Każdy myśli, że prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W zdecydowanej większości przypadków jest to prawda, jednak ustawodawca przewiduje także kilka ważnych wyjątków od tej reguły. Przykładem będzie spółka z o.o., która co do zasady nie musi odprowadzać takich składek. Okazuje się jednak, że zwolnienie w tym zakresie nie zawsze będzie możliwe.
Czym jest spółka z o.o.?
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedną z form prawnych wykonywania działalności gospodarczej. W praktyce możliwe jest założenie zarówno jednoosobowej, jak i wieloosobowej spółki z o.o., większego znaczenia nie ma także rodzaj prowadzonej działalności.
Zgodnie z treścią art. 151 Kodeksu spółek handlowych spółka z o.o. może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Spółka z o.o. nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z o.o. Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki. Nie odpowiadają też oni za zobowiązania spółki.
Spółka z o.o. a ubezpieczenia społeczne
Wykonywanie jednoosobowej działalności gospodarczej wpisywanej do CEIDG zawsze będzie wiązało się z koniecznością opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Istnieje oczywiście możliwość skorzystania z tzw. ulgi na start, dzięki której nowy przedsiębiorca nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze 6 miesięcy swojej działalności. Następnie może skorzystać z okresu preferencyjnego ZUS, który znacząco obniża wysokość omawianych składek.
Wydawałoby się, że prowadzenie działalności w formie spółki z o.o. pozwala na skorzystanie z ww. regulacji i uniknięcie lub znaczne zmniejszenie składek na ubezpieczenia społeczne. Tak naprawdę spółka z o.o. nie musi odprowadzać tego rodzaju składek do ZUS, choć tylko, gdy jest wieloosobowa. Zasadniczo wspólnicy wieloosobowych spółek z o.o., którzy nie są powiązani ze spółką umową o pracę, nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
W przypadku spółek jednoosobowych powyższa zasada doznaje poważnego ograniczenia. Zgodnie bowiem z treścią art. 8 ust. 6 pkt 4 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej – na takich samych zasadach jak pracownicy pozostający w stosunku pracy. W praktyce oznacza to, że w przypadku jednoosobowych spółek z o.o. niemożliwe jest automatyczne (tj. z mocy samego prawa) zwolnienie od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.
„Obowiązek ubezpieczenia wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest powiązany jedynie z posiadaniem przez niego takiego statusu prawnego, a nie z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega zatem obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym na podstawie tytułu określonego w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z treści tego przepisu wynika bowiem, że samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością decyduje o podleganiu przez niego ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)”.
Postanowienie SN z 20 stycznia 2020 roku (sygn. akt I UK 52/19)
„Obowiązkowe ubezpieczenie społeczne jedynego wspólnika spółki z o.o. nie jest zależne od działań faktycznych lub prawnych podejmowanych przez tę osobę, stanowiących wykonywanie uprawnień korporacyjnych, a tym bardziej leżących poza tą sferą. Ubezpieczenie odnosi się wyłącznie do okresu posiadania przez osobę fizyczną statusu wspólnika jednoosobowej spółki. Wspólnik jest więc traktowany jak osoba prowadząca działalność, a nie osoba prowadząca pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej”.
Skutki braku ubezpieczenia społecznego
Brak obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z pewnością przynosi korzyści w postaci finansowej – przedsiębiorca oszczędza w ten sposób znaczną ilość pieniędzy. Z drugiej jednak strony nie może liczyć na emeryturę z ZUS lub inne świadczenia socjalne. Oczywiście każda osoba prowadząca spółkę z o.o. ma prawo do opłacania dobrowolnych składek na ubezpieczenia społeczne, co będzie powodowało powstanie prawa do konkretnych świadczeń (w tym przyszłej emerytury z ZUS).
W 2022 roku ZUS preferencyjny (bez składki na ubezpieczenie chorobowe) wynosił 263,59 zł, a z ubezpieczeniem chorobowym 285,71 zł. W przypadku normalnego, dużego ZUS mówimy o wyższych kwotach – 1124,23 zł (ze składką chorobową) oraz 1037,18 zł (bez składki chorobowej). Ostateczną decyzję w zakresie odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne przez normalną (wieloosobową) spółkę z o.o. muszą podjąć jej wspólnicy.
Moment powstania obowiązku ubezpieczeniowego
Wiemy już, że prowadzenie działalności gospodarczej w formie jednoosobowej spółki z o.o. nie zwalnia od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (tak, jak ma to miejsce w przypadku wykonywania jednoosobowej działalności zarejestrowanej w CEIDG). Problemem jest jednak określenie dokładnego momentu, od kiedy taki obowiązek powstaje. Przepisy, które miałyby to regulować, są bowiem niejednoznaczne, a prawnicy określają je mianem bubla prawnego.
Wg aktualnego stanu prawnego, osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega ubezpieczeniom w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone. Ustalenie dokładnego momentu rozpoczęcia działalności w przypadku jednoosobowych spółek z o.o. jest problematyczne – czy brać pod uwagę moment sporządzenia właściwej umowy, zgłoszenia rejestracyjnego, czy też dokonania wpisu spółki w KRS? Wątpliwości w tym zakresie wynikają z rozbieżności dat pomiędzy byciem wspólnikiem a rozpoczęciem danej działalności gospodarczej. Powyższy problem doprowadził do sporządzenia projektu nowelizacyjnego ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jeśli nowe przepisy wejdą w życie, ustalenie momentu powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez jednoosobowe spółki z o.o. będzie znacznie prostsze. Wg propozycji obowiązek ubezpieczeń będzie zależał od statusu wspólnika, co pozwoli zniwelować ewentualne próby obejścia obowiązku ubezpieczeń społecznych i stosować jednakowe regulacje w stosunku do wszystkich ww. wspólników.
Zgodnie z brzmieniem nowelizowanego art. 13 ustawy obowiązek ubezpieczeń społecznych w przypadku wspólników jednoosobowych spółek z o.o. powstanie od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce, a ustanie – z dniem wykreślenia spółki z KRS albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu zawieszenia działalności spółki. W przypadku zaś wspólników spółek osobowych – obowiązek będzie istnieć od dnia wpisania spółki do KRS albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z KRS bądź zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu zawieszenia działalności spółki.
Podsumowanie
Spółka z o.o. jest co do zasady zwolniona od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne do ZUS – pod warunkiem jednak, że mamy do czynienia ze spółką wieloosobową (posiadającą co najmniej dwóch wspólników). Jednoosobowe spółki z o.o. nie korzystają z takiego zwolnienia, tj. muszą odprowadzać składki ubezpieczeniowe na takich samych zasadach jak jednoosobowi przedsiębiorcy wpisani do CEIDG. Problematyczny jest jednak moment powstania takiego obowiązku – obecne przepisy są w tej kwestii bardzo niejednoznaczne.
