Ulga na złe długi to w praktyce możliwość zmniejszenia swojego dochodu w związku z niezapłaceniem za faktury. Ponadto podatnicy mogą także zmniejszyć swoje zobowiązania w podatku VAT w związku z nią. Ma ona pozwolić podatnikom na niepłacenie podatku od niezapłaconych faktur. W artykule skupiamy się nad zagadnieniem jakim jest ulga na złe długi po śmierci dłużnika.
Ulga na złe długi w podatku VAT
Zasady rozliczenia podatku w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności, określane często jako tzw. ulga na złe długi, zostały określone w przepisach art. 89a i art. 89b ustawy o podatku od towarów i usług – dalej: ustawa o VAT.
Stosownie do treści art. 89a ust. 1 ustawy o VAT podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.
Powyższe regulacje stosujemy w przypadku, gdy spełnione są poniższe warunki:
na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty za złe długi, wierzyciel jest podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny;
od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.
W przypadku dostawy towaru lub świadczenia usług dokonanych na rzecz podmiotu innego niż podatnik, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, korekta może zostać dokonana, jeżeli:
wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.
Co istotne, korekta może nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w żadnej formie.
Ulga na złe długi w podatku PIT
Ulga na złe długi została wprowadzona w podatku PIT od 1 stycznia 2020 roku. Ustawodawca w celu ograniczenia zatorów płatniczych wprowadził w podatkach dochodowych z jednej strony możliwość pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta nie została uregulowana lub zbyta w żadnej formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, a z drugiej strony nałożenie na dłużnika obowiązku doliczenia do podstawy opodatkowania kwoty nieuregulowanego zobowiązania, jeżeli zobowiązanie nie zostało uregulowane w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w fakturze (rachunku) lub umowie. Przy czym należy zauważyć, że wierzyciel z tego mechanizmu może skorzystać, natomiast dłużnik jest do tego zobowiązany.
Ulgę na złe długi stosuje się w przypadku, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:
dłużnik na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa, a w przypadku, gdy rok kalendarzowy, w którym wystawiono fakturę (rachunek), jest inny niż rok kalendarzowy, w którym zawarto umowę – gdy nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego późniejszej z tych czynności;
transakcja handlowa zawarta jest w ramach działalności wierzyciela oraz działalności dłużnika, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Ulga na złe długi po śmierci dłużnika- VAT i PIT
W niektórych przypadkach powodem, że faktury nie zostały zapłacone, są kłopoty zdrowotne kontrahenta. Czasem się zdarza, iż podatnik będący dłużnikiem umiera.
Przykład 1.
Spółka dokonała sprzedaży towaru na rzecz osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. W momencie dokonywania transakcji podmiot kupujący był zarejestrowany jako czynny podatnik podatku VAT. Termin płatności był wykazany na fakturach – 15 września. Podatnik zmarł i został wykreślony z rejestru podatników podatku VAT przez organ podatkowy. Co ważne, spółka wzywała go do zapłaty za faktury. Wierzytelności wynikające z niezapłaconych faktur nie zostały przez spółkę zbyte. Czy może ona skorzystać z ulgi za złe długi w podatku VAT?
Odnosząc się do powyższego, należy stwierdzić, że zgodnie z przepisami ustawy, podatnik-wierzyciel może skorygować podstawę opodatkowania i podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. W 2020 roku przepisy przewidywały możliwość skorzystania z ulgi za złe długi pod warunkiem, że wierzyciel był zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT. Ponadto nie mógł minąć okres dłuższy niż 2 lata (obecnie 3 lata), licząc od końca roku, w którym faktury dokumentujące wierzytelności zostały wystawione.
Jednak w tym przypadku podatnik może powołać się na wyrok TSUE z 15 października 2020 roku w sprawie C-335/19 Réduction de la base d'imposition.
W takiej sytuacji podatnik może więc skorzystać z ulgi na podstawie powyższego orzeczenia.
Podsumowując, w naszym przypadku spółka w związku z niezrealizowaniem płatności przez dłużnika i jego śmiercią jest uprawniona do skorzystania z ulgi na złe długi, tj. obniżenia kwoty podatku VAT należnego wynikającego z wystawionych przez nią i niezapłaconych przez kontrahenta faktur VAT dokumentujących dokonane na jego rzecz dostawy.
W przypadku podatku PIT możemy skorzystać z ulgi na złe długi w podatku dochodowym albo na etapie obliczania zaliczek, albo dopiero w zeznaniu roczny. W przypadku śmierci podatnika przepisy podatku PIT nie zabraniają skorzystania z ulgi.
Z art. 26i ust. 10 pkt 1 ustawy o PIT co prawda wynika pośrednio warunek istnienia dłużnika w momencie korzystania z ulgi na złe długi, jednak należy podkreślić, że w przypadku osoby fizycznej w miejsce zmarłego wstępują jego spadkobiercy. Powyższe nie zostało jeszcze potwierdzone przez organy podatkowe w interpretacjach.
Podsumowując, podatnicy mogą obecnie skorzystać z ulgi za złe długi w przypadku śmierci podatnika.
