Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w przeciwieństwie do spółek osobowych działa poprzez swoje organy. Najważniejszym z nich jest zarząd, który prowadzi sprawy spółki, podejmuje decyzje gospodarcze oraz reprezentuje ją na zewnątrz, co oznacza, że dokonuje czynności w imieniu spółki. Czy jego członkowie mogą działać na podstawie umowę o pracę? Czy umowa o pracę z członkiem zarządu spółki z. o.o. jest często praktykowana?
Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Powołanie i odwołanie członka zarządu następuje na mocy uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Stosowna uchwała podejmowana jest wówczas w głosowaniu tajnym oraz zapada bezwzględną większością głosów, o ile umowa spółki nie przewiduje surowszych warunków w tym względzie. Jeżeli w spółce nie przyjęto żadnych regulacji dotyczących sposobu głosowania, pozostaje to w gestii przewodniczącego zgromadzenia, który powinien przyjąć taki tryb głosowania, zapewniający jego jawność albo tajność. Umowa spółki może przewidywać, że członkowie zarządu powoływani są np. z inicjatywy rady nadzorczej.
Powołanie członka zarządu stanowi czynność prawną prowadzącą do nawiązania stosunku organizacyjnego pomiędzy spółką a powołaną osobą. Na skutek aktu powołania wybrana osoba uzyskuje mandat czyli umocowanie do wykonywania czynności wchodzących w zakres kompetencji członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zostaje nawiązany stosunek członkostwa w zarządzie. Powołanie nie powoduje zawiązania pracowniczego stosunku pracy.
Odrębną i niezależną kwestią jest to jednocześnie pomiędzy spółką a członkiem zarządu dojdzie do zawarcia kontraktu menedżerskiego, umowy o pracę, umowy zlecenia, czy innej podobnej umowy np. umowy o świadczenie usług.
Powyższe umowy stanowią jedynie równolegle źródło stosunku pomiędzy spółką a członkiem zarządu, wywołując odrębne skutki w sferze praw i obowiązków stron. Osobę fizyczną pełniącą funkcję członka zarządu w spółce prawa handlowego może jednocześnie wiązać ze spółką stosunek organizacyjno-prawny oraz stosunek pracy.
Dla ważności powołania wymagana jest uchwała wspólników lub innego organu zgodnie z umową spółki, zgoda na objęcie funkcji oraz odpowiedni wpis w KRS. Zawarcie umowy o pracę jest dodatkową czynnością prawną, której skutki określone są w umowie o pracę oraz w kodeksie pracy. Zawarcie umowy o prace stanowi odrębną, niezależną czynność, mająca charakter fakultatywny. Może ona być zawarta w dniu aktu powołania lub później, w zależności od intencji stron. Nie jest możliwe powołanie członka zarządu tylko na podstawie samej umowy o pracę.
Czy zawarcie umowy o pracę z członkiem zarządu jest dopuszczalne w każdym przypadku?
Art. 22 § 1 Kodeksu pracy stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Mamy więc do czynienia z dwoma podmiotami, gdzie w ramach jednego skupione są prawa własności kapitału, a w ramach drugiego obowiązek świadczenia pracy. Niedopuszczalne jest to by oba ośrodki praw i obowiązków związane były z jedną osobą. Stanowisko to zostało ugruntowane w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11.09.2013 r; sygn. II UK 36/13 wskazał, że wspólnicy wieloosobowych spółek z o.o. mogą wykonywać zatrudnienie na podstawie umów o pracę zarówno w charakterze członków zarządu, jak i na stanowiskach wykonawczych, gdyż w takiej sytuacji wspólnika nie można traktować jako podmiotu, którego praca polega na obrocie jego własnym kapitałem, jednakże nie dotyczy to już sytuacji, gdy udział innych wspólników jest iluzoryczny.
Tryb zawierania umowy o pracę
Zasadą jest, że czynności w imieniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wykonuje zarząd. Jednakże w sytuacji, gdy ma zostać zawarta umowa pomiędzy spółką a członkiem zarządu, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Oznacza to, że członkowie zarządu nie mogą zawierać umów ze sobą nawzajem w ten sposób, że jeden członek zarządu np. prezes zarządu, reprezentując spółkę zawrze, np. umowę o pracę z innym członkiem zarządu.
Obowiązek powołania rady nadzorczej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje wówczas gdy kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż 25. W braku jej powołania umowę o pracę z członkiem zarządu powinien zawrzeć reprezentujący spółkę pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników, z tym jednak zastrzeżeniem, że pełnomocnikiem nie może być członek zarządu.
Umowa o pracę z członkiem zarządu spółki z. o.o. a jej treść
Konieczne jest również wskazanie jej rodzaju – okresu na który została zawarta. W wyniku nowelizacji przepisów kodeksu pracy z katalogu umów o prace została usunięta umowa na czas wykonywania określonej pracy. Formalnie nie ma więc możliwości zatrudnienia członka zarządu na czas pełnienia funkcji. Powszechne stało się zatrudnianie członków zarządu na czas określony trwania kadencji. Wówczas umowa ulega rozwiązaniu z upływem okresu kadencji bądź całego zarządu, w przypadku kadencji wspólnej, bądź członka zarządu, z którym została zawarta umowa o pracę, w przypadku kadencji odrębnej.
Zatrudniając członka zarządu na czas określony spółka nie jest zobligowana do przestrzegania limitów określających liczbę i czas trwania umowy. Art. 251 § 4 kodeksu pracy stanowi, że przepis regulujący limity zatrudnienia nie ma zastosowania w odniesieniu do umów zawieranych w celu wykonywania pracy przez okres kadencji. Aby tak jednak było, zawarcie umowy na czas określony w celu wykonywania pracy przez okres kadencji w danym przypadku powinno służyć zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i powinno być niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy. Przy spełnieniu tych wymogów zawarcie szeregu kolejnych umów z pracownikiem powoływanym na kolejne kadencje nie będzie skutkować powstaniem stosunku pracy na czas nieokreślony.
Z uwagi na specyfikę stanowiska członka zarządu i konieczność powierzenia funkcji osobie zaufanej i odpowiedzialnej, przy zatrudnieniu członka zarządu nie zawiera się umów na okres próbny. Nie ma jednak formalnych przeszkód aby członek zarządu został zatrudniony na czas nieokreślony, rozwiązanie to jest dopuszczalne, aczkolwiek mało korzystne dla spółki.
Obowiązki spółki względem członka zarządu
Członek zarządu spółki zoo, podpisując umowę o pracę staje się podmiotem praw wynikających z przepisów kodeksu pracy m.in. nabywa prawo do godnego wynagrodzenia, do urlopu wypoczynkowego, urlopów związanych z rodzicielstwem. Spółka pełniąca rolę pracodawcy w odniesieniu do członka zarządu nabywa takie obowiązki jak wobec innych pracowników, począwszy od obowiązków organizacyjnych, związanych z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy poprzez te związane z ułatwianiem podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz w miarę możliwości z zaspokajaniem potrzeb socjalnych pracowników. Spółka zatrudniając członka zarządu ponosi koszty jego wynagrodzenia, koszty zatrudnienia, płatnych urlopów wypoczynkowych oraz tych związanych z rodzicielstwem. Zobowiązana jest do wypłaty świadczeń chorobowych oraz innych wymaganych przepisami prawa.
Zatrudnienie członka zarządu wiąże się z podwyższeniem kosztów działalności spółki, z drugiej jednak strony stanowi pewną formę optymalizacji podatkowej, pozwala bowiem rozliczyć je z przychodami spółki, zmniejszając wysokość podatku dochodowego.
Z zatrudnieniem członka zarządu na umowę o pracę wiążą się wszelkie obowiązki utrzymywania dokumentacji kadrowo- płacowej, obowiązek cyklicznych badań lekarskich oraz szkoleń BHP. Pracodawca staje się płatnikiem składek ZUS oraz płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych.
Od stycznia 2022 r. osoby pełniące funkcję członka zarządu na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie, podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu nawet wówczas gdy nie zawarli ze spółką umowy o pracę.
Rozwiązanie umowy o pracę
Zasady rozwiązania umowy o pracę określone w art. 30 kodeksu pracy pozostają aktualne także w odniesieniu do umowy o pracę zawartej z członkiem zarządu spółki z o.o. Rozwiązanie umowy o pracę z członkiem zarządu w spółce z o.o. może zatem nastąpić na podstawie porozumienia stron a także na podstawie czynności jednostronnej, jaką jest oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia jak i z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Umowy na czas określony ulegają rozwiązaniu z upływem terminu, na który była zawarta. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę na czas nieokreślony w swojej treści powinno zawierać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie stosunku pracy, w odniesieniu do członka zarządu, odwołanie go z pełnionej funkcji jest wystarczającym powodem uzasadniającym rozwiązanie umowy.
Zgodnie z art. 210 § 1 kodeksu spółek handlowych oświadczenie o wypowiedzeniu umowy w odniesieniu do członka zarządu powinno być złożone przez pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników lub radę nadzorczą. Jednak w przypadku gdy członek zarządu został już odwołany a umowa o pracę trwa nadal, podmiotem właściwym do jej rozwiązania w imieniu spółki jest zarząd. Z chwilą odwołania z zarządu pracownik staje się „byłym członkiem zarządu”, z którym rozwiązanie umowy o pracę należy już do uprawnień zarządu, a nie zgromadzenia wspólników. Stanowisko to jest ugruntowane w orzecznictwie i potwierdzone licznymi orzeczeniami: wyrokiem z 21 marca 2001 roku, sygn. akt I PKN 322/00, wyrokiem Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2002 roku, sygn. akt I PKN 838/00 oraz wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 24.01.2002 r. sygn. I PKN 938/00.
Członek zarządu, z którym umowa o pracę została rozwiązana w sposób naruszający przepisy prawa pracy ma prawo złożenia odwołania do sądu pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ujawniły się rozbieżności dotyczące tego, jakie roszczenia przysługują członkowi zarządu spółki kapitałowej zatrudnionemu w charakterze pracownika na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano niezgodnie z prawem. Pomimo tego, że część judykatury opowiada się za brakiem możliwości przywrócenia do pracy członka zarządu (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 17 sierpnia 2006 sygn. III PK 53/06) coraz odważniej akcentuje się przyznanie członkowi zarządu wszelkich roszczeń przysługujących pracownikom w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w tym także roszczenia o przywrócenie do pracy (Uchwala 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2012 r. sygn. III PZP 3/12).
Podstawa prawa
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2021 r. poz. 1162 t.j.).
- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks Spółek handlowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1526 t.j).
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
