Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 roku w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010 reguluje obowiązki związane z wprowadzaniem na rynek, udostępnianiem i wywożeniem niektórych produktów. Sprawdź w poniższym artykule, jakie nowe wymagania względem przedsiębiorców wprowadza unijny akt. System EUDR jest to rejestr Oświadczeń Należytej Staranności, będący specjalistycznym narzędziem internetowym, które usprawnia tworzenie oświadczeń należytej staranności w łańcuchach dostaw. Rejestr umożliwia operatorom, handlowcom i ich przedstawicielom składanie elektronicznych Oświadczeń o należytej staranności odpowiednim organom w celu wykazania, że ich produkty nie powodują wylesiania, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wylesiania.
System EUDR a obowiązek zapewnienia zgodności produktów i towarów
Odnośne towary i odnośne produkty nie mogą być wprowadzane do obrotu ani udostępniane na rynku, ani z niego wywożone, o ile nie spełniają wszystkich następujących warunków („warunki”):
- nie powodują wylesiania,
- zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji,
- przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności.
Odnośne towary oznaczają:
- bydło,
- kakao,
- kawę,
- palmę olejową,
- soję,
- kauczuk,
- drewno.
Odnośne produkty oznaczają produkty wymienione w załączniku I do rozporządzenia, które zawierają odnośne towary, były nimi karmione lub zostały wytworzone przy ich użyciu.
Należyta staranność obejmuje:
- gromadzenie informacji, danych i dokumentów koniecznych do spełnienia wymogów;
- środki oceny ryzyka;
- środki zmniejszające ryzyko.
W celu zachowania należytej staranności podmioty wprowadzają i aktualizują zestaw procedur i środków, aby zapewnić zgodność odnośnych produktów, które wprowadzają do obrotu lub wywożą.
Podmioty poddają system należytej staranności przeglądowi co najmniej raz w roku. Gdy podmioty dowiadują się o nowych zmianach, które mogą mieć wpływ na zachowanie systemu należytej staranności, aktualizują system należytej staranności celem uwzględnienia w nim takich zmian. Podmioty przechowują zapisy takich zmian w swoich systemach należytej staranności przez okres 5 lat.
Obowiązki podmiotów
Podmiot to w rozumieniu rozporządzenia każda osoba fizyczna lub prawna, która w ramach działalności handlowej wprowadza odnośne produkty do obrotu lub je wywozi.
Przed wprowadzeniem odnośnych produktów do obrotu lub przed ich wywozem podmioty zachowują należytą staranność, aby udowodnić, że odnośne produkty są zgodne z ww. warunkami.
Podmioty nie wprowadzają odnośnych produktów do obrotu ani ich nie wywożą, jeżeli nie złożą wcześniej oświadczenia o należytej staranności.
Podmioty, które na podstawie procedury należytej staranności stwierdzą, że odnośne produkty są zgodne z warunkami przed wprowadzeniem odnośnych produktów do obrotu lub ich wywiezieniem, udostępniają właściwym organom oświadczenie o należytej staranności, za pomocą systemu informacyjnego.
Takie dostępne i przekazywane elektronicznie oświadczenie o należytej staranności zawiera określone w załączniku II do rozporządzenia informacje dotyczące odnośnych produktów oraz oświadczenie podmiotu, że zachował on należytą staranność oraz że nie istnieje ryzyko lub istniejące ryzyko jest znikome.
Udostępniając właściwym organom oświadczenie o należytej staranności, podmiot przyjmuje odpowiedzialność za zgodność odnośnego produktu z warunkami. Podmioty przechowują oświadczenia o należytej staranności przez okres 5 lat od dnia złożenia oświadczeń za pośrednictwem systemu informacyjnego.
Podmioty nie mogą wprowadzać odnośnych produktów do obrotu ani ich wywozić, jeżeli zachodzi co najmniej 1 z następujących przesłanek:
- odnośne produkty są niezgodne z wymogami;
- podczas przeprowadzania procedury należytej staranności wykazano istnienie znacznego ryzyka, że odnośne produkty są niezgodne z wymogami;
- podmiot nie był w stanie wypełnić obowiązków, o których mowa wyżej.
Podmioty, które uzyskają nowe, istotne informacje, w tym uzasadnione zastrzeżenia – lub zostaną o nich powiadomione – sugerujące, że zachodzi ryzyko, że wprowadzony przez nie do obrotu odnośny produkt nie jest zgodny z wymogami niniejszego rozporządzenia – niezwłocznie informują o tym właściwe organy państw członkowskich, w których wprowadziły odnośny produkt do obrotu, a także podmioty handlowe, którym dostarczyły odnośny produkt. W przypadku wywozu podmioty informują właściwy organ państwa członkowskiego będącego krajem produkcji.
Podmioty udzielają wszelkiej pomocy koniecznej do ułatwienia właściwym organom przeprowadzenia kontroli, w tym w zakresie dostępu do budynków i udostępniania dokumentacji i zapisów.
Podmioty przekazują podmiotom i podmiotom handlowym znajdującym się na dalszych etapach łańcucha dostaw odnośnych produktów, które wprowadziły do obrotu lub wywiozły, wszystkie informacje niezbędne do wykazania, że zachowano należytą staranność oraz że nie stwierdzono żadnego ryzyka lub stwierdzono jedynie znikome ryzyko, a także przekazują numery referencyjne oświadczeń o należytej staranności związanych z tymi produktami.
Przykład 1.
Spółka ABC jest małym przedsiębiorstwem i jest podmiotem w rozumieniu rozporządzenia. Czy taka spółka korzysta z preferencyjnego traktowania na gruncie obowiązków podmiotów wynikających z rozporządzenia?
W drodze odstępstwa rozporządzenie przewiduje, że od podmiotów będących MŚP nie wymaga się zachowania należytej staranności w odniesieniu do odnośnych produktów zawartych w odnośnym produkcie lub z niego wytworzonych, w odniesieniu do których przeprowadzono już badanie należytej staranności i złożono już oświadczenie o należytej staranności. W takich przypadkach podmioty będące MŚP przekazują właściwym organom numer referencyjny istniejącego oświadczenia o należytej staranności na ich żądanie. Jednakże w przypadku części odnośnych produktów, które nie zostały poddane badaniu należytej staranności, podmioty będące MŚP przeprowadzają badanie należytej staranności.
Obowiązki podmiotów handlowych
Podmiot handlowy oznacza każdą osobę w łańcuchu dostaw inną niż podmiot, która w ramach działalności handlowej udostępnia odnośne produkty na rynku.
Podmioty handlowe będące MŚP gromadzą i przechowują następujące informacje dotyczące odnośnych produktów, które zamierzają udostępniać na rynku:
- nazwę, zarejestrowaną nazwę handlową lub zarejestrowany znak towarowy, adres pocztowy, adres e-mail i, jeżeli jest dostępny, adres strony internetowej podmiotów lub podmiotów handlowych, które dostarczyły im odnośne produkty, jak również numery referencyjne oświadczeń o należytej staranności dotyczących tych produktów;
- nazwę, zarejestrowaną nazwę handlową lub zarejestrowany znak towarowy, adres pocztowy, adres e-mail i, jeżeli jest dostępny, adres strony internetowej podmiotów lub podmiotów handlowych, którym dostarczyły one odnośne produkty.
Podmioty handlowe będące MŚP przechowują informacje wymagane rozporządzeniem przez co najmniej 5 lat od daty udostępnienia na rynku i przekazują te informacje właściwym organom na ich żądanie.
Podmioty handlowe będące MŚP, które uzyskają nowe istotne informacje, w tym uzasadnione zastrzeżenia – lub zostaną o nich powiadomione – sugerujące, że zachodzi ryzyko, że udostępniony przez nie na rynku odnośny produkt nie jest zgodny z niniejszym rozporządzeniem, niezwłocznie informują o tym właściwe organy państw członkowskich, w których udostępniły odnośny produkt na rynku, a także podmioty handlowe, którym dostarczyły odnośny produkt.
Podmioty handlowe, niezależnie od tego, czy są MŚP, czy też nie, udzielają wszelkiej pomocy koniecznej do ułatwienia właściwym organom przeprowadzenia kontroli, w tym dostęp do budynków i udostępnienie dokumentacji i zapisów.
Ocena i zmniejszenie ryzyka
Podmioty weryfikują i analizują informacje zgromadzone zgodnie z rozporządzeniem i wszelkie inne istotne dokumenty. Na podstawie tych informacji i dokumentów podmioty przeprowadzają ocenę ryzyka w celu ustalenia, czy istnieje ryzyko, że odnośne produkty przeznaczone do wprowadzenia do obrotu lub do wywozu są niezgodne z wymogami.
Podmioty nie wprowadzają odnośnego produktu do obrotu ani go nie wywożą, chyba że taka ocena ryzyka wykaże, że nie istnieje żadne ryzyko lub istnieje jedynie znikome ryzyko, że odnośne produkty są niezgodne.
Z wyjątkiem sytuacji, gdy ocena ryzyka wskazuje, że nie istnieje żadne ryzyko, aby odnośne produkty były niezgodne z wymogami lub że ryzyko takie jest znikome, podmiot, przed wprowadzeniem odnośnych produktów do obrotu lub ich wywozem przyjmuje procedury i środki zmniejszania ryzyka odpowiednie do osiągnięcia poziomu zerowego lub znikomego ryzyka.
Podmioty muszą mieć wdrożone odpowiednie i proporcjonalne polityki, kontrole i procedury służące skutecznemu zmniejszaniu stwierdzonego ryzyka niezgodności odnośnych produktów z wymogami oraz skutecznemu zarządzaniu takim ryzykiem.
