Prowadzenie działalności gospodarczej powinno odbywać się co do zasady na takich samych zasadach dla wszystkich uczestników rynku. Ustawodawca dopuszcza jednak wyjątki od tej reguły i w uzasadnionych przypadkach pozwala na stosowanie wsparcia finansowego przedsiębiorców. Co, jeśli jednak udzielone wsparcie zostanie zwrócone? Jak wygląda zwrot środka trwałego uzyskanego w ramach pomocy de minimis?
Pomoc de minimis - czym jest?
Obecnie przedsiębiorca może korzystać z różnych form wsparcia swojej działalności. Jest to szczególnie istotne w przypadku młodych firm, które dopiero co wkraczają na rynek gospodarczy i nie zawsze dysponują odpowiednim kapitałem tak, jak przedsiębiorstwa konkurencyjne. W tej sytuacji jedną z form pomocy oferowanej przez państwo jest tzw. pomoc de minimis, która podlega pod bezpośrednią regulację rozporządzenia Komisji Europejskiej 1407/2013 z 18 grudnia 2013 roku.
Pomoc de minimis to wsparcie o niskofinansowym charakterze, które może być przeznaczone m.in. na:
- szkolenia w firmie,
- inwestycje,
- zwolnienia podatkowe lub możliwość rozkładania ich na raty,
- umorzenie odsetek względem świadczeń należnych ZUS-owi lub urzędowi skarbowemu.
Omawiany rodzaj pomocy podlega odgórnym limitom. Zgodnie z obowiązującymi zasadami w rozporządzeniu unijnym określona została maksymalna kwota pomocy, jaką dany kraj może udzielić jednemu podmiotowi gospodarczemu w ciągu 3 lat – wynosi ona 200 tys. euro brutto. Dla firm z sektora drogowego transportu towarów maksymalna kwota dofinansowania ograniczona została do 100 tys. euro. Wyjątkiem jest sytuacja świadczenia usług zintegrowanych, w których sam drogowy transport towarów jest tylko jednym z elementów usługi, np. usług przeprowadzkowych, pocztowych lub kurierskich albo usług obejmujących zbieranie i przetwarzanie odpadów, nie należy uznawać za usługi transportowe, wówczas kwota dofinansowania nie ulega obniżeniu.
Jednorazowy odpis amortyzacyjny a pomoc de minimis
Zgodnie z treścią art. 16k ust. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 22k ust. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jednorazowy odpis amortyzacyjny stanowi pomoc de minimis. Skorzystanie przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych lub podatku dochodowego od osób fizycznych z możliwości dokonania jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych, o której mowa odpowiednio w art. 16k ust. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 22k ust. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi więc pomoc de minimis.
W ramach powyższej ulgi przedsiębiorcy mogą dokonać odpisów amortyzacyjnych do wysokości limitu jednorazowej amortyzacji wynoszącego 50 tys. euro (w roku 2023 limit wynosi 241 tys. zł). Przeliczenia na złote kwoty limitu dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w którym wystąpiło zdarzenie, o którym mowa w tym przepisie, w zaokrągleniu do 1000 zł.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że przedsiębiorca – podatnik, który skorzystał z jednorazowej amortyzacji będącej formą wsparcia de minimis, ma prawo wystąpić do urzędu skarbowego o zaświadczenie o udzielonej pomocy. Brak takiego zaświadczenia nie pozbawia go jednak prawa do jednorazowej amortyzacji.
Po przekroczeniu dostępnego limitu przysługującego danemu przedsiębiorcy w 3-letnim okresie rozliczeniowym skorzystanie z jakiegokolwiek środka pomocy przyznawanego na zasadach de minimis nie jest już możliwe. Aktualny stan limitu pomocy de minimis, która przysługuje danemu przedsiębiorcy, można sprawdzić za darmo na stronie internetowej Systemu Udostępniania Danych o Pomocy Publicznej.
Zwrot środka trwałego uzyskanego w ramach pomocy de minimis
Czasami zdarza się, że przedsiębiorca postanawia zwrócić zamortyzowany już środek trwały. Pod względem księgowym musi wówczas wyksięgować ten składnik z konta 01 „Środki trwałe” oraz dokonać korekty zrealizowanych już odpisów amortyzacyjnych. W przypadku zwrotu środka trwałego, od którego rozpoczęto dokonywanie odpisów amortyzacyjnych, konieczne jest również wyksięgowanie tych odpisów z konta 07-1 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”.
Czy zwrot środka trwałego uzyskanego w ramach pomocy de minimis powoduje jednak powrót do pierwotnego limitu pomocowego, który przysługiwał przedsiębiorcy przed uzyskaniem takiego wsparcia? Biorąc pod uwagę treść obowiązującego rozporządzenia unijnego limit pomocy de minimis powinien się w takim przypadku cofnąć, tj. dojść do stanu, jaki obowiązywał przed udzieleniem omawianej pomocy przedsiębiorcy. Pamiętajmy jednak o treści art. 25 ustawy – Postępowanie w sprawach dotyczących pomocy publicznej, zgodnie z którym do czasu wykonania przez beneficjenta pomocy obowiązku zwrotu kwoty stanowiącej równowartość udzielonej pomocy publicznej, żadna pomoc publiczna nie może zostać udzielona, a w przypadku jej wcześniejszego udzielenia – wypłacona temu beneficjentowi. Dopóki zatem przedsiębiorca nie zwróci środka trwałego, dopóty jego aktualny limit pomocowy nie ulegnie zmianie. Przyczyna zwrotu środka trwałego nie jest tutaj istotna, może nastąpić zarówno wskutek dobrowolnej decyzji przedsiębiorcy, jak i przez to, że naruszał on warunki skorzystania z pomocy de minimis.
Przykład 1.
Przedsiębiorca nigdy nie korzystał z pomocy de minimis i z racji swojego profesji obowiązuje go limit 200 tys. euro na 3 lata. Uzyskał on pomoc o wartości 180 tys. euro, po czym dobrowolnie zwrócił środek trwały z tej pomocy, który był wart 57 tys. euro. Po dokonaniu zwrotu limit przedsiębiorcy na ponowne skorzystanie z pomocy wzrośnie o oddane 57 tys. euro, a więc do łącznej kwoty 77 tys. euro (20 tys. euro + oddane 57 tys. euro).
Przykład 2.
Przedsiębiorca, który otrzymał pomoc de minimis o wartości 78 tys. euro, został zobowiązany na mocy decyzji administracyjnej do zwrotu całej tej kwoty – powodem było nieprzestrzeganie warunków udzielonej pomocy. W tej sytuacji po dokonanym zwrocie limit przedsiębiorcy może wzrosnąć do wartości sprzed udzielonej mu pomocy de minimis.
Obowiązkowy zwrot środka trwałego uzyskanego w ramach pomocy de minimis
Szczególną sytuacją jest obowiązek zwrotu udzielonej pomocy de minimis z powodu nieprzestrzegania warunków jej wykorzystywania. Taki przypadek może mieć miejsce chociażby wtedy, gdy przedsiębiorca uzyskuje możliwość spłacania podatku dochodowego w ratach ustalonych przez urząd skarbowy, lecz mimo przyjętego regulaminu płatności nie wywiązuje się z nich terminowo lub kwotowo. Jeśli organ przyznający pomoc de minimis uzna, że beneficjent sprzeciwia się ustalonym zasadom, może nie tylko zażądać zwrotu udzielonego wsparcia, lecz także nałożyć na przedsiębiorcę sankcje finansowe i karne.
Organ domagający się zwrotu pomocy de minimis może zażądać spłaty udzielonej kwoty pieniężnej wraz z odsetkami za zwłokę. Ma to miejsce także w przypadku potwierdzenia, że zastosowano niedozwolony środek pomocowy – Komisja Europejska wydaje wówczas decyzję nakazującą zwrot uzyskanej pomocy wraz z odsetkami od dnia wypłaty pomocy do dnia jej faktycznego zwrotu. Zgodnie z art. 28 Ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej przymusowe ściągnięcie kwoty stanowiącej równowartość udzielonej pomocy wraz z odsetkami następuje, odpowiednio, w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo w trybie przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym.
Jak stanowi art. 207 ust. 4 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych, w przypadku, gdy beneficjent nienależnej pomocy publicznej nie zwrócił środków wraz z odsetkami w wyznaczonym terminie lub gdy beneficjent otrzymał dofinansowanie na podstawie przedstawionych jako autentyczne dokumentów podrobionych lub przerobionych lub dokumentów potwierdzających nieprawdę, lub gdy okoliczności te wystąpiły w następstwie potwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądowym popełnienia przestępstwa przez beneficjenta, jego partnera albo podmiot upoważniony do dokonywania wydatków (a jeśli podmioty te nie są osobami fizycznymi – przez osobę uprawnioną do wykonywania w ramach projektu czynności w imieniu beneficjenta), beneficjent zostaje wykluczony z możliwości otrzymania wsparcia finansowego na okres 3 lat od dnia dokonania zwrotu środków przez beneficjenta.
Niezależnie od powyższego beneficjent może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej i skarbowej – gdy konieczność zwrotu będzie wynikała z zawinionego zachowania przedsiębiorcy.
Zwrot środka trwałego uzyskanego w ramach pomocy de minimis co do zasady powinien spowodować zwiększenie limitu takiej pomocy, który obowiązuje względem danego przedsiębiorcy. Jeśli jednak zwrot musiał nastąpić z powodu nieprzestrzegania zasad wykorzystywania pomocy de minimis, beneficjent może zostać pozbawiony prawa do skorzystania z takiego wsparcia przez następne 3 lata. Ponadto może zostać obciążony kosztami zwrotu i pociągnięty do odpowiedzialności karnej.
