Zajęcie wynagrodzenia za pracę - odpowiedzialność pracodawcy

Wobec pracownika zalegającego ze spłacaniem swoich długów – z różnych tytułów i wobec różnych osób – może być prowadzone postępowanie egzekucyjne. Do środków egzekucji należności pieniężnych należy zajęcie wynagrodzenia za pracę.

Zajęcie wynagrodzenia za pracę pracownika

Przepis art. 87 § 1 i § 2 Kodeksu pracy zobowiązuje pracodawcę do potrącania z wynagrodzenia pracownika w pierwszej kolejności sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych oraz należności innych niż świadczenia alimentacyjne.

Potrąceń dokonuje się z wynagrodzenia po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, w rozumieniu Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania.

W Kodeksie pracy określono granice możliwych potrąceń, ustalając, że pewna część wynagrodzenia jest pozostawiana pracownikowi w celu zapewnienia mu koniecznych środków utrzymania. Ponadto – przy potrącaniu sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne – wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 87¹).

Zobacz też:

Pojęcie tytułu wykonawczego

Zgodnie z art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego (kpc) podstawą egzekucji (czyli regulowanych prawem działań zmierzających do przymusowego zaspokojenia określonych roszczeń, w tym roszczeń pieniężnych) jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest natomiast tytuł egzekucyjny zaopatrzony w nadaną przez sąd klauzulę wykonalności.

Do tytułów egzekucyjnych zaliczamy:

orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugodę zawartą przed sądem;
orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy (art. 777 § 1 kpc).

Kto prowadzi egzekucję z wynagrodzenia za pracę?

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest prowadzona przez komornika poprzez dokonanie zajęcia tego wynagrodzenia (art. 880, art. 881 § 1 kpc).

Komornik zawiadamia pracownika-dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia, ani rozporządzać nim w żaden inny sposób.

Dotyczy to w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związanego ze stosunkiem pracy zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach pozostających w związku ze stosunkiem pracy (art. 881 § 2 kpc).

Obowiązki pracodawcy

W razie prowadzenia egzekucji z wynagrodzenia pracownika pracodawca jest zobowiązany podporządkować się wezwaniu komornika, aby – w granicach określonych kwotą egzekwowanego długu – nie wypłacał pracownikowi-dłużnikowi, poza częścią wolną od zajęcia, żadnego wynagrodzenia, lecz:

przekazywał zajęte wynagrodzenie bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie albo
przekazywał zajęte wynagrodzenie komornikowi w wypadku, gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych (art. 881 § 3 kpc).

Ponadto w ciągu tygodnia od dnia otrzymania od komornika wezwania pracodawca musi w złożonym komornikowi oświadczeniu:

przedstawić – za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie wynagrodzenia za pracę, za każdy miesiąc oddzielnie – zestawienie periodycznego wynagrodzenia pracownika-dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu z wszelkich innych tytułów;
podać, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi;
w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę – złożyć oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podać, czy inne osoby roszczą sobie prawa, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie i czy oraz o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli.

Pracodawca jest również obowiązany do niezwłocznego zawiadomienia komornika oraz wierzyciela o każdej zmianie tych okoliczności (art. 882 kpc).

Ciągłość zajęcia wynagrodzenia

Zajęcie wynagrodzenia za pracę obowiązuje nadal, choćby po zajęciu nawiązano z pracownikiem-dłużnikiem nowy stosunek pracy albo choćby zakład pracy przeszedł na inną osobę, jeżeli wiedziała ona o zajęciu.

W związku z powyższym w razie rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem-dłużnikiem dotychczasowy pracodawca czyni wzmiankę o zajęciu należności w wydanym dłużnikowi świadectwie pracy, a jeżeli nowy pracodawca dłużnika jest mu znany, przesyła temu pracodawcy zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia oraz powiadamia o tym komornika i dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne.

Wzmianka w świadectwie pracy powinna zawierać oznaczenie komornika, który zajął należność oraz numer sprawy egzekucyjnej, jak również wskazać wysokość potrąconych już kwot.

Nowy pracodawca, któremu pracownik przedstawi świadectwo pracy ze wzmianką o zajęciu należności, zawiadamia o zatrudnieniu pracownika pracodawcę, który wydał świadectwo oraz wskazanego we wzmiance komornika. Jeżeli nowy pracodawca, któremu pracownik nie okazał świadectwa pracy, dowie się, gdzie pracownik był przedtem zatrudniony, obowiązany jest zawiadomić poprzedniego pracodawcę o jego zatrudnieniu, chyba że pracownik przedstawi zaświadczenie tego pracodawcy stwierdzające, że jego należności nie były zajęte (art. 884 § 1–3 kpc).

Obowiązek powiadomienia komornika o zmianie pracodawcy obciąża również dłużnika.

Grzywna za niedopełnienie obowiązku przez pracodawcę

Pracodawcy, który nie wykonał swoich obowiązków związanych z egzekucją:

nie przekazując zajętego wynagrodzenia wierzycielowi, względnie komornikowi;
nie składając komornikowi w przepisanym terminie wyżej omawianego oświadczenia z informacjami o wysokości wynagrodzenia pracownika, kwocie wynagrodzenia, która będzie przekazywana wierzycielowi oraz ewentualnych przeszkodach do wypłacania wynagrodzenia za pracę;
albo zaniedbując przesłania dokumentów zajęcia wynagrodzenia nowemu pracodawcy dłużnika,

– komornik może wymierzyć grzywnę w wysokości do pięciu tysięcy złotych.

Grzywna jest powtarzana, jeżeli pracodawca nadal uchyla się od wykonania tych czynności w dodatkowo wyznaczonym terminie.

Jeżeli pracodawcą nie jest osoba fizyczna, grzywnie podlega pracownik lub wspólnik odpowiedzialny za wykonanie czynności, a w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego ustalenia – osoby uprawnione do reprezentowania pracodawcy. Jeżeli pracodawcą jest spółka cywilna, grzywnie podlega którykolwiek ze wspólników.

Pracodawca, który nie dopełnił swoich obowiązków, odpowiada również za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę (art. 886 kpc).

Jak widać, komornicze zajęcie wynagrodzenia za pracę pracownika rodzi dla jego pracodawcy szereg obowiązków. Ich celem jest umożliwienie skutecznej egzekucji określonego świadczenia pieniężnego (spłaty długu).

Polecamy:

Zmiana formy opodatkowania – analiza opłacalności