Wizy i dokumenty pobytowe cudzoziemców

Pobyt obywateli innych państw na terytorium Polski został szczegółowo uregulowany. Poza wyjątkami cudzoziemcy muszą zalegalizować pobyt w Polsce albo poprzez uzyskanie wizy, albo poprzez uzyskanie zezwolenia pobytowego. Jakie dokumenty pobytowe są najbardziej popularne? O tym poniżej.

Karta Polaka

Należy pamiętać, że wydawana Karta Polaka jest dokumentem potwierdzającym przynależność do Narodu Polskiego.

Na jej podstawie cudzoziemiec nabywa uprawnienia wynikające z Ustawy z dnia 7 września 2007 roku o Karcie Polaka.

Podstawowe tytuły pobytowe

Legalny pobyt na terenie Rzeczpospolitej Polskiej potwierdzają następujące tytuły pobytowe: 

• zezwolenie na pobyt czasowy, 
• zezwolenie na pobyt stały, 
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
• wiza. 

Azyl czy ochrona czasowa nie są samodzielnymi tytułami pobytowymi.

Ochrona czasowa przysługuje cudzoziemcom, którzy opuścili swój kraj pochodzenia lub określony obszar geograficzny, z powodu obcej inwazji, wojny, wojny domowej, konfliktów etnicznych lub rażących naruszeń praw człowieka, i zaczęli masowo przybywać do Polski. Ochrony czasowej udziela się bez względu na to, czy przybycie miało charakter spontaniczny, czy też było wynikiem pomocy udzielonej przez Polskę lub społeczność międzynarodową. Ochrony czasowej udziela się cudzoziemcowi do chwili, gdy stanie się możliwy powrót do uprzedniego miejsca jego zamieszkania, jednakże nie dłużej niż na okres roku. Gdyby po upływie roku nie ustały przeszkody do bezpiecznego powrotu cudzoziemców do uprzedniego miejsca ich zamieszkania, okres ochrony czasowej przedłuża się o dalsze 6 miesięcy, jednak nie więcej niż 2 razy.

Azylu można udzielić cudzoziemcowi na jego wniosek, gdy jest to niezbędne do zapewnienia mu ochrony oraz gdy przemawia za tym ważny interes RP.

Cudzoziemiec korzystający z ochrony czasowej otrzymuje zezwolenie na pobyt czasowy, a cudzoziemcowi, który otrzymał azyl, udziela się zezwolenia na pobyt stały.

Wiza

Wizy jako tytuł pobytowy uprawniają do wjazdu na terytorium danego kraju. Wydaje się je w określonym celu. Cudzoziemiec może otrzymać wizę Schengen lub wizę krajową.

Wiza Schengen (symbol C) to dokument wydawany cudzoziemcom, którzy zamierzają przebywać w Polsce lub państwach obszaru Schengen do 90 dni w ciągu 180 dni ważności wizy. Liczba wjazdów na podstawie wizy Schengen może wynosić 1, 2 lub więcej. Liczbę wjazdów podaje się na wizie.

Wiza krajowa (symbol D) to dokument uprawniający do wjazdu i ciągłego pobytu w Polsce lub kilku pobytów następujących po sobie, trwających łącznie dłużej niż 3 miesiące, przy czym okres ważności wizy krajowej nie może przekroczyć 1 roku.

Okres pobytu na podstawie wizy krajowej ustala się odpowiednio do celu pobytu podanego przez cudzoziemca.

Zezwolenie na pobyt czasowy i zezwolenie jednolite

Zezwolenia na pobyt czasowy udziela się cudzoziemcowi, jeżeli spełnia on wymogi określone ze względu na deklarowany cel pobytu, a okoliczności, które są podstawą ubiegania się o to zezwolenie, uzasadniają jego pobyt na terytorium RP przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

Ponadto zezwolenia na pobyt czasowy można udzielić cudzoziemcowi, jeżeli spełnia on wymogi określone ze względu na deklarowany cel pobytu, a okoliczności, które są podstawą ubiegania się o to zezwolenie, uzasadniają jego pobyt na terytorium RP przez okres dłuższy niż 3 miesiące, na jego wniosek w sytuacji związanej z: 

1. kwestiami rodzinnymi szczegółowo określonymi w Ustawie z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (art. 160 ustawy o cudzoziemcach),
2. krótkotrwałym pobytem w Polsce (art. 181 ustawy o cudzoziemcach),
3. wystąpieniem innych okoliczności (art. 187 ustawy o cudzoziemcach).

Wyróżnia się także tzw. zezwolenie jednolite, czyli zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, które udziela się cudzoziemcowi po spełnieniu łącznie następujących warunków:

• cudzoziemiec posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium RP;
• podmiot powierzający wykonywanie pracy nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy;
• wynagrodzenie wskazane przez podmiot powierzający wykonywanie pracy w załączniku do wniosku o udzielenie zezwolenia nie jest niższe niż wynagrodzenie pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracy pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku;
• wysokość miesięcznego wynagrodzenia nie jest niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy przez cudzoziemca.

Zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego

Zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej udziela się cudzoziemcowi na czas nieoznaczony, na jego wniosek, jeżeli przebywa na terytorium RP legalnie i nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku i spełnia łącznie następujące przesłanki:

• posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu;
• posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium RP;
• posiada potwierdzoną znajomość języka polskiego.

Zezwolenie na pobyt stały

Cudzoziemiec na swój wniosek może otrzymać na czas nieoznaczony zezwolenie na pobyt stały w następujących przypadkach:

• gdy jest dzieckiem cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE pozostającym pod jego władzą rodzicielską: urodzonym po udzieleniu temu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały bądź zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE albo urodzonym w okresie ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego temu cudzoziemcowi lub w okresie pobytu tego cudzoziemca na terytorium RP na podstawie zgody na pobyt ze względów humanitarnych bądź zgody na pobyt tolerowany albo w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy lub udzieleniem ochrony uzupełniającej;
• gdy jest dzieckiem obywatela polskiego pozostającym pod jego władzą rodzicielską;
• gdy jest osobą o polskim pochodzeniu i zamierza osiedlić się na terytorium RP na stałe;
• gdy pozostaje w uznawanym przez prawo RP związku małżeńskim z obywatelem polskim i pozostawał w tym związku przez co najmniej 3 lata przed dniem, w którym złożył wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały, i bezpośrednio przed złożeniem tego wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium RP przez okres nie krótszy niż 2 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z tym obywatelem polskim lub w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych;
• gdy jest ofiarą handlu ludźmi i przebywa na terytorium RP bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały przez okres nie krótszy niż 1 rok na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi, i współpracował z organami ścigania w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a § 1 Kodeksu karnego oraz ma uzasadnione obawy przed powrotem do państwa pochodzenia;
• gdy bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały przebywał nieprzerwanie na terytorium RP przez okres nie krótszy niż 5 lat w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy, udzieleniem ochrony uzupełniającej lub na podstawie zgody na pobyt ze względów humanitarnych bądź 10 lat na podstawie zgody na pobyt tolerowany, albo 4 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę i posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu;
• gdy udzielono mu na terytorium RP azylu;
• gdy posiada ważną Kartę Polaka i zamierza osiedlić się na terytorium RP na stałe;
• gdy jest obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, który do 31 grudnia 2020 roku wykonywał na terytorium RP pracę jako pracownik delegowany przez pracodawcę zagranicznego na terytorium RP i spełnia łącznie następujące warunki: przebywa na terytorium RP legalnie i nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku, w tym na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu, posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium RP.

Status uchodźcy

Status uchodźcy na podstawie Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP otrzyma cudzoziemiec, który na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może bądź nie chce korzystać z ochrony tego kraju.

Prześladowanie musi ze względu na swoją istotę lub powtarzalność stanowić poważne naruszenie praw człowieka bądź być kumulacją różnych działań albo zaniechań, w tym stanowiących naruszenie praw człowieka, których oddziaływanie jest równie dotkliwe.

Prześladowanie w tym wypadku może polegać w szczególności na: użyciu przemocy fizycznej lub psychicznej, w tym przemocy seksualnej, zastosowaniu środków prawnych, administracyjnych, policyjnych lub sądowych w sposób dyskryminujący bądź o charakterze dyskryminującym, wszczęciu lub prowadzeniu postępowania karnego albo ukaraniu, w sposób, który ma charakter nieproporcjonalny lub dyskryminujący, braku prawa odwołania się do sądu od kary o charakterze nieproporcjonalnym lub dyskryminującym, wszczęciu lub prowadzeniu postępowania karnego albo ukaraniu z powodu odmowy odbycia służby wojskowej podczas konfliktu, jeżeli odbywanie służby wojskowej stanowiłoby zbrodnię lub zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości, działań sprzecznych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych, zbrodnię o charakterze innym niż polityczny, czynach skierowanych przeciwko osobom ze względu na ich płeć lub małoletniość.

Ochrona uzupełniająca

Ochrona uzupełniająca zostanie mu udzielona, gdyby powrót do kraju pochodzenia mógł narazić go na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy przez orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji, tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie, poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowego bądź wewnętrznego konfliktu zbrojnego i ze względu na to ryzyko cudzoziemiec nie może albo nie chce korzystać z ochrony kraju pochodzenia.

Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych

Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach zgodę na pobyt ze względów humanitarnych na terytorium RP udziela się cudzoziemcowi, jeżeli zobowiązanie go do powrotu prowadziłoby do wystąpienia jednej z poniższych sytuacji:

• prowadziłoby do powrotu do państwa, w którym, w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 roku: zagrożone byłoby jego prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego lub mógłby on zostać poddany torturom bądź nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu, albo karaniu, gdzie mógłby być zmuszony do pracy lub pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego bądź być ukarany bez podstawy prawnej;
• naruszałoby jego prawo do życia rodzinnego lub prywatnego, w rozumieniu przepisów Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 roku;
• naruszałoby prawa dziecka, określone w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 roku, w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu.

Dokumenty pobytowe i wizy – podsumowanie

W świetle powyższego można stwierdzić, że istnieje wiele możliwości co do uzyskania prawa do legalnego pobytu przez cudzoziemców na terytorium RP. Przebywanie na terytorium RP sprzecznie z przepisami ustawy o cudzoziemcach stanowi nielegalny pobyt, co będzie się wiązać z dotkliwymi konsekwencjami dla cudzoziemca. Cudzoziemiec nielegalnie przebywający w Polsce musi liczyć się z koniecznością powrotu do ojczyzny i zakazem wjazdu do Polski, a nawet całej strefy Schengen przez określony czas. Dlatego też każdorazowo należy zadbać o uzyskanie tytułu pobytowego, ponieważ pozwoli to zaoszczędzić zarówno niepotrzebnego stresu, jak i dotkliwych konsekwencji.