Od 1 marca 2019 r. możliwe jest, by otrzymać rodzicielskie świadczenie uzupełniające, zwane również świadczeniem Mama 4+. Prawo do niego mają osoby, które zrezygnowały z zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej albo nie podjęły ich ze względu na wychowywanie co najmniej czworga dzieci i w związku z tym nie otrzymują emerytury lub jest ona mniejsza niż minimalna. Przyznanie tego świadczenia gwarantuje Ustawa o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.
Komu może zostać przyznane świadczenie?
Świadczenie może otrzymać:
-
matka, która urodziła i wychowała lub wychowała co najmniej czworo dzieci,
-
ojciec, który wychował co najmniej czworo dzieci, ale jedynie w przypadku śmierci matki, porzucenia przez nią dzieci lub długotrwałego zaprzestania ich wychowywania.
Kolejnymi warunkami, jakie należy spełnić, jest brak dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania, osiągnięcie wieku 60 lat w przypadku kobiety i 65 lat w przypadku mężczyzny, a także zamieszkiwanie na terytorium Polski w momencie pobierania świadczenia.
Świadczenie będzie przysługiwało także osobom pobierającym emeryturę w wysokości niższej niż minimalne ustawowe świadczenie emerytalne – wówczas zostanie wypłacona różnica, tak aby łączna kwota pobieranej emerytury oraz rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego wynosiła tyle, co najniższa emerytura. Przypomnijmy, że minimalna emerytura, wynosząca obecnie 1100 zł brutto, dotyczy wszystkich tych, którzy posiadają co najmniej 20-letni staż pracy w przypadku kobiet i 25-letni staż pracy w przypadku mężczyzn. Ci wszyscy (a więc między innymi osoby, które zajmowały się dziećmi i nie mają wymaganego stażu) nie mogą liczyć na taką emeryturę minimalną. Z danych ZUS wynika, że najniższe pobierane świadczenie emerytalne wynosi kilkadziesiąt groszy. W sytuacji, gdy taka osoba zrezygnowała z pracy i wychowała co najmniej 4 dzieci, będzie jej przysługiwało właśnie rodzicielskie świadczenie uzupełniające, dzięki któremu osiągane dochody wyniosą tyle, co minimalna emerytura.
Ile wynosi rodzicielskie świadczenie uzupełniające?
Świadczenie dla matek lub ojców, którzy zrezygnowali z pracy, żeby wychowywać co najmniej czworo dzieci, nie może być wyższe niż wysokość najniższej emerytury, czyli 1100 zł brutto. Prawo do świadczenia przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, kiedy wydano decyzję, ale nie wcześniej niż po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego – 60 lat dla kobiet i 65 – dla mężczyzn. Świadczenie to będzie podlegało waloryzacji i będzie rosło co roku, tak, jak najniższa emerytura.
W jaki sposób ubiegać się o świadczenie?
Aby otrzymać świadczenie, należy złożyć wniosek w jednostce ZUS lub KRUS. We wniosku należy podać między innymi imię i nazwisko matki lub ojca starającego się o świadczenie, nr PESEL, adres zamieszkania lub pobytu. Wniosek można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika. Do wniosku należy dołączyć akty urodzenia dzieci lub orzeczenia sądu o powierzeniu pieczy zastępczej nad dzieckiem, informacje o nr PESEL dzieci oraz oświadczenie o sytuacji osobistej, majątkowej i materialnej, tj. m.in.:
-
posiadaniu lub nieposiadaniu przerw w wychowywaniu dzieci z podaniem długości i przyczyny tych przerw,
-
posiadaniu lub nieposiadaniu prawa do emerytury, renty lub innych dochodów np. z gospodarstwa rolnego,
-
dacie śmierci matki dzieci lub dacie porzucenia przez nią dzieci – w przypadku składania wniosku przez ojca dzieci.
W celu potwierdzenia okoliczności zawartych we wniosku konieczne może być przedłożenie zaświadczenia z urzędu skarbowego czy urzędu gminy.
Czy komornik lub inny organ egzekucyjny może zająć świadczenie?
Zasady potrąceń komorniczych w przypadku rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego są takie same jak w przypadku potrąceń z emerytury. Reguluje je Ustawa o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych. Obecnie obowiązująca kwota wolna od potrąceń wynosi:
-
500 zł z tytułu alimentów,
-
825 zł w przypadku należności innych niż alimentacyjne egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych np. za niespłacony kredyt,
-
660 zł w przypadku nienależnie pobranych emerytur, rent, zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych,
-
200 zł z tytułu odpłatności za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych na wniosek dyrektorów tych placówek.
Po uwzględnieniu kwoty wolnej potrącenia z rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, tak jak w przypadku emerytury, dokonuje się w dozwolonych granicach potrąceń, które zgodnie z art.140 Ustawy wynoszą:
-
60% w przypadku zajęć alimentacyjnych,
-
50% w przypadku należności egzekwowanych za pobyt w domach opieki społecznej, zakładach opiekuńczo-wychowawczych oraz pielęgnacyjno-opiekuńczych,
-
25% w przypadku innych należności.
Przykład 1.
Pani Maria ma zajęcie komornicze z tytułu niespłaconej pożyczki na kwotę 3000 zł. Komornik zajął jej emeryturę oraz rodzicielskie świadczenie emerytalne. Pani Maria otrzymuje obecnie 850 zł brutto emerytury i 250 zł brutto tzw. emerytury matczynej. W związku z tym, że potrąceń dokonuje się od łącznej kwoty emerytury i świadczenia Pani Maria będzie miała dokonane potrącenie komornicze w wysokości:
1100 zł brutto (łączna kwota emerytury i świadczenia po odliczeniu składek i podatku wynosi 934,59 zł)
825 zł (tyle wynosi kwota wolna od zajęcia)
1100 X 25% = 275 zł (tyle wynosi maksymalna kwota potrącenia)
934,59 zł – 825 zł = 109,59 zł (taką część świadczenia można potrącić)
934,59 zł – 109,59 zł = 825 zł (taką kwotę otrzyma pani Maria po potrąceniu komorniczym).
Komu świadczenie nie przysługuje?
ZUS odmówi świadczenia w sytuacji:
-
pozbawienia władzy rodzicielskiej lub jej ograniczenia poprzez umieszczenia dziecka, lub dzieci w pieczy zastępczej,
-
długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci,
-
tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności z wyłączeniem dozoru elektronicznego – należy natychmiast zawiadomić organ ZUS w przypadku tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.
-
gdy osoba ubiegająca się ma prawo od najniższej emerytury lub renty w wysokości co najmniej najniższej emerytury.
Czy świadczenia przysługują cudzoziemcom?
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje nie tylko obywatelom polskim, ale także cudzoziemcom, którzy mieszkają w Polsce. Matka lub ojciec muszą spełniać kryteria wieku oraz wychowania co najmniej 4 dzieci. Powinni również zamieszkiwać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i posiadać po ukończeniu 16 lat centrum interesów osobistych i gospodarczych, o których mowa w art.3 ust.1 a pkt.1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres 10 lat, jeżeli są:
-
obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej,
-
posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Polski obywatelami Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) lub Konfederacji Szwajcarskiej,
-
cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Czy rodzicielskie świadczenie uzupełniające jest rodzajem emerytury?
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające często jest też nazywane „emeryturą matczyną”. Nie jest to jednak trafne określenie. To oznacza, że jeżeli pracownik rozwiązuje stosunek pracy w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego i otrzymywania tego świadczenia, to nie przysługuje mu odprawa emerytalno-rentowa ani 13 emerytura, którą otrzymują osoby pobierające emeryturę. Przywileje te będą się należały osobom, które oprócz rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego pobierają emeryturę w wysokości niższej niż minimalna. Tylko w tej sytuacji możemy mówić o statucie emeryta i przysługujących z tego tytułu prawach. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające, jak sama nazwa wskazuje, jest odrębnym świadczeniem, które co prawda należy się osobom w wieku emerytalnym, ale z emeryturą nie ma nic wspólnego i nie powinno być tak nazywane.
