Obecnie bardzo często zdarza się, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznaje zatrudnienie kobiety w ciąży za fikcyjne. Fikcyjność może dotyczyć również prowadzenia działalności gospodarczej. W takich przypadkach ZUS wskazuje, że uiszczanie składek miało na celu wyłącznie to, by wyłudzić zasiłek macierzyński. Osobie uprawnionej do uzyskania zasiłku przysługuje w tej sytuacji prawo do zaskarżenia problematycznej decyzji do sądu.
Zasiłek macierzyński - ZUS może kontrolować jego wypłatę
Zasiłek macierzyński to świadczenie przysługujące za okres:
-
urlopu macierzyńskiego;
-
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
-
urlopu ojcowskiego;
-
urlopu rodzicielskiego.
Zasiłek jest wypłacany na wniosek, a następnie na podstawie decyzji ZUS. W niektórych przypadkach ZUS może zakwestionować prawo do wypłaty świadczenia i w konsekwencji uznać, że wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniu społecznemu. Dzieje się tak zazwyczaj wówczas, gdy ZUS uznaje, że zatrudnienie albo prowadzenie działalności gospodarczej miało charakter pozorny, a jego celem było bezprawne uzyskanie prawa do zasiłku. Wydanie decyzji jest zazwyczaj poprzedzone przeprowadzeniem kontroli.
Podstawą przeprowadzenia kontroli jest przepis art. 86 ust. 2 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z reguły ZUS ma prawo do przeprowadzenia kontroli w dowolnym aspekcie, o ile jej zakres jest powiązany z ubezpieczeniami społecznymi. W szczególności może ona dotyczyć ustalenia prawa do świadczeń oraz ich wypłaty.
1. Kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli Zakładu,
2. Kontrola może obejmować w szczególności:
a. Ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu.
Podczas kontroli inspektor ZUS ma prawo do:
-
badania ksiąg oraz dokumentów;
-
dokonywania oględzin;
-
zabezpieczenia dowodów;
-
przesłuchiwania świadków;
-
przesłuchiwania pracodawcy oraz osoby ubezpieczonej.
W czasie kontroli dotyczącej wypłaty zasiłku macierzyńskiego ZUS domaga się zazwyczaj przedstawienia umowy o pracę oraz dowodów potwierdzających faktyczne wykonywanie czynności objętych stosunkiem pracy (np. przedstawienie harmonogramu pracy, listy obecności w pracy, opis wykonywanych przez pracownika zadań itp.). W przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej przedsiębiorca zostanie zobowiązany do przedstawienia dokumentów dotyczących rzeczywistego prowadzenia firmy, na przykład umów z kontrahentami czy wystawionych przez przedsiębiorcę faktur lub rachunków. Po zakończeniu kontroli inspektor ZUS sporządza protokół kontroli, w którym zawarte są dokonane ustalenia wraz z przywołaniem podstawy prawnej oraz wskazaniem dowodów.
ZUS nie może kwestionować podstawy wymiaru składek w przypadku działalności gospodarczej
Po przeprowadzeniu postępowania Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zależności od wyników kontroli może uznać, że zatrudnienie wnioskodawcy (bądź prowadzenie przez niego działalności gospodarczej) było fikcyjne i zostało podjęte wyłącznie w celu bezprawnego wyłudzenia świadczenia z ubezpieczeń społecznych. W zależności od okoliczności sprawy, ZUS może również stwierdzić, że wnioskodawca w nieuzasadniony sposób zwiększył podstawę wymiaru składek, aby nabyć prawo do zasiłku w wyższej wysokości.
Zasiłek macierzyński a działalność gospodarcza
Zasiłek dla przedsiębiorcy z podwyższoną podstawą wymiaru składek
Zasiłek macierzyński przedsiębiorcy zatrudnionego na etacie
Kiedy umowa o pracę jest zawierana dla pozoru? Z wyroku Sądu Najwyższego z 21 maja 2010 r. wydanym w sprawie o sygn. I UK 43/10, wynika, że:
„[…] umowa jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy”.
Jednocześnie Sąd Najwyższy wskazuje również, że
“[…] podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika bowiem z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia stosownej umowy, a dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie” (por. wyrok Sądu Najwyższego 19 października 2007 r. wydany w sprawie o sygn. II UK 56/07).
„[…] prowadzenie działalności gospodarczej obejmuje zarówno okresy faktycznego wykonywania usług, jak też okresy wykonywania innych czynności związanych z działalnością – takie jak poszukiwanie nowych klientów, utrzymywanie firmowego konta, wynajmowanie pomieszczeń, w których prowadzone mogą być czynności związane z działalnością, zamieszczanie ogłoszeń w prasie, załatwianie spraw urzędowych. Rozpoczęcia i zakończenia działalności gospodarczej i jej zaprzestania nie można utożsamiać tylko z konkretnymi transakcjami w ramach świadczonych usług, bo oczekiwanie na klienta, pozostawanie w gotowości do świadczenia usług jest także prowadzeniem działalności gospodarczej” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 13 marca 2013 r. wydany w sprawie o sygn. III AUa 1542/12).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wypłacanego pracownikowi wynagrodzenia za pracę, jednak nie ma prawa do kwestionowania deklarowanego przychodu w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej.
Sąd ustali prawo do świadczenia
Jeśli wydana przez ZUS decyzja jest niekorzystna dla pracownika lub przedsiębiorcy, wnioskodawcy przysługuje prawo do wniesienia odwołania do sądu. Odwołanie jest kierowane do wydziału ubezpieczeń społecznych sądu okręgowego.
1. Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11,
2. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:
a. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
b. świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.
Rozliczenie przedsiębiorcy przebywającego na zasiłku macierzyńskim w systemie wFirma.pl
Przez cały okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zatem jeśli jest objęty dodatkowo ubezpieczeniami społecznymi, to powinien się z nich wyrejestrować składając deklarację ZUS ZWUA. Następnym krokiem powinno być zgłoszenie wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA. Druki te można sporządzić w zakładce START » ZUS » DEKLARACJE ZGŁOSZENIOWE » DODAJ DEKLARACJĘ » ZUS ZWUA/ZUS ZZA. Po sporządzeniu deklaracje te można wysłać bezpośrednio z systemu doi ZUS.
Za pierwszy pełny miesiąc pobierania zasiłku należy złożyć deklarację rozliczeniową do ZUS z wykazaniem wyłącznie składki zdrowotnej. Jednak przed jej sporządzeniem należy zmienić schemat opłacania składek USTAWIENIA » PODATKI » ZUS, wybierając tam jedną z opcji przypisanych dz sformułowaniem "Tylko zdrowotne".
Po zmianie schematu należy sporządzić deklarację DRA.
Szczegółowe opracowanie pomocy na temat zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorcy można znaleźć w artykule: Zasiłek macierzyński przedsiębiorcy rozliczanie w systemie
Warto pamiętać, że przedsiębiorca nie wykazuje na deklaracjach rozliczeniowych faktu pobierania zasiłku macierzyńskiego, tak jak robi się to w przypadku pracowników sporządzając za nich raport RSA.
