Rodzinne firmy, w których pracuje obydwoje małżonków często prowadzone są w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej. W sytuacji gdy zachodzi współpraca małżeńska i przedsiębiorstwo zarejestrowane jest na jednego z małżonków, który dokonuje wpisu do CEDIG, a drugi małżonek pomaga w prowadzeniu rodzinnego biznesu powstają dodatkowe konsekwencje w sferze ubezpieczeń społecznych.
Przedsiębiorca, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą zobligowany jest do płacenia składek na ubezpieczanie społeczne. Kwestia wysokości składek uzależniona jest od różnych czynników, które wpływają na ostateczną sytuację obowiązków składkowych.
Definicja współpracy małżeńskiej
Definicja współpracy przy prowadzeniu działalności, zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca.
Stawia się także wymaganie, by współpracę przy prowadzeniu działalności i jej wartość należy odnosić do zysku przedsięwzięcia gospodarczego, prowadzonego przez małżonka. Z terminem współpraca wiąże się także cecha stałości, w sensie stabilności ekonomiczno-zawodowej osoby zainteresowanej. Istotne jest występowanie pewnego związania z pracą wykonywaną w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
Zasadne jest też przyjęcie, że wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem i pewną ciągłością. Nie może zatem stanowić w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu wystawianie faktur, czy wydawanie ad hoc (gdy nie ma pracownika) towaru. Znaczenie gospodarcze, organizacyjne i stabilność takich działań są znikome i nie kwalifikują się do oceny, iż w sensie prawnym dochodzi do "współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej".
Współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 8 ust. 11 u.s.u.s., musi spełniać łącznie następujące cechy:
-
ciężar gatunkowy działań współpracownika musi być istotny dla działalności gospodarczej małżonka;
-
działania te nie mogą mieć charakteru wtórnego; muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem;
-
podejmowane czynności muszą wykazywać się częstotliwością oraz zajmować osobie współpracującej znaczący czas.
Podsumowując, podejmowane czynności muszą być takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, by mieć wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, iż mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności.
Następstwa współpracy małżonka przy działalności gospodarczej
Zgodnie z art. 13 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia lub współpracy z osobami fizycznymi wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców do dnia zakończenia tej współpracy.
O statusie osoby współpracującej decyduje współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, ścisła więź rodzinna z osobą prowadzącą działalność gospodarczą oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. O prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego decyduje łącznie wspólne zamieszkiwanie i zaspokajanie potrzeb. Wspólnota gospodarstwa domowego oznacza, że pozostające w niej osoby mają zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny).
Jednakże fakt, iż osoby dorosłe i pracujące dzieci zamieszkują z rodzicami, nie może być automatycznie uznany za pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym.
Przykład:
Mąż ma zarejestrowaną jednodobową działalność gospodarczą, która świadczy usługi. Ma warsztat, ale część oficjalna – biuro znajduje się w domu, gdzie również przyjmowani się potencjalni klienci. Żona nie jest zatrudniona, zajmuje się w głównej mierze prowadzeniem domu. Na spotkania i wizyty, klientów męża umawia, żona, która wypełnia też podstawowe dokumenty zlecania i informacje na spotkanie. Czy w takim przypadku należy traktować żonę jako osobę współpracującą, od której - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, należałoby odprowadzać pełne składki ZUS?
Pobieżna analiza wskazuje, że mamy do czynienia z osobą współpracującą przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej niż raczej okazjonalną pomocą małżeńską. Co do zasady tzw. współpraca z małżonkiem przy działalności przez niego zarejestrowanej stanowi tytuł do objęcia żony składkami. Jedynie badanie sprawy pod kątem częstotliwości, rodzaju świadczenia oraz wkładu ekonomicznego pozwoliłby uwolnić się od opłacania pełnych składek, gdyż tylko pomoc charakteryzująca się okazjonalnością działań żony do tego uprawnia. Zatem jeśli żona w zasadzie wykonuje obowiązki asystentki, pomocy administracyjnej, nawet kilka razy w tygodniu, o okazjonalnej pomoc raczej nie może być mowy.
Współpracą przy prowadzeniu działalności jest takie współdziałanie małżonka, które generuje stałe dochody z tej działalności - wyższe, niż gdyby działalność tę małżonek prowadził samodzielnie.
Istotny jest również ciężar gatunkowy działań współmałżonka, które nie powinny mieć charakteru wtórnego, lecz pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności i charakteryzować się stabilnością, zorganizowaniem, znaczącym czasem oraz częstotliwością podejmowanych prac.
Jeśli, praca żony jest na tyle istotna i wpływa na generowanie zysku dzielności, to mąż jest zobligowany do opłacania pełnych składek za żonę.
Podstawa prawna
1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U.2020.266 t.j.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
