Od 1 stycznia 2014 roku obowiązują nowe zasady dotyczące rozliczania podatku od towarów i usług, dotyczące zarówno powstania obowiązku podatkowego po stronie sprzedawcy, jak i odliczenia naliczonego VAT-u przez nabywcę. Znowelizowane przepisy na pierwszy rzut oka wydają się łudząco podobne do tych, które obowiązywały do końca 2013 roku, jednak dokładniejsza analiza pokazuje, że zmian i wątpliwości jest sporo.
Po pierwsze - obowiązek podatkowy u sprzedawcy
Na początku należy zaznaczyć, że ogólna zasada dotycząca odliczenia podatku naliczonego pozostała bez zmian. VAT należny można zmniejszyć o VAT naliczony jedynie w zakresie, w jakim nabyte towary i usługi służą wykonywaniu czynności opodatkowanych (z pewnymi wyjątkami). Modyfikacji uległy natomiast terminy, w jakich prawo to przysługuje przedsiębiorcy.
Od 2014 roku podatnik może odliczyć VAT naliczony w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy (do 2014 roku podatnik z reguły miał prawo do odliczenia w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał fakturę lub dokument celny). Co to oznacza? Przede wszystkim przedsiębiorcy w celu odliczenia VAT naliczonego muszą śledzić dokładnie, kiedy u sprzedawcy powstał obowiązek podatkowy od danej transakcji.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż po nowelizacji ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstaje co do zasady z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usług, a w przypadku otrzymania przed tym terminem całości lub części zapłaty – z chwilą jej otrzymania. Występują tu natomiast pewne wyjątki dotyczące np. mediów, usług najmu czy stałej obsługi prawnej, kiedy to obowiązek powstaje z chwilą wystawienia faktury, o ile ta zostanie wystawiona w terminie.
Po drugie - posiadanie faktury
Dodatkowym warunkiem, który musi być spełniony, by możliwe było odliczenie naliczonego podatku od towarów i usług jest – jak do tej pory – posiadanie faktury dokumentującej nabycie towarów czy usług. Nabywca nie ma prawa dokonać pomniejszenia VAT-u należnego o naliczony, zanim nie otrzyma rzeczonego dokumentu.
Kolejna zasada głosi, iż jeżeli podatnik nie odliczy podatku w okresie (miesiącu lub kwartale, w zależności od wybranej formy rozliczenia), w którym powstał obowiązek podatkowy, będzie mógł tego dokonać w jednym z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych.
Jak widać, nowe przepisy są łudząco podobne do tych, które obowiązywały do końca 2013 roku – również konieczne jest posiadanie faktury, też można przeczytać o kolejnych trzech okresach rozliczeniowych, w których podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT-u naliczonego. Niemniej jednak należy pamiętać, iż zasadniczo zmienił się główny warunek determinujący możliwość dokonania zmniejszenia podatku należnego o naliczony – nie jest to już wystawienie faktury, ale powstanie obowiązku podatkowego. W związku z tym, aby podatnik mógł odliczyć VAT naliczony, musi spełnić łącznie dwa warunki:
sprawdzić, czy powstał obowiązek podatkowy od danej transakcji,
posiadać fakturę dokumentującą dostawę towarów lub wykonanie usług.
Skąd trudności?
Spełnienie ww. warunków nie wydaje się bardzo skomplikowane. Problem może pojawić się jednak w sytuacji, gdy przedsiębiorca otrzyma fakturę z opóźnieniem lub będzie dysponował jedynie duplikatem dokumentu, wystawionym po pewnym okresie czasu.
W takim wypadku spełnienie obu warunków jednocześnie może okazać się niemożliwe (czyli odliczenie VAT-u w okresie powstania obowiązku podatkowego bądź jednym z dwóch kolejnych, jednakże nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym otrzymano fakturę). Najlepiej zilustruje to przykład.
Przykład
Jan Kowalski prowadzi własną działalność gospodarczą. Jest zarejestrowany jako czynny podatnik VAT, rozlicza się miesięcznie. W lutym 2014 roku kupił towar, który otrzymał i za który zapłacił. Z niewiadomych przyczyn nie otrzymał faktury i poprosił o jej duplikat, który dotarł do niego dopiero w sierpniu 2014 roku.
Pierwszym okresem rozliczeniowym, w którym może dokonać odliczenia, jest miesiąc powstania obowiązku podatkowego. Przez wzgląd na fakt, iż dostawa towaru miała miejsce w lutym, jest to właśnie drugi miesiąc roku. Pan Jan może dokonać pomniejszenia VAT-u należnego o naliczony również w kolejnych dwóch okresach, czyli w marcu i kwietniu. Niestety warunkiem w tym wypadku jest posiadanie też faktury dokumentującej wspomnianą dostawę w ciągu wskazanych trzech okresów rozliczeniowych. Co za tym idzie, spełnienie dwóch określonych wyżej warunków jest w tej sytuacji niemożliwe.
Należy jednak pamiętać, iż prawo do odliczenia podatku naliczonego jest podstawowym prawem podatnika, którego realizację w sposób jednoznaczny powinny umożliwić przepisy. Obecnie trudno powiedzieć, w którym momencie w takich przypadkach będzie można odliczyć VAT (rozsądnym wydaje się być umożliwienie przyznanie takiego prawa w okresie, w którym faktura została otrzymana, czyli w przytoczonym przykładzie - w sierpniu). Przez jakiś czas jednak sprawa ta pozostanie niejasna, a podatnikom pozostaje oczekiwanie na – miejmy nadzieję – jak najszybszą reakcję resortu finansów.
