Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego - wzór z omówieniem

W polskim systemie prawnym posiadamy liczne możliwości ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych wprowadzone przez ustawodawcę. Większość z nich wymieniona jest w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych a dwie dodatkowe znajdują w Kodeksie postępowania cywilnego. Zwolnienie od kosztów sądowych powoduje brak konieczności uiszczania opłaty. W sytuacji gdy pismo jest skierowane do sądu bez uiszczonej opłaty sądowej, nie zostaje ono rozpatrzone i odesłane do adresata lub wzywa się do uzupełnienia braków formalnych daną stronę. Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego sprawia, że koszty procesu pokrywa Skarb Państwa.

Pobierz darmowy wzór wniosku o zwolnienie z kosztów postępowania w formacie pdf i docx!

Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego

Aby brać udział w postępowaniu cywilnym bez obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, należy dysponować zwolnieniem od kosztów sądowych. Warunkiem zastosowania tego zwolnienia może być:

1. ustawa, która zwalnia podmiot składający pismo od uiszczenia opłat sądowych na mocy ustawy (art. 95,96 ust. 1 pkt 1-9 i 11-12 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005r Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398 - dalej u.k.s.c.),

2. z mocy orzeczenia sądowego, które może wydać sąd i referendarz sądowy (art. 96 ust. 1 pkt 10 u.k.s.c w związku z art. 102 u.k.s.c.).

Cechą charakterystyczną przedmiotowych zwolnień od kosztów sądowych jest także to, że o ich wystąpieniu w danej sprawie decyduje zawsze rzeczywisty charakter dochodzenia roszczenia, a nie nazwa, jaką strona mu nadała.

O zwolnienie z kosztów sądowych można ubiegać się poprzez złożenie na piśmie wniosku lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym toczy się sprawa.

Kto może złożyć wniosek o o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego?

O zwolnienie od kosztów postępowania może ubiegać się osoba fizyczna, która znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. Musi wykazać przy składaniu wniosku o zwolnienie z kosztów postępowania, że nie jest w stanie ich ponieść.

Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego powinien zawierać szczegółowe oświadczenie zawierające dane o stanie rodziny, majątku, dochodach (w tym ich źródła i wysokość) oraz o przyczynie trudności finansowych, uniemożliwiających poniesienie kosztów postępowania.

O zwolnienie od kosztów może ubiegać się również osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków finansowych na ich pokrycie.

Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego może mieć być w różnych zakresach.

Zwolnienie od kosztów sądowych może być:

1. całkowite - obejmujące wszelkie koszty sądowe,

2. częściowe - obejmujące tylko niektóre koszty sądowe, zwolnienie od ułamkowej ich części albo określonej kwoty czy też zwolnienie od niektórych opłat lub wydatków albo zwolnienie od opłat co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie.

Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego może polegać na zwolnieniu:

• z niektórych kosztów sądowych, np. z kosztów zastępstwa procesowego (czyli radcy prawnego lub adwokata),

• od ułamkowej części kosztów np. 50%, co będzie oznaczało, że jeśli należałoby od pozwu zapłacić 5% WPS (wartości przedmiotu sporu), która wynosiłaby 3800 zł, dzięki częściowemu zwolnieniu z kosztów opłatą należną dla sądu byłoby 1900 zł,

• od określonej kwoty, czyli np. 1000 zł kosztów sądowych,

• od niektórych opłat lub wydatków, np. zwolnienie z kosztów za biegłego sądowego,  

• z części roszczenia lub co do niektórych roszczeń oznacza postanowienie o przyznaniu częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Strona, której zostało przyznane częściowe zwolnienie od kosztów, powinna uregulować opłaty oraz ponieść wydatki do wysokości, jakiej nie obejmuje zwolnienie.
  Przykład 1.
  Stronie przyznano zwolnienie do 2000 zł, koszty poniesione w procesie wynosiły 2500 zł, w praktyce strona musi zapłacić tylko 500 zł.

Czy wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego musi mieć uzasadnienie?

Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego powinien zawierać uzasadnienie jako potwierdzenie stanu faktycznego. Ma argumentować sytuację strony ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. W treści należy zawrzeć powód lub powody, które powinny skłonić sąd (lub referendarza) do wydania pozytywnej decyzji o zwolnieniu z kosztów. Należy w sposób zwięzły, w oparciu o załączone dowody, wyjaśnić swoją trudną sytuację finansową lub przytoczyć takie argumenty, które potwierdzą, że ponoszenie kosztów w sprawie znacząco utrudni lub uniemożliwi zachowanie płynności finansowej.

Wykazanie w oświadczeniu majątkowym niskich dochodów nie zawsze skutkuje zwolnieniem z opłat sądowych. Sąd każdorazowo w oparciu o zgromadzony materiał, swoją wiedzę i doświadczenie ocenia sprawę.

Postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 24 sierpnia 2012 r. oddalono zażalenie od wniosku od opłaty sądowej, twierdząc, że jest ono nieuzasadnione, ponieważ:

Sąd oddalił zażalenie ze względu na fakt, że przedsiębiorca domagał się zwolnienia z poniesienia kosztów postępowania w wysokości 80 000 zł, twierdząc, że miesięczny zarobek w wysokości 1100 zł nie pozwala mu na tego typu wydatek. Jednocześnie wykazał, że jest w poosiadaniu nieruchomości o wartości 180 000 zł, auta o wartości 40 000 zł i 2 quadów o wartości 8000 zł, a rok wcześniej wniósł do sądu w innej sprawę opłatę w wysokości 100 000 zł. Sąd racjonalnie przeanalizował złożone oświadczenie o dochodach wnioskodawcy i w oparciu o swoją wiedzę i panujące realia, uznał, że niemożliwe byłoby zgromadzenie takiego majątku przy tak niskich dochodach. Tym samym, oświadczenie wnioskodawcy było niewyczerpujące i ukrywało jakieś źródło dochodów, zatem przedsiębiorcy nie przysługuje zwolnienie od kosztów.

Jakie przesłanki może mieć wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego?

W orzecznictwie przyjmuje się, że zwolnienie od kosztów sądowych powinno być stosowane w sytuacjach wyjątkowych. Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi w istocie pomoc państwa dla osób, które ze względu na trudną sytuację materialną nie mogą ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Ubiegający się o taką pomoc winien więc w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych środków utrzymania dla siebie i rodziny. Dopiero gdy poczynione w ten sposób oszczędności okażą się niewystarczające – może zwrócić się o pomoc państwa (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 24 września 1984 r., II CZ 104/84, z 19 marca 2010 r. i z 23 marca 2010 r., II PZ 2/10, niepubl.).

Orzecznictwo więc warunkuje 2 przesłanki do zwolnienia lub ograniczenia od kosztów postępowania, są nimi:

1. sytuacja, gdy poniesienie opłaty sądowej nie jest możliwe, bez pogarszania warunków utrzymania rodziny poniżej koniecznego minimum
   lub

2. sytuacja, w której wnioskodawca nie jest w stanie (nawet mimo stosunkowo wysokich dochodów) zaoszczędzić na opłatę sądową.
   Najczęściej zdarza się to np. w przypadku, gdy przedsiębiorca ma wysokie dochody i bardzo wysokie koszty. Należy jednak pamiętać, że obciążenia kredytowe, które dają możliwość dowolnego lub przynajmniej częściowego rozporządzania kredytem, stoją w sprzeczności z definicją uprawniającą do zwolnienia od kosztów postępowania sądowego (postanowienie Sądu Najwyższego z 17 maja 2012r. I CZ 55/12).

Co dołączyć do wniosku o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego?

Do wniosku należy dołączyć wypełniony formularz oświadczenia majątkowego, który jest dostępny w budynkach sądowych lub na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz, w zależności od źródła i rodzaju dochodów:

1. zaświadczenie z pracy dotyczące zarobków, określające czy wysokość wynagrodzenia jest podana brutto, czy netto oraz informacje o odprowadzanych składkach,

2. zaświadczenie z urzędu skarbowego o wysokości dochodu i obrotach firmy za dany rok,

3. zaświadczenie z urzędu pracy o zarejestrowaniu jako osoba bezrobotna,

4. zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej o pobieranych świadczeniach,

5. ksero ostatniego odcinka emerytury lub renty,

6. kserokopia PIT-u za ostatni rok.

Dodatkowo do wniosku o zwolnienie z kosztów postępowania warto dołączyć wszelkie dokumenty świadczące o obciążeniach finansowych wnioskodawcy, może to być np.:

• kopia dokumentów z banku potwierdzająca obciążenie kredytowe,

• kopie dokumentów potwierdzające zobowiązania alimentacyjne,

• zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia i konieczności przyjmowania leków.

Jeżeli w oświadczeniu majątkowym wskaże się innych członków rodziny, którzy mogą wykazać dochód, do wniosku również należy dołączyć ich zaświadczenia o dochodach.

Jakie są środki odwoławcze, gdy wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego zostanie negatywnie rozpatrzony

Jeżeli wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego zostanie rozpatrzony z negatywnym skutkiem, strona nie może ponownie złożyć tego wniosku, powołując się na te same okoliczności. Ma jednak prawo złożyć zażalenie na decyzję.

Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony z obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Oznacza to, że nawet jeśli strona będzie zwolniona z kosztów postępowania, a przegra sprawę, będzie musiała zwrócić koszty poniesione przez stronę przeciwną.