Urlop macierzyński to jeden z przywilejów przysługujących pracownikom na mocy przepisów Kodeksu pracy. Często to pojęcie jest jednak mylnie rozumiane. Na jakich zasadach działa urlop macierzyński i kto może się o niego starać? O tym poniżej.
Komu przysługuje urlop macierzyński?
Urlop macierzyński to przywilej przysługujący osobom pozostającym w stosunku pracy, którym urodziło się dziecko. Przez osoby pozostające w stosunku pracy należy rozumieć pracowników zatrudnionych na podstawie:
-
umowy o pracę,
-
powołania,
-
mianowania,
-
wyboru,
-
spółdzielczej umowy o pracę.
- przy czym nie ma tu znaczenia, czy umowa zawarta jest na okres próbny, czas określony, nieoznaczony, czy na zastępstwo. Warto również wspomnieć, że urlop macierzyński przysługuje pracownikom, którzy zdecydowali się na przysposobienie dziecka. Wtedy jednak można skorzystać z niego, jeśli dziecko:
-
jest poniżej 7. roku życia;
-
nie ukończyło 10. roku życia (w szczególnych sytuacjach).
Ile trwa urlop macierzyński?
Długość urlopu macierzyńskiego ustalana jest w tygodniach (gdzie przez tydzień należy rozumieć 7 dni kalendarzowych) i uzależniona od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. W przypadku przysposobienia dziecka będzie zależny od liczby dzieci przysposobionych jednocześnie. I tak na:
-
jedno dziecko – przysługuje 20 tygodni,
-
dwoje dzieci – przysługuje 31 tygodni,
-
troje dzieci – przysługują 33 tygodnie,
-
czwórkę dzieci – przysługuje 35 tygodni,
-
pięcioro dzieci – przysługuje 37 tygodni.
Pracownica ma prawo wykorzystać 6 tygodni tego urlopu przed przewidywaną datą porodu. Jeśli tego nie zrobi, to urlop macierzyński rozpoczyna swój bieg od dnia porodu.
Szczególne sytuacje związane z udzielaniem urlopu macierzyńskiego
W niektórych przypadkach urlop macierzyński będzie rozliczany w inny sposób niż opisany powyżej. Dzieje się tak w przypadku porzucenia dziecka przez matkę, hospitalizacji matki bądź dziecka, a także w przypadku śmierci jednego z nich.
Porzucenie dziecka
W razie porzucenia dziecka w czasie urlopu macierzyńskiego pozostałą część tego urlopu wykorzystać może ojciec wychowujący dziecko albo inny członek najbliższej rodziny, jednak nie wcześniej niż po wykorzystaniu przez matkę co najmniej 8 tygodni urlopu po porodzie.
Pobyt w szpitalu matki lub dziecka
Pracownica, która wykorzystała 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo przerwać urlop w sytuacji, gdy dziecko wymaga opieki szpitalnej. Pozostała część urlopu przysługuje matce po wyjściu potomka ze szpitala.
Matka przebywająca w szpitalu może przerwać urlop macierzyński na czas hospitalizacji po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. W tym przypadku jednak pozostałą część urlopu powinien przejąć ojciec dziecka lub członek najbliższej rodziny.
Śmierć matki lub dziecka
Urodzenie martwego dziecka lub jego zgon przed 8 tygodniem życia uprawnia pracownika do urlopu macierzyńskiego w wymiarze nie krótszym niż 7 dni, a trwającym maksymalnie do 8 tygodni po porodzie.
Jeśli dziecko zmarło po 8 tygodniu życia, wówczas matka może skorzystać z urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia śmierci dziecka.
W przypadku zgonu matki w czasie urlopu macierzyńskiego pozostała część urlopu macierzyńskiego przypadającego po dniu śmierci matki przysługuje ojcu dziecka bądź innemu członkowi rodziny. Pracownik przejmujący pozostałą część urlopu powinien złożyć odpowiedni wniosek swojemu pracodawcy, a pracodawca powinien go uwzględnić.
Urlop macierzyński a zasiłek macierzyński
Jak już wcześniej wspomniano, urlop macierzyński to uprawnienie przysługujące osobom pozostającym w stosunku pracy, które urodziły lub przysposobiły dziecko. Natomiast zasiłek macierzyński to świadczenie z ubezpieczenia społecznego otrzymywane w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.
Zleceniobiorcy, przedsiębiorcy czy inne osoby objęte ubezpieczeniem w ZUS-ie nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego, ale mogą starać się o zasiłek macierzyński przysługujący za okres urlopu macierzyńskiego.
Podstawa naliczania zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za:
-
ostatnie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy;
-
pełne miesiące kalendarzowe, gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy ubezpieczenia.
W celu określenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się przychód stanowiący podstawę naliczania składki chorobowej i wypadkowej, po pomniejszeniu o składki społeczne odliczane od wynagrodzenia pracownika (13,71%).
Samo świadczenie przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Jeśli pracownica będzie korzystać z urlopu rodzicielskiego i chce otrzymywać zasiłek w wysokości 80% przez cały okres urlopów związanych z rodzicielstwem, to powinna złożyć wniosek o urlop rodzicielski u pracodawcy nie później niż 21 dni po porodzie.
Formalności dotyczące urlopu macierzyńskiego
Urlop macierzyński przysługuje z mocy prawa, nie znaczy to jednak, że wniosek o jego udzielenie jest zbędny. Pracownik powinien go złożyć w celu poinformowania pracodawcy o okresie przebywania na urlopie macierzyńskim. W takim wniosku należy zawrzeć takie dane jak:
-
imię i nazwisko dziecka (po porodzie),
-
data urodzenia lub przewidywany dzień porodu,
-
dzień rozpoczęcia i zakończenia urlopu.
Natomiast w celu przyznania zasiłku macierzyńskiego należy do wniosku dołączyć dodatkowo zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu (jeśli pracownica korzysta z urlopu macierzyńskiego przed porodem) lub skrócony odpis aktu urodzenia (gdy pracownica korzysta z urlopu od dnia porodu). Jeśli płatnikiem świadczeń jest ZUS, to konieczne jest również przesłanie zaświadczenia płatnika składek ZUS Z-3 wraz z załącznikami.
Przejęcie urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka
Po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego liczonych od dnia porodu, pracownica ma możliwość rezygnacji z pozostałej części urlopu i powrotu do pracy. Jest to możliwe wyłącznie w przypadku, gdy pozostały okres przejmie ojciec dziecka (art. 180 § 4 Kodeksu pracy). Jeśli matka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, to może zrzec się urlopu na rzecz ojca już po 8 tygodniach
Pracownica jest zobowiązana do pisemnego poinformowania pracodawcy o rezygnacji z urlopu macierzyńskiego. Wniosek taki należy złożyć nie później niż na 7 dni przed przystąpieniem do pracy.
Ochrona pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego
Pracownicy przebywający na urlopie macierzyńskim są szczególnie chronieni przed wypowiedzeniem umowy. Zakończenie umowy o pracę w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego może dojść do skutku, gdy:
-
istnieją przesłanki uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy zatrudnionego,
-
zakład pracy jest likwidowany/ogłosi upadłość – wówczas umowa powinna zostać rozwiązana z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracownik powinien zostać dopuszczony do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeśli nie jest to możliwe, wówczas pracodawca ma obowiązek zapewnić takiej osobie posadę równorzędną tej zajmowanej przed urlopem lub inną, ale odpowiadającą kwalifikacjom zawodowym i za wynagrodzeniem takim, jakie przysługiwałoby, gdyby nie korzystała z urlopu.
Rozliczanie urlopu macierzyńskiego w wFirma.pl
System wFirma.pl pozwala rozliczyć urlop macierzyński pracownika. Wystarczy w zakładce KADRY » PRACOWNICY » SZCZEGÓŁY PRACOWNIKA » EWIDENCJA CZASU PRACY » NIEOBECNOŚCI wybrać DODAJ NIEOBECNOŚĆ, podać odpowiedni okres, po czym w polu Rodzaj ustawić URLOP MACIERZYŃSKI.
Dzięki temu pracownik zostanie wykazany w deklaracji RSA z odpowiednim kodem świadczenia przerwy.
Wykazanie pracownika w RSA zależy od tego, czy zakład pracy jest płatnikiem zasiłków, czy nie. Jeśli płatnikiem świadczeń jest ZUS, wówczas urlop macierzyński pracownika wykazuje się jak powyżej. Natomiast, gdy zasiłki wypłaca pracodawca, to pracownika wykazuje się na RSA z liczbą dni zasiłkowych oraz wypłaconą mu kwotą świadczenia.
