Urlop wychowawczy jest jednym z uprawnień pracowniczych związanych z posiadaniem dziecka. Nie wszystkie osoby mogą sobie na niego pozwolić, gdyż jest od niepłatny. Jednak przebywanie na nim nie wyklucza podjęcia pracy, o ile nie wyłącza ona możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W takiej sytuacji osoba przebywająca na urlopie wychowawczym może podjąć pracę na niepełny etat lub na umowę zlecenia w ograniczonym czasowo zakresie. Jakie składki ZUS od umowy zlecenia na urlopie wychowawczym należy opłacać? Sprawdź w naszym artykule.
Warunki skorzystania z urlopu wychowawczego
Prawo do urlopu wychowawczego gwarantuje art. 186 Kodeksu pracy (kp). Najważniejsze zasady dotyczące korzystania z urlopu wychowawczego są następujące:
- z urlopu wychowawczego może skorzystać pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, przy czym do tego okresu wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia;
- urlop wychowawczy wynosi 36 miesięcy i udzielany jest na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat;
- w przypadku dziecka z orzeczeniem o niepełnosprawności może być udzielony dodatkowo urlop wynoszący 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia;
- urlop w wymiarze 36 miesięcy przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka lub opiekunom dziecka, z tym wyjątkiem, że każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego – np. matka dziecka korzysta z urlopu w wymiarze 35 miesięcy, a ojciec dziecka – 1 miesiąca;
- z urlopu wychowawczego mogą korzystać jednocześnie oboje rodziców lub opiekunowie dziecka – w takim przypadku łączny wymiar urlopu nie może przekroczyć 36 miesięcy;
- urlop wychowawczy udzielany jest na pisemny wniosek pracownika składany nie później niż 21 dni przed jego rozpoczęciem i może być udzielony w nie więcej niż 5 częściach;
- w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Pracodawca, który stwierdzi, że osoba na urlopie wychowawczym zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, ma obowiązek wezwać ją do przerwania urlopu i podjęcia pracy.
Ubezpieczenie osoby przebywającej na urlopie wychowawczym
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 19 oraz art. 9 ust. 6 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (uosus) osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega obowiązkowo:
- ubezpieczeniu emerytalnemu,
- ubezpieczeniu rentowemu
– o ile nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie posiada innych tytułów rodzących obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.
Taki obowiązek wynika między innymi z wykonywania umowy zlecenia. Oznacza to, że osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, która jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, podlega ubezpieczeniom z tytułu wykonywania umowy zlecenia, a nie jako osoba przebywająca na urlopie wychowawczym.
Podstawa składek ZUS osób przebywających na urlopach wychowawczych
Mimo że urlop wychowawczy jest niepłatny, to pracodawca ma obowiązek składać za pracownika dokumenty rozliczeniowe, w których wykazuje podstawy wymiaru składek oraz składki.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych stanowi kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Podstawa ta nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika wypłacone za 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy i nie może być niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych są w całości finansowane z budżetu państwa i wynoszą:
- 19,52% podstawy wymiaru na ubezpieczenie emerytalne;
- 8% podstawy wymiaru na ubezpieczenie rentowe.
ZUS od umowy zlecenia na urlopie wychowawczym
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, która jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, jest zobowiązana poinformować płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż przebywanie na urlopie wychowawczym. Mówi o tym wprost art. 36 pkt 2a uosus.
W tej sytuacji pracodawca (płatnik składek) musi wyrejestrować taką osobę z ubezpieczenia emerytalnego i rentowego jako osobę przebywającą na urlopie wychowawczym, a zarejestrować ją powinien zleceniodawca, u którego dana osoba jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia. Co ważne, z ubezpieczenia zdrowotnego należy wyrejestrować również członków rodziny pracownika
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym i jednocześnie pracująca na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym pracodawcą obowiązkowo podlega u swojego zleceniodawcy ubezpieczeniom:
- emerytalnym,
- rentowym,
- wypadkowym,
- chorobowym – na wniosek zleceniobiorcy.
Przykład 1.
Pani Joanna od 25 grudnia 2023 roku przebywa na urlopie wychowawczym. W okresie od 2 do 25 listopada 2024 roku wykonywała umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą. Jakie dokumenty rozliczeniowe powinien za listopad 2024 roku złożyć pracodawca?
Za okres wykonywania umowy zlecenia pracodawca powinien złożyć raport ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 XX, natomiast za okres przebywania na urlopie wychowawczym pracodawca powinien złożyć raport ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX i kodem świadczenia/przerwy 121. Za okres, w którym pani Joanna nie podlega ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, gdyż wykonuje umowę zlecenia i podlega ubezpieczeniom jako zleceniobiorca, pracodawca powinien złożyć raport RSA z kodem 12 11 XX i kodem świadczenia/przerwy 350.
Należy pamiętać, że podstawa składek za okres przebywania na urlopie wychowawczym musi zostać proporcjonalnie zmniejszona w sposób przedstawiony w art. 18 pkt 9 uosus, w którym czytamy, że „za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu”.'
Reasumując, osoba przebywająca na urlopie wychowawczym i podejmująca dodatkowo pracę na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia. Aby wywiązać się ze swoich obowiązków wobec ZUS-u, pracodawca musi złożyć odpowiednie raporty i wykazać odpowiednie kody tytułu ubezpieczenia. Warto zatem poinformować osoby przebywające na urlopach wychowawczych o obowiązku informowania pracodawcy o podjętym dodatkowym zatrudnieniu, aby uniknąć sporządzania korekt do ZUS-u. Każda osoba przebywająca na urlopie wychowawczym musi pamiętać o obowiązku poinformowania swojego pracodawcy zarówno o rozpoczęciu pracy na podstawie umowy zlecenia, jak i o jej zakończeniu.
