Wygaśnięcie stosunku pracy w przepisach pozakodeksowych

Zazwyczaj wygaśnięcie stosunku pracy jest łączone, całkiem słusznie zresztą, z przepisami ustawy – Kodeks pracy. Jednocześnie trzeba pamiętać, że pewne grupy zawodowe są objęte innymi aktami prawnymi, w których odrębnie zostały uregulowane kwestie dot. ustania zatrudnienia we wskazanym trybie. Wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie niektórych pozakodeksowych unormowań zostało omówione w poniższym atykule.

Niezgłoszenie przez pracownika powrotu do pracy w określonym terminie po zwolnieniu ze służby wojskowej

Zgodnie z art. 122 ust. 1 Ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej pracodawca, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do czynnej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się do tego zakładu w celu podjęcia pracy.

Wygaśnięcie stosunku pracy mianowanego urzędnika państwowego

Art. 14 ust. 4 Ustawy z dnia 16 września 1982 roku o pracownikach urzędów państwowych obejmuje dość enigmatyczny zapis, zawierający także odesłanie do regulacji kodeksowych.

Wygaśnięcie stosunku pracy pracownika samorządowego

W myśl postanowień art. 18 ust. 2 Ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych – stosunek pracy z pracownikiem samorządowym zatrudnionym na stanowisku urzędniczym wygasa w razie odmowy złożenia ślubowania. Ponadto, zgodnie z art. 55 ust. 12 wymienionej ustawy, stosunek pracy pracownika samorządowego mianowanego wygasa w przypadku:

• prawomocnego orzeczenia utraty praw publicznych,
• prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

Wygaśnięcie stosunku pracy urzędnika służby cywilnej

Postępowanie w zakresie wygaśnięcia stosunku pracy urzędnika służby cywilnej regulują przepisy Ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o służbie cywilnej. Oznacza to, że – zgodnie z art. 70 wymienionej ustawy – stosunek pracy urzędnika służby cywilnej wygasa w razie:

• odmowy złożenia ślubowania;
• utraty obywatelstwa państwa należącego do Unii Europejskiej lub innego państwa, którego obywatelom na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo do podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• prawomocnego orzeczenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby cywilnej;
• prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
• prawomocnego orzeczenia utraty praw publicznych lub zakazu wykonywania zawodu urzędnika w służbie cywilnej;
• upływu 3 miesięcy nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania;
• odmowy wykonania decyzji w sprawie przeniesienia, o którym mowa w art. 62 i 63 ustawy o służbie cywilnej, lub niepodjęcia pracy w urzędzie, do którego urzędnik został przeniesiony w trybie art. 66 cytowanej ustawy.

Wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie przepisów Karty Nauczyciela

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela (KN) przewiduje kilka przypadków wygaśnięcia stosunku pracy. Oznacza to, że ustanie stosunku pracy w tym trybie następuje:

• jeżeli nowo zatrudniony nauczyciel nie usprawiedliwi w ciągu 7 dni swojego nieprzystąpienia do pracy, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej;
• w przypadku prawomocnego ukarania w postępowaniu dyscyplinarnym karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy oraz karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania lub karą wydalenia z zawodu nauczycielskiego;
• w razie prawomocnego skazania na karę pozbawienia praw publicznych albo prawa wykonywania zawodu lub utraty pełnej zdolności do czynności prawnych;
• w przypadku prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
• wskutek upływu 3-miesięcznego okresu odbywania kary pozbawienia wolności;
• w razie stwierdzenia, że nawiązanie stosunku pracy nastąpiło na podstawie fałszywych lub nieważnych dokumentów albo zostało dokonane z naruszeniem warunków określonych w art. 10 ust. 5 pkt 1–5 KN, dotyczących trybu nawiązania stosunku pracy z nauczycielami mianowanymi i dyplomowanymi;
• wskutek upływu 6-miesięcznego pozostawania w stanie nieczynnym;
• w konsekwencji odmowy podjęcia przez nauczyciela pracy oferowanej w wyniku przywrócenia do pracy, z dniem tej odmowy.

Wygaśnięcie stosunku pracy z nauczycielem akademickim

Wygaśnięcie stosunku pracy z nauczycielem akademickim regulują przepisy Ustawy z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Zgodnie z art. 124 tej ustawy umowa o pracę z nauczycielem akademickim wygasa w przypadku:

• zaprzestania spełniania wymagań, o których mowa w art. 113 powołanej ustawy (chodzi tutaj m.in. o posiadanie kwalifikacji określonych w cytowanej ustawie i statucie uczelni);
• stwierdzenia, że zawarcie umowy o pracę nastąpiło na podstawie fałszywych lub nieważnych dokumentów;
• orzeczenia kary dyscyplinarnej, o której mowa w art. 276 ust. 1 pkt 6 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce (dotyczy to kary wydalenia z pracy w uczelni);
• orzeczenia środka karnego w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska, w przypadku gdy orzeczenie to dotyczy wykonywania obowiązków nauczyciela akademickiego;
• orzeczenia kary pozbawienia wolności.

Należy dodać, że stosunek pracy z nauczycielem akademickim wygasa także:

1. z upływem 3-miesięcznego okresu nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania,
2. w przypadku śmierci nauczyciela akademickiego.

Wygaśnięcie spółdzielczej umowy o pracę

Okoliczności, w których następuje wygaśnięcie spółdzielczej umowy o pracę, regulują przepisy Ustawy z dnia 16 września 1982 roku – Prawo spółdzielcze.

Wygaśnięcie stosunku pracy w przepisach pozakodeksowych – podsumowanie

Kp reguluje wygaśnięcie stosunku pracy w odniesieniu do standardowego zatrudnienia. Istnieją jednak grupy zawodowe zrzeszające pracowników objętych, ze względu na status i specyfikę pracy, odrębnymi przepisami. Tak jest m.in. w przypadku urzędników państwowych czy nauczycieli, w tym nauczycieli akademickich. W tych autonomicznych aktach prawnych, mających charakter norm szczególnych, tzw. lex specialis, czyli takich, które mają pierwszeństwo w zastosowaniu do osób zatrudnionych należących do określonej kategorii zawodowej, unormowano także postępowanie w zakresie wygaśnięcia stosunku pracy.