Zatrudnienie cudzoziemców w Polsce - najważniejsze informacje

Polska w ostatnich latach zaliczyła wysoki skok gospodarczy, z tego też względu cudzoziemcy coraz chętniej przyjeżdżają do naszego kraju, nie tylko w celach turystycznych, lecz także zarobkowych. Znaczny rozwój ekonomiczny sprawił, że jesteśmy interesującym miejscem zarówno dla mieszkańców państw o niższym poziomie gospodarki, jak i dla obywateli tzw. krajów zachodnich. Bez względu na to, czy pracodawca decyduje się zatrudnić zagranicznego pracownika na specjalistyczne stanowisko, czy też do prostych robót fizycznych, w każdym z tych przypadków ma obowiązek dokonać tego zgodnie z literą prawa. Jak więc wygląda zatrudnienie cudzoziemców w Polsce? Kto może zatrudnić pracowników z zagranicy? Jakich formalności musi dokonać cudzoziemiec, aby mógł starać się o zatrudnienie? Na te pytania odpowiemy w niniejszym artykule.

Zmiany od 29 stycznia 2022 roku dotyczące zatrudniania cudzoziemców

Od 29 stycznia 2022 roku weszły w życie nowe przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców. Jedną z większych modyfikacji jest ta dotycząca ustanowienia pierwszeństwa w rozpatrywaniu wniosków o zezwolenia na pracę dla przedsiębiorców prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej, których wykaz ma być określony w rozporządzeniu. 

Drugą znaczącą zmianą jest to, że wcześniej ubiegający się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę w Polsce musieli legitymować się:

• zapewnionym miejscem zamieszkania oraz
• posiadaniem stabilnego i regularnego źródła dochodu, wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny.

Obecnie te warunki nie są już wymagane. Cudzoziemiec składający wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę nie musi już przedstawiać dokumentów potwierdzających posiadanie miejsca zamieszkania w Polsce i poświadczających posiadanie źródła dochodu. Wprowadzono natomiast wymóg otrzymywania przez taką osobę wynagrodzenia nie niższego niż aktualnie obowiązujące wynagrodzenie minimalne (w 2022 roku wynosi 3 010 zł brutto, w 2023 roku 3490 zł brutto, a od lipca 3600 zł brutto). Nie ma przy tym znaczenia:

• wymiar czasu pracy oraz
• rodzaj stosunku prawnego, na podstawie którego jest ona przez niego wykonywana.

Warto również wspomnieć, że rozszerzono katalog przypadków gdzie nie trzeba składać nowego zezwolenia o pracę. I tak zgodnie z nowymi zapisami nie wymagają zmiany lub wydania nowego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę takie zdarzenia jak:

• zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, 
• przejęcie pracodawcy lub jego części przez innego pracodawcę, przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, 
• zastąpienie umowy cywilnoprawnej umową o pracę, zmiana nazwy stanowiska, na jakim cudzoziemiec wykonuje pracę, przy jednoczesnym zachowaniu zakresu jego obowiązków lub zwiększenie wymiaru czasu pracy przy jednoczesnym proporcjonalnym zwiększeniu wynagrodzenia.

Dodatkowo wprowadzono zmiany w uproszczonej procedurze zatrudnienia cudzoziemców, o czym wspominamy w dalszej części artykułu.

Kto może zatrudniać cudzoziemców na terenie Polski?

Krąg podmiotów, które mogą zatrudniać cudzoziemców, jest bardzo szeroki. Ustawa o promocji zatrudnienia stanowi, że obcokrajowców mogą zatrudniać osoby fizyczne, osoby prowadzące działalność gospodarczą, przedsiębiorstwa funkcjonujące w formie spółek oraz fundacje i stowarzyszenia. Wymaganiem jest to, aby pracodawca miał siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej. Oczywiście sam fakt posiadania siedziby w Polsce nie jest jedynym wymogiem, gdyż w zależności od rodzaju oferowanej pracy, obywatelstwa, sytuacji społecznej, zawodowej czy nawet rodzinnej potencjalnego pracownika prawo nakłada na pracodawcę zróżnicowane wymagania. 

Jednocześnie należy pamiętać, że nie wszystkich zatrudnionych obcokrajowców będzie dotyczyła ustawa o promocji zatrudnienia. Sytuacja pracownicza obywateli:

• państw członkowskich Unii Europejskiej;
• Europejskiego Obszaru Gospodarczego – oprócz państw członkowskich UE są to Norwegia, Islandia i Liechtenstein;
• Szwajcarii;
• państwa mogącego korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi,

jest zbliżona do sytuacji Polaków, tak więc cudzoziemców z powyższych krajów pracodawcy mogą zatrudniać na takich samych warunkach jak obywateli Rzeczypospolitej.

• umowę o pracę na okres próbny (w tym również umowę na zastępstwo);
• umowę o pracę na czas określony;
• umowę o pracę na czas nieokreślony;
• umowę zlecenie;
• umowę o dzieło;
• umowę o pracę nakładczą;
• umowę o pomocy przy zbiorach.

Kto może wykonywać pracę na terytorium Rzeczypospolitej?

Krąg cudzoziemców, którzy mogą wykonywać pracę na terenie Polski, został uregulowany w art. 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia. Przepis ten stanowi katalog zamknięty, co oznacza, że cudzoziemiec aby mógł starać się o pracę w Polsce, musi spełniać co najmniej jedną z przesłanek tam wymienionych. Decyzja organu odpowiedzialnego nie może mieć charakteru uznaniowego, w każdym wypadku, gdy osoba starająca się o pracę, nie spełni któregoś z warunków określonych w omawianym przepisie, organ administracyjny jest zobowiązany wydać decyzję negatywną. 

Aby cudzoziemiec mógł wykonywać pracę na terytorium Rzeczypospolitej, musi m.in.: 

• posiadać status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej;
• zostać mu udzielona ochrona uzupełniająca w Rzeczypospolitej Polskiej;
• posiadać zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej;
• posiadać zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej;
• posiadać zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
• posiadać zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej;
• korzystać z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Zatrudnienie cudzoziemców a zezwolenie na pracę

Co do zasady praca na terytorium Polski wymaga wydania zezwolenia. Ważny jest również fakt, że ustawa o promocji zatrudnienia wymaga od pracodawcy uprzedniego przeprowadzenia postępowania w celu znalezienia pracowników na lokalnym rynku bezrobotnych (istnieją wyjątki, ale o tym poniżej). 

Zasady wydawania zezwoleń na pracę dla obcokrajowców ujęte zostały w ustawie o promocji zatrudnienia, a także w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (dalej jako rozporządzenie). 

Zgodnie z powyższymi aktami prawnymi, zezwolenie na pracę jest wymagane w sytuacji, gdy cudzoziemiec:

• wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy z pracodawcą, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej – jest to tzw. zezwolenie typu A;
• wykonuje pracę polegającą na pełnieniu funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo prowadzeniu spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy – zezwolenie typu B;
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany do pracy w Polsce na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego z pracodawcą zagranicznym – zezwolenie typu C; 
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym – zezwolenie typu D;
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Polski na okres przekraczający 30 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazane powyżej – zezwolenie typu E;
• wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie tzw. prac sezonowych, tj. prac wykonywanych przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy w roku kalendarzowym, w sektorach: rolnictwo, ogrodnictwo, turystyka, w ramach działalności uznanych za sezonowe – zezwolenie typu S.

Procedura wydawania zezwoleń

Bardzo ważny jest fakt, że procedura wydawania zezwolenia na pracę przewidziana przez ustawę o promocji zatrudnienia musi zostać zainicjowana przez pracodawcę jeszcze przed przyjazdem cudzoziemca do Polski, np. na podstawie wizy. 

O omawiane zezwolenie na pracę typu A, B, C, D, E pracodawca występuje do właściwego miejscowo wojewody, natomiast o zezwolenie na pracę sezonową typu S do właściwego miejscowo starosty. Organem II instancji (odwoławczym) w odniesieniu do zezwoleń na pracę jest minister właściwy do spraw pracy, w odniesieniu zaś do zezwoleń na pobyt czasowy i pracę – Szef Urzędu do spraw Cudzoziemców.

Wydawanie zezwoleń na zatrudnienie cudzoziemców odbywa się w trybie wydawania decyzji administracyjnych. Pracodawca zamierzający zlecić wykonywanie pracy obcokrajowcowi, musi złożyć pisemny wniosek wraz z oryginałami wymaganych dokumentów w biurze podawczym właściwego urzędu. Wniosek należy złożyć maksymalnie 30 dni przed planowanym terminem zatrudnienia. 

Warunkiem wydania zezwolenia jest uzyskanie przez pracodawcę informacji od starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy na podstawie rejestrów bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywny wynik rekrutacji organizowanej dla pracodawcy.

Zezwolenie na pracę jest wydawane na czas określony, który nie może być dłuższy niż 3 lata. Może ono zostać przedłużone. Przy czym jeśli cudzoziemiec będzie pełnił funkcję w zarządzie osoby prawnej, która zatrudnia więcej niż 25 osób, organ może wydać zezwolenie na pracę na okres nawet do 5 lat.

Procedura uproszczona

Procedura uproszczona, zwana również procedurą oświadczeniową, dotyczy grupy cudzoziemców, których ze względu na wykonywany zawód nie dotyczy procedura uprzedniego poszukiwania pracowników wśród lokalnej grupy bezrobotnych. Chodzi tu głównie o: 

• członków rodzin personelu placówek dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych wraz z ich prywatną służbą domową;
• uprawnionych na podstawie aktów prawnych wydanych przez organy powołane na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją;
• cudzoziemców upoważnionych do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego w jego oddziale lub przedstawicielstwie znajdującym się na terytorium Rzeczypospolitej;
• obywateli Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonujących prace pielęgnacyjno-opiekuńcze; 
• cudzoziemców, którzy w okresie bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę byli zatrudnieni przez okres nie krótszy niż 3 miesiące u tego samego pracodawcy i na tym samym stanowisku; 
• lekarzy i lekarzy dentystów, odbywających szkolenie lub realizujących program specjalizacji. 

Dodatkowo, w przypadku obywateli Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy zezwolenie na pracę nie jest wymagane, jeżeli powiatowy urząd pracy przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca wpisał oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, a praca jest wykonywana na warunkach określonych w tym oświadczeniu.

Do 28 stycznia na podstawie oświadczenia cudzoziemiec mógł wykonywać pracę przez maksymalny okres 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy bez pozwolenia na pracę. Okres ten został wydłużony z 6 miesięcy do 24 miesięcy. Co więcej, nie ma już konieczności odczekania przez cudzoziemca po upływie przepracowanych 6 miesięcy, kolejnych 6 w okresie 12 miesięcy, aby móc ponownie podjąć zatrudnienie.

Zatrudnienie cudzoziemców – podsumowanie

Wprowadzone zmiany w prawie dotyczącym zatrudnienia cudzoziemców znacznie uprościły tę procedurę. W zasadzie każdy podmiot prowadzący działalność może zlecić pracę obcokrajowcom. Co więcej, obywatele państw należących do Wspólnoty Europejskiej są traktowani na równych prawach, jak w przypadku obywateli Polski, dzięki czemu w przypadku tego grona potencjalnych pracowników nie ma potrzeby uzyskania zezwolenia na pracę. 

Odnośnie do pozostałych grup cudzoziemców sprawa jest bardziej skomplikowana – wymaga wydania zezwolenia na pracę przez właściwego starostę lub wojewodę, lecz w niektórych przypadkach została ona również uproszczona. Wielkim ułatwieniem jest procedura zatrudnienia pracowników do pracy sezonowej, która nie wymaga już tzw. testu rynku pracy.

Polski rynek pracy coraz bardziej otwiera się na zagranicznych obywateli i dotyczy to zarówno sektorów wymagających od pracowników wiedzy specjalistycznej, np. lekarzy, jak i sektorów, gdzie główną siłą napędową są pracownicy fizyczni, np. prace sezonowe.