Przeniesienie ośrodka interesów życiowych do innego kraju powoduje utratę rezydencji podatkowej w Polsce. W konsekwencji rodzi się pytanie o ustalenie właściwego naczelnika urzędu skarbowego w zakresie dochodów osiągniętych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej jeszcze przed przeprowadzką. W poniższym artykule postaramy się wyjaśnić, jak zmiana rezydencji podatkowej w trakcie roku wpływa na rozliczenie podatkowe!
Zmiana rezydencji podatkowej w trakcie roku
Polski rezydentem podatkowym jest osoba, która ma miejsce zamieszkania na terenie RP. Jak podaje art. 3 ust. 1a ustawy PIT, za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP uważa się osobę fizyczną, która:
- posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
- przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Podkreślenia wymaga, że rezydencja podatkowa nie jest przypisana na cały rok podatkowy. Możliwa jest bowiem sytuacja, w której podatnik w trakcie roku podatkowego jest rezydentem kolejno dwóch różnych krajów.
Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia przykładowo, gdy podatnik w trakcie roku przeprowadzi się na stałe do innego kraju, czyli przeniesie tam swój ośrodek interesów życiowych.
Przykład 1.
Osoba fizyczna na stałe mieszka w Polsce i uzyskuje dochody ze stosunku pracy. 1 października przeprowadziła się na stałe do Niemiec. Jeżeli przyjmiemy, że przeniesienie ośrodka interesów życiowych nastąpiło 1 października, to:
- w okresie od 1 stycznia do 30 września osoba jest polskim rezydentem podatkowym zobowiązanym do rozliczenia podatku w Polsce;
- w okresie od 1 października do 31 grudnia osoba jest niemieckim rezydentem podatkowym zobowiązanym do rozliczenia podatku w Niemczech.
Dodajmy, że w powyższym przykładzie podatnik nie rozlicza w niemieckiej deklaracji dochodów osiągniętych w Polsce w okresie, w którym był polskim rezydentem podatkowym. Takie dochody podlegają rozliczaniu wyłącznie w Polsce.
Zmiana rezydencji podatkowej w trakcie roku a zasady ustalania właściwości urzędu skarbowego
Zgodnie z art. 17 Ordynacji podatkowej, jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby podatnika.
W myśl natomiast art. 18 § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli w trakcie roku podatkowego lub określonego w odrębnych przepisach innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo za ten okres rozliczeniowy pozostaje ten organ podatkowy, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego.
Jednakże zgodnie z art. 18 § 2 Ordynacji minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze rozporządzenia, przypadki, w których, w razie zmiany właściwości miejscowej w trakcie roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego, właściwym organem podatkowym jest organ inny niż wymieniony w § 1, uwzględniając w szczególności zmianę miejsca zamieszkania, pobytu lub siedziby podatnika.
Takim szczególnym aktem jest Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 roku w sprawie właściwości organów podatkowych.
W § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia wskazano, że organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach należnego za dany rok podatkowy podatku dochodowego od osób fizycznych dla podatników, którzy zmienili miejsce zamieszkania lub pobytu, wskutek czego właściwy stał się organ podatkowy inny niż dotychczasowy, jest organ podatkowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu w ostatnim dniu roku podatkowego, a gdy zamieszkanie lub pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustał przed tym dniem – według ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu na jej terytorium.
W zakresie podatku dochodowego należy również odnieść się do regulacji ustawy PIT.
Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy PIT podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Zeznania złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone 15 lutego roku następującego po roku podatkowym.
Jak stanowi art. 45 ust. 1b ustawy PIT, urzędem skarbowym, o którym mowa w ust. 1, jest urząd skarbowy, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika w dniu składania zeznania wykonuje swoje zadania, a gdy zamieszkanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustało przed złożeniem zeznania – urząd skarbowy, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według ostatniego miejsca zamieszkania na jej terytorium wykonuje swoje zadania.
W świetle powyższych regulacji należy zatem stwierdzić, że w przypadku zmiany rezydencji podatkowej właściwym urzędem skarbowym jest ten ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania podatnika przed przeprowadzką za granicę.
Przykład 2.
Osoba fizyczna na stałe mieszka w Pruszkowie i uzyskuje dochody ze stosunku pracy. 1 października przeprowadziła się na stałe do Niemiec. Po przeprowadzce wynajęła swoje mieszkanie w Pruszkowie. Jeżeli przyjmiemy, że przeniesienie ośrodka interesów życiowych nastąpiło z 1 października to:
- w zakresie rozliczenia dochodu ze stosunku pracy w okresie od 1 stycznia do 30 września właściwy będzie US w Pruszkowie;
- w zakresie rozliczenia dochodu z wynajmu nieruchomości właściwy będzie US dla nierezydentów, czyli naczelnik III US Warszawa-Śródmieście.
Końcowo wskażmy, że osoba fizyczna zmieniająca miejsce zamieszkania powinna w tym zakresie dokonać aktualizacji adresu w urzędzie skarbowym.
Jak podaje art. 9 ust. 1d ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, w przypadku zmiany adresu miejsca zamieszkania przez podatnika będącego osobą fizyczną mającą identyfikator podatkowy PESEL, nieprowadzącą działalności gospodarczej lub niebędącą zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług, za dokonanie aktualizacji uznaje się podanie przez tego podatnika aktualnego adresu miejsca zamieszkania w składanej deklaracji lub innym dokumencie związanym z obowiązkiem podatkowym.
Podatnicy mogą również dokonać aktualizacji adresu miejsca zamieszkania według wzoru ZAP-3.
Co warte odnotowania, ww. przepis nie wskazuje żadnego terminu na dokonanie aktualizacji adresu zamieszkania w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.
