dziecka. Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że ten nie ma zdolności do czynności prawnych albo że porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody (art. 116 K.r.o.)

Przysposobienie pasierba

Możliwe jest oczywiście również przysposobienie dziecka małżonka (czyli pasierba). Jeżeli jeden z małżonków adoptował dziecko drugiego małżonka, władza rodzicielska przysługuje obojgu małżonkom wspólnie. Małżonek, którego dziecko zostało adoptowane przez drugiego małżonka, nie traci władzy rodzicielskiej, nie ustają też prawa i obowiązki adoptowanego dziecka wobec krewnych tego małżonka.

Kto ma płacić alimenty na adoptowane dziecko?

Przy przysposobieniu pełnym sprawa alimentów jest prosta. Adoptowane dziecko jest traktowane tak samo, jak dziecko biologiczne osób, które je adoptowały i na takich samych zasadach może żądać alimentów od rodziców adopcyjnych i od ich krewnych. Przysposobiony sam ma również obowiązek alimentacyjny wobec tych osób. 

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku przysposobienia niepełnego. Tutaj powstaje stosunek tylko między przysposabiającym a przysposobionym. Nie ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Zatem może on żądać alimentów również od swoich biologicznych krewnych. Zasady są tu następujące:

  • w pierwszej kolejności alimenty na przysposobione dziecko powinny płacić osoby, które dziecko przysposobiły (czyli rodzice adopcyjni);

  • dopiero gdy uzyskanie od nich alimentów nie jest możliwe lub jest utrudnione, powinni je płacić rodzice dziecka a w dalszej kolejności jego rodzeństwo;

  • osoba, która została przysposobiona (przysposobienie niepełne) może mieć obowiązek alimentacyjny wobec swoich krewnych biologicznych (czyli sama płacić na nich alimenty); ale obowiązek alimentacyjny względem wstępnych (czyli rodziców, dziadków, pradziadków) i rodzeństwa obciąża przysposobionego dopiero w ostatniej kolejności, gdy nie ma innych zobowiązanych do alimentów osób.

Adopcja a sprawy spadkowe

Jaki wpływ ma przysposobienie na sprawy spadkowe? Przy przysposobieniu pełnym, przysposobione dziecko dziedziczy na takich samych zasadach, jak dziecko biologiczne. Działa to w dwie strony, bo dziedziczyć po przysposobionej osobie będzie jego nowa, adopcyjna rodzina, a nie rodzina biologiczna.

Inaczej wygląda dziedziczenie przy przysposobieniu niepełnym. Stosuje się tu następujące zasady (art. 937 Kodeksu cywilnego):

  • przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a potomkowie przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;
  • przysposobiony i jego potomkowie nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego potomkach;

  • rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; 

  • poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa, więc poza tymi przypadkami, możliwe jest dziedziczenie po krewnych biologicznej rodziny.

Nazwisko adoptowanego dziecka

Jakie nazwisko będzie nosić dziecko po adopcji? Zasadą jest, że przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego. Jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, to dostaje takie nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa.

Możliwe jest też nadanie dziecku nazwiska dwuczłonowego, złożonego z dotychczasowego nazwiska i nazwiska przysposabiającego. Następuje to na żądanie osoby, która ma być przysposobiona, i za zgodą przysposabiającego. O takim nazwisku powinien wówczas orzec sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu. Jeśli dotychczasowe nazwisko dziecka lub nazwisko przysposabiającego jest już dwuczłonowe, to są rozstrzyga, który człon tego nazwiska wejdzie w skład nowego nazwiska dziecka. 

Można też zmienić imię dziecka. Na wniosek przysposabiającego sąd opiekuńczy może w orzeczeniu o przysposobieniu zmienić imię lub imiona przysposobionego. Jeżeli przysposobiony ukończył lat trzynaście, może to nastąpić tylko za jego zgodą. 

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów