Na wniosek zleceniobiorcy-studenta zgłosiłem go do dobrowolnych ubezpieczeń w ZUS-ie i przez 4 miesiące płaciłem te składki. Jednak ostatnio otrzymałem pismo z ZUS-u z informacją, że powinienem dokonać korekty deklaracji, ponieważ student nie może być zgłoszony do dobrowolnych ubezpieczeń. Czy to prawda? Co mam teraz zrobić? Czy dobrowolne ubezpieczenie studenta jest mozliwe?
Marek, Kraśnik
Umowa zlecenie ze studentem jest częstą formą zatrudnienia. Przede wszystkim jest ona najtańsza dla pracodawcy, a tym samym najatrakcyjniejsza finansowo dla zleceniobiorcy.
Umowa zlecenie ze studentem a ZUS
Umowa zlecenie to rodzaj umowy cywilnoprawnej zawieranej między zleceniobiorcą a zleceniodawcą. Co do zasady wszystkie umowy zlecenia są objęte obowiązkowymi składkami ZUS. Oznacza to, że zleceniobiorca zobowiązany jest zgłosić taką umowę do ZUS-u i opłacać z tego tytułu składki za zleceniobiorcę:
- emerytalne;
- rentowe;
- wypadkowe;
- chorobowe (ubezpieczenie chorobowe jest dla zleceniobiorcy dobrowolne i może, ale nie musi, dobrowolnie do niego przystąpić i opłacać składki);
- zdrowotne.
Zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych powinno zostać dokonane na deklaracji ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11.
Wyjątkiem od tych przepisów ogólnych jest zawarcie umowy z osobą posiadającą status ucznia lub studenta. Osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, która nie przekroczyła wieku 26 lat i posiada status ucznia lub studenta, nie podlega ubezpieczeniom w ZUS-ie. Oznacza to, że zleceniodawca nie zgłasza jej do ubezpieczeń ani społecznych, ani zdrowotnych. Wynika to wprost z art. 6 ust. 4 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ubezpieczenie zdrowotne studentów
Osoby do 26. roku życia ze statusem ucznia lub studenta co do zasady nie posiadają własnego tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym. Tym samym najczęściej studenci są zgłaszani do ubezpieczenia zdrowotnego swoich rodziców do czasu ukończenia 26. roku życia lub do ukończenia studiów. Jeśli jednak nie są zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego swojego członka rodziny, to zgłoszenia takiego dokonuje uczelnia. W takim przypadku student zgłoszony jest do ubezpieczenia zdrowotnego przez uczelnię z tytułu pobierania nauki. Co ważne, w takiej sytuacji składki zdrowotne finansuje uczelnia.
Dopiero w momencie podjęcia przez studenta pracy na podstawie umowy o pracę zyskuje on własny tytuł do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, a także społecznym.
Kto może zgłosić się do dobrowolnych ubezpieczeń?
Jak już zostało wspomniane, zleceniobiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (chorobowe jest dobrowolne) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Są jednak sytuacje, kiedy zleceniobiorca zostaje zwolniony z opłacania składek społecznych. Przypadek taki ma miejsce, np. kiedy zleceniobiorca posiada już umowę o pracę z wynagrodzeniem równym lub wyższym niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące w danym roku. Wtedy z tytułu umowy zlecenia obowiązkowe jest jedynie ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenie społeczne natomiast pozostaje dla zleceniobiorcy dobrowolne, jeśli został on z niego zwolniony przez zbieg tytułów do ubezpieczeń.
W przypadku kiedy ubezpieczenie społeczne osoby ubezpieczonej jest dobrowolne, to może ona dobrowolnie zgłosić się do ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Jednak w takiej sytuacji ubezpieczenie wypadkowe staje się obowiązkowe.
Dobrowolne ubezpieczenie studenta
Zleceniobiorca nie może zostać dobrowolnie zgłoszony do ubezpieczeń emerytalno-rentowych, ponieważ jego umowa zlecenie nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym. Zleceniobiorca może zostać zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia społecznego w sytuacji, kiedy zwolnienie z opłacania tych składek wynika ze zbiegu tytułów ubezpieczeń. W przypadku umowy zlecenia ze studentem taka sytuacja nie ma miejsca.
Student chcący zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalno-rentowego może tego dokonać samodzielnie (prywatnie), czyli poza umową ze zleceniodawcą.
W tym celu student powinien samodzielnie wypełnić deklarację zgłoszeniową ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 19 00 i samodzielnie rozliczać i opłacać składki. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia.
Korekta błędnego zgłoszenia studenta do ubezpieczeń
W celu skorygowania błędnego zgłoszenia i tym samym błędnie opłacanych składek ZUS zleceniobiorca, zgodnie z informacjami przekazanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, powinien dokonać wyrejestrowania zleceniobiorcy z ubezpieczeń społecznych na deklaracji ZUS ZWUA z datą dokonania błędnego zgłoszenia.
Następnie należy wykonać korektę rachunku wystawionego dla zleceniobiorcy za miesiące, w których niesłusznie naliczane były składki. W przypadku studentów kwota brutto wynagrodzenia najczęściej równa się kwocie netto, ponieważ osoby do 26. roku życia mogą skorzystać również ze zwolnienia z podatku.
Na podstawie skorygowanych rachunków zleceniodawca powinien poprawić deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA i raporty imienne RCA, na których zleceniobiorca został wykazany z naliczonymi składkami. Na koncie płatnika składek w ZUS-ie powstanie nadpłata, którą można rozliczyć na poczet przyszłych należności, o ile wcześniej na tym koncie nie było zaległych należności. Wtedy bowiem to one zostaną pokryte z nadpłaconych środków.
Z kolei zleceniobiorcy należy wyrównać kwotę wynagrodzenia, które zostało zmniejszone przez niesłusznie naliczone oskładkowanie.
Natomiast kwota nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez zleceniobiorcę stanowi dla niego przychód w miesiącu wypłaty tej kwoty. Wysokość zwróconych kwot z tytułu nadpłaconych składek społecznych uwzględnia w informacji PIT-11 za rok, w którym zwrócono składki. W przypadku otrzymania zwrotu składki zdrowotnej to zleceniobiorca zobowiązany jest doliczyć składki uprzednio odliczone w zeznaniu rocznym za rok, w którym otrzymał zwrot.
Natomiast jeśli zleceniobiorca np. 28 listopada skończył studia, to od tego dnia powinien być zgłoszony do ZUS-u jako zleceniobiorca z kodem 04 11 z obowiązkowym tytułem objęcia ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Jedynie składka zdrowotna będzie dobrowolna. Od tego momentu konieczne będzie naliczanie składek za zleceniobiorcę.
Podsumowując, zgłoszenie zleceniobiorcy posiadającego status studenta do dobrowolnych ubezpieczeń było błędne i sprzeczne z obowiązującymi przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W związku z tym pan Marek zobowiązany jest skorygować swoje działania tak jak wskazał to Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
