Jeżeli dana osoba nie pracuje lub jest bezrobotna, nie oznacza automatycznie braku możliwości podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Objęcie tym ubezpieczeniem może mieć charakter zarówno obowiązkowy, jak i dobrowolny – w zależności od statusu prawnego osoby niepozostającej w zatrudnieniu. Jak zatem uzyskać ubezpieczenie zdrowotne bez pracy? Na ten temat piszemy poniżej.
Ubezpieczenie zdrowotne osób bezrobotnych lub nieposiadających pracy – podstawy prawne
Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, w tym w odniesieniu do osób bezrobotnych, zostały uregulowane w przepisach Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej dalej „ustawą zdrowotną”.
Regulacje prawne dotyczące praw i obowiązków osób bezrobotnych unormowano ponadto w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, dalej jako „ustawa o promocji zatrudnienia”.
Ubezpieczenie zdrowotne bez pracy w 2024 r.
Osoby, które uzyskały status bezrobotnego w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym obligatoryjnie, co wynika wprost z odnośnych postanowień ustawy zdrowotnej.
Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają bezrobotni, jeżeli nie są objęci takim ubezpieczeniem z innego tytułu.
Definicja pojęcia „bezrobotny” zawarta w ustawie o promocji zatrudnienia jest niezwykle obszerna i jej pełna treść zajęłaby sporo miejsca, warto jednak zwrócić uwagę na kilka elementów, które są istotne z punktu omawianej tematyki.
Bezrobotnym jest więc osoba pełnoletnia, która jednocześnie nie nabyła jeszcze prawa do emerytury lub renty, niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie, lub innej pracy zarobkowej albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy. Bezrobotnym jest ponadto osoba nieucząca się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkołach dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu programu nauczania tej szkoły oraz uczącej się w branżowej szkole II stopnia i szkole policealnej, prowadzącej kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej, lub w szkole wyższej, gdzie studiuje na studiach niestacjonarnych.
Aby uzyskać ubezpieczenie zdrowotne bez pracy, istotne jest posiadanie statusu bezrobotnego, czyli wprowadzenie danych konkretnej osoby do rejestru bezrobotnych prowadzonego przez PUP. Nie wywiera natomiast wpływu na prawo do wspomnianego ubezpieczenia fakt posiadania uprawnień do świadczeń wynikających z bezrobocia.
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku osób bezrobotnych nieobjętych tym ubezpieczeniem z innego tytułu powstaje z dniem uzyskania statusu bezrobotnego, a wygasa z dniem utraty tego statusu.
Obowiązek zgłoszenia bezrobotnego do ubezpieczenia zdrowotnego spoczywa na właściwym urzędzie pracy. Urząd ten pełni także – w odniesieniu do osoby bezrobotnej – funkcję płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Przykład 1.
Pan Kamil pozostaje bez pracy, przy czym spełnia warunki, jakie określa ustawa o promocji zatrudnienia dla osiągnięcia statusu bezrobotnego. W związku z tym faktem zgłosił się w celu rejestracji do właściwego terytorialnie urzędu pracy. Po dopełnieniu niezbędnych formalności pan Kamil został zarejestrowany jako bezrobotny. Od tego dnia podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, natomiast urząd pracy jest obowiązany do zgłoszenia bezrobotnego w jednostce Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Powiatowy urząd pracy jest także podmiotem upoważnionym do realizacji funkcji płatnika składek w stosunku do pana Kamila.
Jak już wspomnieliśmy, bezrobotny może mieć prawo do świadczenia z tytułu bezrobocia, jak również nie mieć takowych uprawnień – w obydwu przypadkach podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jeżeli jednak uzyskuje wspomniane świadczenie, to stanowi ono podstawę finansowania składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Przykład 2.
Pani Joanna zarejestrowała się we właściwym urzędzie pracy jako osoba bezrobotna. Następnie została skierowana przez ten podmiot na 6-miesięczny staż do pracodawcy w celu nabycia odpowiednich umiejętności praktycznych do świadczenia pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy. W okresie trwania stażu pani Joannie przysługuje stypendium w wysokości 120% zasiłku dla bezrobotnych w podwyższonej wysokości. Oznacza to, że w przypadku pani Joanny składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega finansowaniu z tytułu otrzymywanego stypendium stażowego.
Ubezpieczenie zdrowotne osoby, która nie posiada pracy w 2024 r.
W odniesieniu do osób pozostających bez pracy, które nie mają statusu bezrobotnego, istnieje możliwość objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, jednak nie ma w tych okolicznościach możliwości skorzystania z ubezpieczenia obowiązkowego.
Przykład 3.
Pan Jerzy był zmuszony, w związku z komplikacjami natury rodzinnej, do skorzystania z kilkumiesięcznego bezpłatnego urlopu. Po upływie 30 dni tego urlopu ubezpieczenie zdrowotne wygasa, w konsekwencji czego pracownik korzystający z zawieszenia stosunku pracy traci prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej finansowanej ze środków NFZ. W tej sytuacji pan Jerzy postanowił ubezpieczyć się dobrowolnie, mając na względzie fakt, że cierpi na przewlekłe schorzenia wymagające kosztownej diagnostyki i ewentualnego leczenia.
W celu skorzystania z dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego należy złożyć w NFZ wniosek w sprawie zawarcia umowy, której przedmiotem ma być objęcie wnioskującego wspomnianym ubezpieczeniem. Wniosek w omawianej sprawie – obejmujący niezbędną dokumentację – jest rozpatrywany niezwłocznie. Na podstawie tego wniosku dochodzi do zawarcia umowy na czas nieokreślony.
Należy podkreślić, że umowa w sprawie dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego nie może zostać rozwiązana z datą wsteczną.
Rozwiązanie takiej umowy (także jej wygaśnięcie) nie uchyla obowiązku opłacenia składek zdrowotnych za okres obowiązywania umowy.
Rozwiązanie umowy z NFZ wiąże się z koniecznością wyrejestrowania się osoby podlegającej dotychczas ubezpieczeniu zdrowotnemu we właściwej jednostce Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak uzyskać ubezpieczenie zdrowotne, będąc bezrobotnym? Podsumowanie
Pozostawanie bez pracy nie musi oznaczać braku możliwości korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. W odniesieniu do osób, które zarejestrowały się w urzędzie pracy i uzyskały status bezrobotnego, ustawa zdrowotna zawiera odpowiednie postanowienia, biorące pod uwagę ubezpieczenie zdrowotnego bez pracy. Najogólniej rzecz ujmując, osoby bezrobotne są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, przy czym płatnikiem składek w stosunku do nich jest właściwy powiatowy urząd pracy. Jeżeli dana osoba nie posiada zatrudnienia i jednocześnie nie może być uznana za osobę bezrobotną, również może być objęta ubezpieczeniem zdrowotnym – w takim przypadku znajduje zastosowanie zasada dobrowolności.
