W przypadku czynnych podatników podatku VAT mamy do czynienia z obowiązkiem rejestracji na potrzeby podatku. Podatnicy korzystający ze zwolnień mogą dobrowolnie dokonać rejestracji. Jednocześnie nie można wykluczyć sytuacji, gdy dochodzi do zmiany statusu podatkowego. Jak przeprowadzić aktualizację VAT-R przy zmianie sposobu rozliczania VAT? Sprawdź, w artykule!
VAT-R przy zmianie sposobu rozliczania VAT i zasady rejestracji
Jak wynika z treści art. 96 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy są obowiązani, przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu, złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, z zastrzeżeniem ust. 3.
Rejestracji należy dokonać przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5 ustawy (np. przed pierwszą dostawą towarów czy pierwszym świadczeniem usługi), przy czym przepis nie określa, jak wcześnie rejestracja powinna nastąpić. Natomiast powinna ona nastąpić najpóźniej w dniu poprzedzającym dokonanie pierwszej czynności opodatkowanej
Jednocześnie, jak wynika z art. 96 ust. 3 ustawy o VAT, podmioty, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 lub wykonujące wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne. W tym przypadku mamy zatem do czynienia z uprawnieniem, a nie obowiązkiem rejestracyjnym.
Naczelnik urzędu skarbowego, po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym, rejestruje podatnika albo jako „podatnika VAT czynnego”, albo jako „podatnika VAT zwolnionego”.
W zakresie podatkowych konsekwencji omyłkowej rezygnacji ze zwolnienia limitowego przy rejestracji VAT warto sięgnąć do treści wyroku NSA z 26 stycznia 2024 roku (I FSK 1751/19), gdzie sąd wskazał, że podatnikiem VAT może stać się podmiot, który nie dopełnił rejestracji na takie potrzeby, ale spełnia materialne przesłanki bycia podatnikiem. W taki sam sposób należy oceniać omyłkową rezygnację ze zwolnienia podatkowego przy dokonywaniu czynności rejestracji. Główne znaczenie trzeba przypisać działaniom, które wypełniają materialną stronę zarówno bycia podatnikiem VAT, jak i korzystania ze zwolnienia podmiotowego.
Charakter czynności rejestracyjnych jest wtórny wobec posiadania statusu podatnika VAT, stąd egzekwowanie praw wynikających ze składanych w tym zakresie przez podatników dokumentów nie może być realizowane w sposób nieproporcjonalny do celu, któremu procedura rejestracyjna służy.
Zmiana statusu z podatnika zwolnionego na podatnika czynnego VAT
Na skutek różnych okoliczności podatnik korzystający do tej pory ze zwolnienia (podmiotowego lub przedmiotowego) może zmienić swój status i stać się podatnikiem VAT czynnym. W kwestii obowiązków związanych z rejestracją należy sięgnąć do treści art. 96 ust. 5 ustawy o VAT, gdzie czytamy, że jeżeli podmioty zwolnione rozpoczną dokonywanie sprzedaży opodatkowanej, utracą zwolnienie od podatku lub zrezygnują z tego zwolnienia, obowiązane są do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R, a w przypadku podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni – do aktualizacji tego zgłoszenia, w terminach:
- przed dniem dokonania pierwszej sprzedaży towaru lub usługi, innych niż zwolnione od podatku – w przypadku rozpoczęcia dokonywania tej sprzedaży;
- przed dniem, w którym podatnik traci prawo do zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9, w przypadku utraty tego prawa;
- przed początkiem miesiąca, w którym podatnik rezygnuje ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 oraz art. 113 ust. 1 i 9, w przypadku rezygnacji z tego zwolnienia, z zastrzeżeniem pkt 4;
- przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5, w przypadku rezygnacji ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 9, od pierwszej wykonanej czynności.
Przykład 1.
Podatnik A korzystający ze zwolnienia określonego w art. 113 ustawy o VAT i zarejestrowany jako podatnik zwolniony z VAT 10 listopada dokonał sprzedaży towarów, która spowodowała przekroczenie limitu 200 000 zł. Kiedy podatnik powinien dokonać aktualizacji VAT-R?
Jak wynika z treści art. 113 ust. 5 ustawy o VAT, jeżeli wartość sprzedaży zwolnionej od podatku przekroczy limit, zwolnienie traci moc, począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę. To oznacza, że podatnik A powinien już 9 listopada złożyć aktualizację VAT-R (poz. 4.2. część A) i wskazać, że utracił prawo do zwolnienia (poz. 37 część C1).
Przykład 2.
Podatnik B korzystający ze zwolnienia określonego w art. 113 ustawy o VAT i zarejestrowany jako podatnik zwolniony z VAT nie przekroczył limitu 200 000 zł, jednak od listopada chce zostać podatnikiem VAT czynnym. Kiedy powinien on dokonać aktualizacji VAT-R?
Jak wynika z treści art. 113 ust. 4 ustawy o VAT, podatnicy mogą zrezygnować ze zwolnienia pod warunkiem zawiadomienia na piśmie o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia. Oznacza to, że podatnik B najpóźniej do 31 października powinien złożyć aktualizację VAT-R (poz. 4.2. część A) i wskazać, że rezygnuje ze zwolnienia (poz. 34 część C1).
Zmiana statusu z podatnika VAT czynnego na podatnika zwolnionego z VAT
Z podatkowego punktu widzenia możliwa jest też sytuacja odwrotna, tzn. zmiana statusu z podatnika VAT czynnego na podatnika zwolnionego z VAT czy też powrót do zwolnienia po utracie tego prawa.
Jak wynika z brzmienia art. 113 ust. 11 ustawy o VAT podatnik, który utracił prawo do zwolnienia sprzedaży od podatku lub zrezygnował z tego zwolnienia, może, nie wcześniej niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował z tego zwolnienia, ponownie skorzystać ze zwolnienia podmiotowego.
W takim przypadku należy zastosować art. 96 ust. 10 ustawy o VAT, który podaje, że podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, u których następnie sprzedaż została zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 lub którzy następnie zgłosili, że będą wykonywać wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43, pozostają w rejestrze jako podatnicy VAT zwolnieni.
Przykład 3.
Podatnik C 10 listopada 2024 roku przekroczył limit zwolnienia określony w art. 113 ustawy o VAT. W związku z tym 9 listopada 2024 roku zarejestrował się jako podatnik VAT czynny. W 2025 roku kwota sprzedaży wyniosła 150 000 zł. Kiedy podatnik C może powrócić do zwolnienia podmiotowego?
Podatnik może ponownie skorzystać ze zwolnienia od 1 stycznia 2026 roku. W takim przypadku powinien złożyć aktualizację VAT-R (poz. 4.2. część A) i wskazać, że wybiera zwolnienie od VAT od 1 stycznia (poz. 30 część C1).
Na koniec wskażmy, że zgodnie z art. 96 ust. 12 ustawy o VAT, jeżeli dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym ulegną zmianie, podatnik jest obowiązany zgłosić zmianę do naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym nastąpiła zmiana.
Choć z treści orzecznictwa krajowego oraz unijnego wypływa wniosek, że o statusie podatkowym w VAT nie decydują względy formalne, to jednak prawidłowe dokonanie rejestracji do VAT i właściwa aktualizacja zgłoszenia VAT-R ułatwia podatnikom poprawne odprowadzenie podatku oraz wzajemne rozliczenia z kontrahentami.
Polecamy:
