Możliwość rozliczenia rocznego podatku dochodowego jako osoba samotnie wychowująca jest korzystną opcją w ramach podatku PIT. W zakresie możliwości zastosowania tego rozliczenia przewidziano jednak pewne zastrzeżenia. W kontekście tychże wyjątków – które omówimy poniżej – zastanowimy się, jaki wpływ mają na siebie zagraniczne stypendium dziecka a rozliczenie samotnie wychowującego rodzica!
Przypadki, gdy możliwe jest rozliczenie jako osoba samotnie wychowująca
Nasze rozważania opierać będziemy na treści art. 6 ust. 4c ustawy PIT. Przepis ten podaje, że od dochodów jednego rodzica lub opiekuna prawnego podlegającego nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich bądź odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:
- małoletnie;
- pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną;
- pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie
– podatek może być określony zgodnie z ust. 4d na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym.
W przypadku, o którym mowa w ust. 4c, podatek jest określany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, przy czym do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w niniejszej ustawie (art. 6 ust. 4d ustawy PIT).
Z powyższego wynika, że ustawodawca uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczania podatku dochodowego dla osób samotnie wychowujących dzieci od spełnienia łącznie następujących warunków:
- posiadania przez rodzica statusu osoby samotnie wychowującej dziecko (dzieci);
- wychowywania przez rodzica samotnie w roku podatkowym dzieci (dziecka).
Co równie istotne, należy odróżnić przypadek posiadania władzy rodzicielskiej od przypadku wykonywania władzy rodzicielskiej.
Z istoty pojęcia „osoby samotnie wychowującej dziecko” wynika, że jest to osoba, która w określonej sytuacji, w określonym czasie zupełnie sama (bez udziału drugiej osoby) zajmuje się wychowywaniem dziecka, stale troszczy się o jego byt materialny i rozwój emocjonalny bez wsparcia drugiego z rodziców.
Posiadanie przez drugiego rodzica władzy rodzicielskiej nie wyklucza możliwości zastosowania omawianej preferencji, jeśli ów drugi rodzic nie wykonuje faktycznie takiej władzy, tzn. nie uczestniczy aktywnie w wychowaniu dziecka.
Dodajmy też, że takie okoliczności jak sporadyczne kontakty drugiego rodzica z dzieckiem czy też okoliczność opłacania alimentów również nie powoduje wykluczenia z zastosowania rozliczenia na zasadach określonych w art. 6 ust. 4d ustawy PIT.
Stypendium dziecka a rozliczenie samotnie wychowującego
Z przedstawionych przepisów wynika, że rozliczenie jako osoba samotnie wychowująca dotyczy również sytuacji, gdy rodzic wychowuje dziecko pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie.
Nie ma zatem znaczenia, czy dziecko uczy się w Polsce, czy też za granicą. Miejsce pobierania nauki przez dziecko w żaden sposób nie determinuje prawa do skorzystania z art. 6 ust. 4d ustawy PIT.
Jednakże należy wskazać na treść art. 6 ust. 4e ustawy PIT, gdzie czytamy, że przepisu ust. 4c pkt 3 nie stosuje się, jeżeli dziecko, o którym w nim mowa, uzyskało w roku podatkowym:
- dochody, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b lub
- przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152
– w łącznej wysokości przekraczającej 12-krotność kwoty renty socjalnej w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.
Jeżeli zatem ww. próg przychodów osiągnięty przez pełnoletnie uczące się dziecko zostanie przekroczony, to rodzic traci prawo do rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca.
Przywołany przepis wyróżnia dwie kategorie przysporzeń majątkowych. Są to:
- dochody podlegające opodatkowaniu w oparciu na zasadach ogólnych oraz opodatkowaniu 19-procentowym podatkiem od kapitałów pieniężnych oraz
- przychody zwolnione od podatku na podstawie ulgi dla młodych oraz ulgi na powrót.
Jeżeli natomiast uczące się dziecko uzyskuje inny rodzaj przychodów, który korzysta z innych zwolnień od podatku, to ich wysokość nie jest brana pod uwagę w zakresie ustalania prawa rodzica do rozliczania się jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
Tytułem przykładu wskażmy, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 39d ustawy PIT wolne od podatku są stypendia i inne świadczenia otrzymywane w ramach programu wymiany stypendialnej Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta.
Jeżeli w stosunku do dziecka nie znajduje zastosowania żadne zwolnienie podatkowe, to otrzymywane stypendia stanowią przychód stanowiący źródło przychodów określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT, tj. inne źródła.
Art. 20 ust. 1 ustawy PIT wprost bowiem wskazuje, że zyski ze stypendium należy kwalifikować jako przychody z innych źródeł. Tego rodzaju przychody podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy PIT.
Przykład 1.
Czy zagraniczne stypendium dziecka wyklucza prawo do rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca w zeznaniu rocznym?
Nie jest tu istotne, w którym kraju dziecko się uczy czy też z którego kraju dziecko otrzymuje stypendium. Znaczenie ma, czy dochody ze stypendium są zwolnione od podatku, czy też nie. Jeśli nie znajduje zastosowanie żadne zwolnienie, to do ich opodatkowania stosujemy art. 27 ust. 1 ustawy PIT. Drugim kryterium ocennym jest wielkość tego dochodu. Jeśli przekracza 12-krotność kwoty renty socjalnej, to rodzic traci prawo do rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
Powyższe oznacza zatem, że nie można w sposób jednoznaczny odpowiedzieć na pytanie, czy zagraniczne stypendium uczącego się dziecka wpływa na kwestie możliwości rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Każdy przypadek podlega indywidualnej ocenie pod względem przepisów podatkowych.
W zakresie wpływu zagranicznego stypendium dziecka na kwestie zastosowania preferencji w postaci rozliczenia jako samotnie wychowujący rodzic należy odnosić się do treści art. 6 ust. 4e ustawy PIT, który określa, jakie rodzaje przychodów są brane pod uwagę przy wyliczaniu limitu dla uczącego się dziecka.
