W trakcie prowadzonej działalności gospodarczej zdarza się, że przedsiębiorcy muszą dochodzić swoich racji przed sądem. Koszty sądowe mogą zatem dotyczyć procesów zarówno wygranych, jak i przegranych. Powstaje pytanie, czy wydatki na koszty sądowe mogą stanowić koszt przychodu?
Wydatki na koszty sądowe – ogólny koszt
Przedsiębiorca może traktować jako koszt podatkowy tylko te wydatki, które wiążą się z osiągnięciem przychodu lub ochroną źródeł przychodu. Powyższy związek powinien wynikać z charakteru świadczonych usług / sprzedawanych towarów.
Możliwość zaliczenia danego wydatku do kosztów uzyskania przychodów nie jest uwarunkowana uzyskaniem konkretnego przychodu, ale jedynie możliwością (przewidywaniem) uzyskania tego przychodu, jego zachowania lub zabezpieczenia.
W konsekwencji firmy mają możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wszelkich kosztów, pod warunkiem że wykażą ich związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu.
Wydatki na usługi prawnicze związane z dochodzeniem swoich racji przed sądem niewątpliwie spełniają wskazane kryterium, bowiem zostają poniesione dla ochrony interesów podatnika i niewątpliwie wiążą się z całokształtem jego działalności, warunkując możliwość dalszego funkcjonowania i osiągania przychodów. Mając zatem powyższe na uwadze, ewentualne koszty związane z dochodzeniem swoich racji na drodze sądowej mogą stanowić koszt uzyskania przychodów
Co do zasady organy podatkowe nie kwestionują kosztów obsługi prawnej, czego przykładem jest interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 3 września 2014 r., sygn. IBPBI/2/423-704/14/CzP, gdzie możemy przeczytać:
„(…) pomimo tego, że nie można poniesionych przez Spółkę kosztów obsługi prawnej związanej ze sprawą sądową (utrzymaniem w mocy zastawu sądowego na sprzęcie) oraz kosztów apelacji powiązać z konkretnym przychodem to jednak wiążą się one z prowadzoną przez nią działalnością oraz zostały poniesione w celu ochrony jej interesów, bowiem działania Spółki zmierzały do wykazania, że stanowisko strony przeciwnej jest bezpodstawne. Jednocześnie nie były to działania nieracjonalne, czy sprzeczne z prawem. Nie może być tutaj zatem mowy o braku związku ww. wydatków z przychodami. Poniesione przez Spółkę wydatki z ww. tytułu spełniają przesłanki wskazane w art. 15 ust. 1 updop, a więc stanowią koszt uzyskania przychodów (…)”.
Koszt przegranego procesu
W przypadku przegranych procesów organy podatkowe prezentują niekorzystne stanowisko. Wskazują, że koszty procesu, zastępstwa procesowego nie są poniesione przez podatnika w celu obrony jego praw przed bezpodstawnymi roszczeniami kontrahenta czy też jako koszty normalnego funkcjonowania prowadzonego przedsiębiorstwa. Konieczność zapłaty kwot z tytułu przegranego procesu jest bowiem konsekwencją orzeczenia przez właściwe sądy, że podatnik nie zachował należytej staranności w stosunkach obrotu gospodarczego. Wydatki z powyższych tytułów nie służyły do osiągnięcia przez podatnika przychodu z działalności gospodarczej.
Poniesionych wydatków nie można również uznać za wydatki służące zachowaniu albo zabezpieczeniu źródła przychodu, jako zachowanie czy też zabezpieczenie źródła przychodów powinno się bowiem przyjmować koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, które umożliwią dalsze jego funkcjonowanie.
Stanowisko potwierdzające powyższe twierdzenie możemy odnaleźć w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 27 stycznia 2015 r., sygn. ITPB1/415-1079/14/WM, w której możemy przeczytać:
„(…) za koszt uzyskania przychodów wszystkich wydatków nie wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oznaczałoby przerzucenie z podatnika na Skarb Państwa ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą. Innymi słowy, każdy podmiot gospodarczy ponosi ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej, w związku z tym decyzji skutkujących powstaniem kosztów związanych z tą działalnością, nie może rekompensować przy pomocy przepisów podatkowych, gdyż oznaczałoby to w praktyce przerzucenie na Skarb Państwa ryzyka związanego z określonym przedsięwzięciem gospodarczym podejmowanym przez podmiot.
Reasumując, wydatki o których mowa we wniosku nie spełniają warunku poniesienia w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu, wynikającego z art. 22 ust. 1 ustawy o ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (…)”.
Przykład 1.
Przedsiębiorca bezprawnie użytkował lokal, dlatego też wynajmujący wytoczył mu proces. Najemca go przegrał. W takiej sytuacji nie jest możliwe zaliczenie wydatków na proces do kosztów.
Koszty wygranego procesu
Natomiast wydatek taki nie jest kwestionowany w przypadku procesów wygranych. Zaangażowanie się podatnika w spór, w którym podatnik miał rację ma bowiem za zadanie chronić i podtrzymywać źródło przychodów. W związku z tym poniesione wydatki mają swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie, tym samym mogą stanowić koszt.
Tego związku nie kwestionują też organy podatkowe. Przykładowo Pierwszy Urząd Skarbowy Łódź Bałuty w interpretacji z 26 marca 2008 r., nr I USB II/423/3/06, stwierdził, iż:
„(…) Aby wydatek mógł być zaliczony do kosztów, należy ocenić jego związek z prowadzoną działalnością oraz możliwość osiągnięcia dzięki niemu przychodu. W takim ujęciu kosztami będą zarówno wydatki pozostające w bezpośrednim, jak i w pośrednim związku z uzyskanymi przychodami. Z uwagi na to, że przepisy ww. ustawy nie zawierają szczególnych uregulowań dotyczących zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów procesowych ponoszonych przez wierzyciela czy kosztów wynajęcia firmy windykacyjnej - zastosowanie do tych kosztów znajdą ogólne zasady zaliczania wydatków do kosztów.
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż podejmowane przez Podatnika działania w postaci wynajęcia firmy windykacyjnej, skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego i poniesienie z tego tyt. kosztów procesowych było uzasadnione i celowe. Wydatki te zostały poniesione dla ochrony interesów prawnych Podatnika i zmierzały do odzyskania należnych mu pieniędzy. Wobec powyższego zarówno poniesione koszty windykacji, jak i zasądzone przez Sąd koszty procesu stanowią w myśl przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych koszty uzyskania przychodów w dacie ich poniesienia (…)”.
Przykład 2.
Podatnik dochodził swoich należności od dłużnika na drodze sądowej. Poniósł wydatki na obsługę prawną i procesowe. Wydatki te mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.
