Wskazać należy, że polskie drogi nie należą do najbezpieczniejszych w Europie, ale odpowiedzialność za taki stan ponoszą również kierowcy pojazdów po nich się poruszających. W ostatnich latach wprowadzano różnego rodzaju obostrzenia mające na celu ograniczenie niebezpieczeństwa na drogach. Jakie uprawnienia przysługują pracodawcy w razie zatrzymania prawa jazdy wobec pracownika kierowcy zawodowego? Czy możliwe jest zwolnienie kierowcy, który utracił uprawnienia?
Różnica pomiędzy zatrzymaniem prawa jazdy a jego utratą
Najbardziej dotkliwymi dla kierowców ograniczeniami związanymi z naruszeniem zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego jest zatrzymanie prawa jazdy lub jego utrata. Zatrzymanie prawa jazdy nie jest tym samym, co jego utrata.
Utrata prawa jazdy następuje na podstawie wyroku sądu orzekającego zakaz prowadzenia pojazdów.
Prawo jazdy obligatoryjnie zostanie zatrzymane kierowcy na okres 3 miesięcy za następujące wykroczenia:
- kierowanie pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym;
- przewożenie w pojeździe osób w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym o minimum 3. Zatrzymanie prawa jazdy jest liczone w miesiącach.
Przykład 1.
4 stycznia 2023 roku pani Anna została zatrzymana do kontroli drogowej, gdyż przekroczyła dopuszczalną prędkość w terenie zabudowanym o 35 km/h. Poza mandatem funkcjonariusze policji zatrzymali jej prawo jazdy na 3 miesiące. Oznacza to, że dopiero 4 kwietnia 2023 roku pani Anna ponownie będzie mogła kierować pojazdem zgodnie z prawem.
Okres, na który zatrzymano prawo jazdy, podlega wydłużeniu do 6 miesięcy, jeżeli kierowca pomimo wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy kierował pojazdem silnikowym.
Jeżeli kierowca nie zastosuje się do zakazu kierowania pojazdem silnikowym także w przedłużonym okresie (6 miesięcy), to starosta wyda decyzję o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami, co wiąże się z koniecznością ponownego zdawania egzaminu.
W przypadku zatrzymania dokumentu za przekroczenie prędkości nie ma możliwości skrócenia okresu zatrzymania prawa jazdy.
Ponadto policjant może zatrzymać prawo jazdy m.in. w przypadku:
- przekroczenia przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego w okresie 5 lat od wydania skierowania na kurs reedukacyjny;
- przekroczenia przez kierującego pojazdem w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy liczby 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego;
- stwierdzenia na podstawie prawomocnych rozstrzygnięć, że w okresie 2 lat od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy kierujący pojazdem popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub 3 wykroczenia określone w art. 86 § 1 lub 2, art. 87 § 1, art. 92a w przypadku przekroczenia dopuszczalnej prędkości o ponad 30 km/h lub art. 98 Ustawy z dnia 20 maja 1971 roku – Kodeks wykroczeń.
Weryfikacja uprawnień kierowcy przez pracodawcę
Pracodawca w stosunku do kierowców zawodowych może okresowo weryfikować uprawnienia do kierowania pojazdami. Co więcej, taka polityka jest zgodna z RODO, co potwierdził Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, wskazując, że: „Gdy do obowiązków pracownika należy prowadzenie służbowego pojazdu, celowe może być okresowe weryfikowanie przez pracodawcę jego uprawnień w tym zakresie. Pracodawca powinien jednak określić częstotliwość takiej kontroli, co powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie w obowiązujących u niego regulaminach”.
Podstawę prawną takiej kontroli stanowią przepisy Kodeksu pracy uprawniające pracodawcę do żądania od pracownika niezbędnych danych.
Wskazać należy, że możliwa jest weryfikacja przez internet uprawnień kierowcy pod warunkiem posiadania jego danych osobowych, tj. imienia i nazwiska oraz numeru blankietu prawa jazdy.
Każda osoba posiadająca ww. dane uzyska na stronach rządowych informację dotyczącą uprawnień danej osoby.
Usługa ta jest bezpłatna.
Osoba posiadająca dane kierowcy oraz numer blankietu prawa jazdy otrzyma następujące dane:
- typ dokumentu;
- serię i numer blankietu (druku);
- datę ważności dokumentu;
- status dokumentu, np. czy dokument jest zatrzymany;
- rodzaj i zakres uzyskanego uprawnienia: kategorię, datę ważności.
Jeśli w ewidencji nie ma danego dokumentu, pojawi się komunikat o braku danych.
W sytuacji, gdy uprawnienia zostały cofnięte lub orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów, pojawią się dane, które znajdują się na dokumencie, oraz komunikat, że dokument trzeba sprawdzić.
Informacje każdy zainteresowany uzyska od razu. Przy czym udostępniane dane są aktualne według stanu ewidencji z poprzedniego dnia.
- zatrzymaniu prawa jazdy;
- cofnięciu uprawnień na skutek przesłanek przewidzianych w ustawie o kierujących pojazdami;
- orzeczeniu przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów za popełnione wykroczenie lub przestępstwo.
Zwolnienie kierowcy, który utracił uprawnienia
Zgodnie z art. 52 kp pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. zwolnienie dyscyplinarne):
- w przypadku ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- w przypadku popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, o ile jest ono oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- w przypadku zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Pracodawca nie ma obowiązku korzystać z tej możliwości. Możliwe jest rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem lub za porozumieniem stron. Decyzja w tym wypadku leży po stronie pracodawcy.
Jeśli pracodawca zdecyduje się zwolnić pracownika kierowcę zawodowego z uwagi na utratę wymaganych do pracy uprawnień, musi pamiętać o następujących zasadach.
Przede wszystkim wręczenie przez pracodawcę oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika powinno nastąpić w terminie jednego miesiąca, licząc od dnia uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Termin ten ma charakter prekluzyjny i po jego upływie pracodawca traci prawo do zwolnienia bez wypowiedzenia pracownika.
Termin ten liczy się na zasadach ogólnych przewidzianych w Kodeksie cywilnym.
Termin uprawniający pracodawcę do zwolnienia pracownika dyscyplinarnie nie może ulec zawieszeniu bądź przerwaniu nawet wskutek zaistnienia nadzwyczajnych dla pracodawcy okoliczności.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 26 listopada 2002 roku (sygn. I PKN 587/01): „Rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 kp, czyli z uwagi na ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych jest po upływie jednomiesięcznego terminu określonego w art. 52 § 2 kp pozbawione jakiejkolwiek prawnej doniosłości”.
Podobne stanowisko zajęto w wyroku Sądu Najwyższego z 18 września 2008 roku (sygn. II PK 28/08): „Złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika z przekroczeniem ustawowego terminu sprawia, że jest ono wprawdzie skuteczne i prowadzi do ustania umowy o pracę, ale jednocześnie jest kwalifikowane jako złożone z naruszeniem przepisów, co implikuje powstanie po stronie pracownika roszczeń o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie, a ich nieuwzględnienie przez sąd z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego może nastąpić tylko w wyjątkowych przypadkach”.
Zwolnienie dyscyplinarne może zostać zastosowane względem pracownika bez względu na rodzaj umowy o pracę oraz szczególną ochronę przewidzianą w przepisach prawa pracy.
Pracodawca może zwolnić dyscyplinarnie pracowników, którzy podlegają szczególnej ochronie na podstawie przepisów prawa pracy, czyli:
- kobiety w ciąży,
- pracowników w wieku przedemerytalnym,
- pracowników przebywających na zwolnieniu lekarskim.
Oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno zawierać następujące elementy: miejscowość i datę, dane pracodawcy i pracownika, datę zawarcia umowy obowiązującej strony, przyczynę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, podpis pracodawcy, pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy, podpis i datę odebrania oświadczenia przez pracownika.
Oświadczenie może być przekazane pracownikowi w następujący sposób:
- osobiście przez pracodawcę;
- przez osobę upoważnioną do działania w sprawach z zakresu prawa pracy przez pracodawcę;
- wysłane pracownikowi pocztą, przesyłką poleconą za potwierdzeniem odbioru, na wskazany przez niego adres zamieszkania.
Stosunek pracy ulega rozwiązaniu z dniem wręczenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika złożonego przez pracodawcę osobiście lub przez osobę przez niego upoważnioną.
Rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym, gdy oświadczenie pracodawcy zostało wysłane pracownikowi listem poleconym, następuje z dniem odebrania przesyłki poleconej zawierającej oświadczenie przez pracodawcę. W przypadku awizowania przesyłki w skrzynce pocztowej należy badać, kiedy adresat przesyłki mógł zapoznać się z jej treścią, dlatego ważne jest, aby oświadczenie to zostało przesłane za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Wówczas data widniejąca na potwierdzeniu odbioru będzie datą rozwiązania stosunku pracy.
Pracownikowi kierowcy przysługuje odwołanie do sądu pracy od złożonego przez pracodawcę oświadczenia o zwolnieniu dyscyplinarnym w terminie 21 dni od dnia jego otrzyma.
