Pracownik, który pracuje u nas już trzeci rok, złożył wniosek na początku roku o urlop wypoczynkowy w całym przysługującym mu wymiarze, tj. 20 dni. Czy jednorazowe wykorzystanie urlopu wypoczynkowego jest zgodne z prawem? Co w przypadku zakończenia współpracy z pracownikiem w trakcie roku? Czy będzie musiał zapłacić pracodawcy za „nadwyżkę” urlopu?
Arkadiusz, Kielce
Urlop wypoczynkowy
Urlop wypoczynkowy jest prawem pracowniczym, zagwarantowanym przez przepisy Kodeksu pracy. Dział siódmy Kodeksu pracy dokładnie określa, czym jest urlop wypoczynkowy, jak wygląda nabycie praw do niego oraz w jaki sposób oblicza się wymiar urlopu dla danej osoby.
„§ 1. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, zwanego dalej »urlopem«.
§ 2. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu”.
Pierwsza praca – wymiar urlopu
Zasady naliczania urlopu wypoczynkowego, w kontekście pierwszej pracy (umowa o pracę w pierwszym roku kalendarzowym trwania zatrudnienia), są odmienne niż w przypadku pracowników posiadających już większe doświadczenie zawodowe.
Pracownik w swojej pierwszej pracy nabywa prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu mu należnego. Co to oznacza w rzeczywistości?
Przykład 1.
Janek, jako absolwent średniej szkoły zawodowej, podjął się swojej pierwszej pracy w styczniu 2020 roku. Wymiar należnego mu urlopu wynosi 20 dni. W związku z tym, po pierwszym miesiącu pracy Jankowi przynależeć będzie urlop wypoczynkowy w wymiarze:
20 dni * 1/12 = 1,67 dnia.
W pierwszym roku pracy wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika nie musi być zaokrąglony przez pracodawcę w górę.
Kolejna praca a wymiar przysługującego urlopu
W przypadku pracownika, którego staż pracy jest dłuższy, przysługujący mu wymiar urlopu wypoczynkowego możliwy jest do wykorzystania od pierwszego dnia pracy – oczywiście z uwzględnieniem okresu trwania umowy. Jeśli pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony, gdzie termin obowiązywania umowy przypada na środek roku, jego wymiar urlopu jest proporcjonalnie krótszy.
Wymiar urlopu wypoczynkowego jest zależny od stażu urlopowego.
㤠1. Wymiar urlopu wynosi:
1) 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
2) 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
§ 2. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w § 1; niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
§ 3. Wymiar urlopu w danym roku kalendarzowym, ustalony na podstawie § 1 i 2, nie może przekroczyć wymiaru określonego w § 1”.
zasadniczej lub innej równorzędnej szkole zawodowej – 3 lata,
średniej szkoły zawodowej – 5 lat,
średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
szkoły policealnej – 6 lat,
szkoły wyższej – 8 lat.
Jednorazowe wykorzystanie urlopu wypoczynkowego
Pracownik ma prawo zwrócić się do pracodawcy z wnioskiem o jednorazowe wykorzystanie urlopu wypoczynkowego. Kodeks pracy tego nie zabrania. Wskazuje jedynie obowiązek udzielenia pracownikowi w ciągu roku przynajmniej jednego 14-dniowego nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego.
Jednorazowe wykorzystanie urlopu jest zgodne z prawem, jednakże pracodawca nie ma obowiązku wyrazić zgody na jego udzielenie w takim wymiarze. Podstawą do zanegowania takiego okresu urlopowego może być realne zagrożenie interesów firmy, np. gdy sytuacja personalna firmy na to nie pozwala.
Wykorzystanie limitu urlopu a rozwiązanie umowy o pracę
W sytuacji, kiedy pracownik wykorzysta cały przysługujący mu wymiar urlopu wypoczynkowego (jednorazowo lub w kilku częściach), a następnie nastąpi rozwiązanie stosunku pracy (bez znaczenia, z inicjatywy której ze stron stosunku pracy) pracownik nie jest zobowiązany w żaden sposób rekompensować pracodawcy urlopu wypoczynkowego wykorzystanego ponad limit. W tej sytuacji pracodawca wykazuje w świadectwie pracy pracownika liczbę dni wykorzystanego urlopu. Tym samym, jeśli pracownik w tym samym roku kalendarzowym, zostanie zatrudniony u innego pracodawcy – nie będzie mu już przysługiwał urlop wypoczynkowy.
Podsumowując, jednorazowe wykorzystanie urlopu wypoczynkowego przez pracownika jest zgodne z prawem. Pracownik ma prawo ubiegać się o taki urlop, ale pracodawca nie ma obowiązku go udzielenia. Natomiast w przypadku, gdy strony stosunku pracy rozwiążą ze sobą umowę, w trakcie trwania roku kalendarzowego, to powstały „nadmiar” wykorzystanego urlopu nie będzie skutkował powstaniem zobowiązania po stronie pracownika, w stosunku do pracodawcy. Konsekwencją takiej sytuacji będzie jedynie brak dni urlopowych pracownika u nowego pracodawcy.
