Uproszczona forma aktywności gospodarczej w postaci działalności nierejestrowanej spełnia kryteria działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT, a zatem do takiej osoby mają wprost zastosowanie przepisy dotyczące podatku od towarów i usług. Na gruncie podatku VAT jednym z obowiązków podatników jest rejestracja na potrzeby VAT UE. W związku z tym dokonamy analizy, czy działalność nierejestrowana a rejestracja do VAT UE jest konieczna?
Działalność nierejestrowana a podatek VAT
Jak wynika z treści art. 5 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców, nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Działalność nierejestrowana jest odrębnie klasyfikowana względem działalności gospodarczej na gruncie podatku PIT, ponieważ stanowi przychód z innych źródeł (art. 20 ust. 1ba ustawy o PIT). Natomiast taka odrębność nie występuje na gruncie podatku VAT. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Niewątpliwie prowadzenie działalności nierejestrowanej wpisuje się w zakres przedmiotowy definicji określonej w ww. art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Nie oznacza to jednak automatycznie konieczności zapłaty podatku należnego VAT od dokonanej sprzedaży. Z uwagi na niewielki zakres działalności nierejestrowanej większość podatników będzie mogła skorzystać ze zwolnienia podmiotowego określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
Działalność nierejestrowana a zakup towarów z innego kraju UE
Fakt korzystania ze zwolnienia podmiotowego od podatku VAT nie oznacza wyłączenia wszelkich obowiązków formalnych związanych z podatkiem od towarów i usług. Wskażmy bowiem, że zgodnie z art. 97 ust. 2 ustawy o VAT obowiązek rejestracji do VAT UE dotyczy podatników innych niż czynni VAT, u których wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przekroczyła kwotę, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, oraz tych, którzy zamierzają skorzystać z możliwości określonej w art. 10 ust. 6.
Wskażmy zatem, że w myśl ww. art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT nie stanowi WN nabycie towarów przez podatników, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty 50 000 zł. W przypadku gdy zostaje przekroczona kwota 50 000 zł, uznaje się, że wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów ma miejsce od momentu przekroczenia tej kwoty (art. 10 ust. 5 ustawy o VAT). Na mocy art. 99 ust. 8 ustawy o VAT podatnicy są zobowiązani do składania deklaracji VAT-8 w zakresie dokonywanych nabyć za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu.
Dodatkowo podatnicy mogą dobrowolnie wybrać opodatkowanie WNT już od pierwszej czynności. Jak bowiem wynika z treści art. 10 ust. 6 ustawy o VAT, podatnicy oraz osoby prawne niebędące podatnikami, do których ma zastosowanie ust. 1 pkt 2, mogą wybrać opodatkowanie wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przez złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego oświadczenia na piśmie o takim wyborze albo przez podanie dokonującemu dostawy towarów numeru VAT UE. Wybór obowiązuje przez 2 kolejne lata, licząc od dnia dokonania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dla którego dokonano takiego wyboru.
Co istotne, przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT (czyli nabycia powodującego przekroczenie limitu 50 000 zł) podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną ma obowiązek zarejestrowania się poprzez formularz VAT-R jako podatnik VAT UE.
Przykład 1.
Pan Robert prowadzący działalność nierejestrowaną i korzystający ze zwolnienia podmiotowego od podatku VAT zakupił w Niemczech towar w 3 partiach. Pierwsza transza towaru była o wartości 20 000 zł, druga o wartości 15 000 zł oraz trzecia o wartości 17 000 zł. Jakie obowiązki w podatku VAT spoczywają na panu Robercie?
Pomimo że mężczyzna jest podatnikiem zwolnionym od VAT, to jednak z uwagi na przekroczenie limitu 50 000 zł wartości zakupu towaru z innego kraju UE w roku podatkowym powstaje obowiązek podatkowy z tytułu WNT. Pan Robert ma obowiązek złożenia deklaracji VAT-8 i odprowadzenia podatku należnego VAT (bez prawa do odliczenia) w terminie do 25. dnia miesiąca następnego po nabyciu ostatniej transzy towarów. Jednocześnie Musi on pamiętać, że przed nabyciem ostatniej transzy towarów ma obowiązek zarejestrowania się do VAT UE poprzez formularz VAT-R.
Na marginesie dodajmy, że rejestracja do VAT UE pozostaje bez wpływu na kwestie zwolnienia podmiotowego od podatku VAT. Wartość wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów nie jest bowiem wliczana do limitu sprzedaży określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.
Działalność nierejestrowana a zakup usług z innego kraju UE
Podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną może również nabywać usługi od podmiotów zagranicznych. Z uwagi na fakt, że zastosowanie znajdują tu ogólne reguły ustalania miejsca świadczenia, należy wskazać, że w myśl art. 28b ustawy o VAT miejscem opodatkowania jest kraj siedziby usługobiorcy, czyli Polska, a usługobiorca dokonuje importu usług.
Zaznaczmy, że zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT to polski nabywca usługi na zasadzie odwrotnego obciążenia ma obowiązek rozliczenia podatku należnego VAT. Podatnik zwolniony z VAT nie ma możliwości odliczenia podatku naliczonego, jednak ma obowiązek złożenia deklaracji VAT-9M w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy (art. 99 ust. 9 ustawy o VAT).
Ponadto również w tym przypadku pojawia się obowiązek rejestracji na potrzeby VAT UE. Otóż w myśl art. 97 ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT obowiązek rejestracji do VAT UE dotyczy również podatników innych niż zwolnieni z VAT, którzy nabywają usługi, do których stosuje się art. 28b, jeżeli usługi te stanowiłyby u nich import usług.
Przykład 2.
Pani Barbara prowadzi działalność nierejestrowaną i w tym zakresie korzysta ze zwolnienia od podatku VAT na mocy art. 113 ustawy o VAT. Zakupiła ona na portalu internetowym usługę reklamową od przedsiębiorcy z Irlandii. Jakie spoczywają na niej obowiązki formalne w zakresie podatku VAT?
Pani Barbara ma obowiązek rozliczenia podatku należnego VAT z tytułu dokonanego importu usług w ramach deklaracji VAT-9M. Ponadto przed importem usług powinna ona zarejestrować się jako podatnik VAT UE, składając zgłoszenie rejestracyjne VAT-R.
Z przedstawionych przepisów wynika, że prowadzenie aktywności w formie działalności nierejestrowanej nie wyłącza obowiązku rejestracji do VAT UE. Mogą wystąpić takie sytuacje faktyczne, które będą obligować podatnika prowadzącego działalność nierejestrowaną do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R na potrzeby VAT UE.
