Brak wspólnoty majątkowej a konieczność zapłaty podatku - co warto wiedzieć?

Osoby pozostające w związku małżeńskim dokonują wzajemnych świadczeń na zaspokojenie bieżących potrzeb rodziny. Brak wspólnoty majątkowej a konieczność zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych to w ostatnim czasie popularne zagadnienie stanowiące przedmiot interpretacji indywidualnych wydawanych przez Dyrektora KIS. Z wydawanych interpretacji indywidualnych wynika, że w sytuacji, gdy małżonkowie nie mają wspólnoty małżeńskiej, pojawia się konieczność zapłaty podatku z tego tytułu.

Świadczenie na zaspokojenie potrzeb rodziny a podatek PIT

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT przychodami co do zasady są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Trzeba jednak wskazać, że nie każde przysporzenie będzie stanowić przychód podatkowy, ponieważ w art. 2 ust. 1 ustawy o PIT ustawodawca określił katalog przychodów, których wystąpienie w ogóle nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W kontekście interesującego nas zagadnienia wskażmy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT przepisów tej ustawy nie stosuje się do świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny, o których mowa w art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, objętych wspólnością majątkową małżeńską.

Stosownie do ww. art. 27 kro oboje małżonkowie obowiązani są, każde według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Obowiązek ten – jako wynikający z przepisu powszechnie obowiązującego – powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania, orzeczenia separacji lub unieważnienia. Rodzaj i zakres potrzeb, które powinny zostać zaspokojone, zależą od uzasadnionych indywidualnych okoliczności dotyczących każdego z członków rodziny.

Dalej wskażmy, że zgodnie z art. 31 § 1 ww. Kodeksu z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jedno z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Natomiast, stosownie do art. 31 § 2 ww. ustawy do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

W sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami istnieje wspólność majątkowa, świadczenia przekazywane pomiędzy nimi będą neutralne podatkowo w rozumieniu ustawy o PIT. Nie powstaje w tym przypadku przychód podatkowy, który generowałby obowiązek zapłaty podatku po stronie małżonka otrzymującego określone przysporzenie.

Tak też uznał Dyrektor KIS w interpretacji z 22 maja 2024 roku (nr 0113-KDIPT2-2.4011.112.2024.3.AKU): „Zatem, skoro przekazywane przez męża na Pani konto comiesięczne kwoty stanowiły świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny, o której mowa w art. 27 kro, objęte wspólnością majątkową małżeńską, to stosownie do dyspozycji art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ww. świadczenie nie podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych”.

Brak wspólnoty majątkowej a konieczność zapłaty podatku

Możliwość skorzystania z wyłączenia określonego w art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzależniona jest od łącznego spełnienia wszystkich zawartych w tym przepisie przesłanek, a mianowicie:

• otrzymane świadczenie musi być przeznaczone na zaspokojenie potrzeb rodziny,
• potrzeby rodziny muszą być zgodne z określonymi w art. 27 kro,
• świadczenie musi być objęte wspólnością majątkową małżeńską.

Wszelkie wyłączenia i zwolnienia podatkowe są odstępstwem od zasady powszechności opodatkowania, a przepisy ich dotyczące powinny być interpretowane ściśle. Powoduje to, że jeżeli nie zostanie spełniony choć jeden z ww. warunków, to opisane wyłączenie nie znajdzie zastosowania. 

Jak wynika z treści interpretacji Dyrektora KIS z 14 lutego 2024 roku (nr 0112-KDIL2-1.4011.953.2023.1.MB), od momentu ustanowienia rozdzielności majątkowej nie będą zachodzić przesłanki do wyłączenia z opodatkowania na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ponieważ ustanowienie rozdzielności majątkowej wykluczy istnienie między małżonkami wspólności majątkowej, a zatem nie zostanie spełniony jeden z warunków koniecznych dla skorzystania z ww. wyłączenia.

W konsekwencji uzyskiwane od małżonka po ustanowieniu rozdzielności majątkowej świadczenie na zaspokajanie kosztów utrzymania rodziny będzie stanowiło przychód z innych źródeł określony w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Rodzaje źródeł przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie m.in. w pkt 9 wymieniono „inne źródła”. Definicja przychodów z innych źródeł określona w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w tym przepisie. Zatem o przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

W konsekwencji świadczenie otrzymane od małżonka w ustroju rozdzielności majątkowej (także, gdy jest przeznaczane na zaspokojenie potrzeb rodziny) będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej.

Tego typu świadczenie należy wykazać w zeznaniu podatkowym o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) składanym za rok, w którym nastąpiła jego wypłata na zasadach ogólnych według skali podatkowej zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wraz z innymi dochodami uzyskanymi w tym roku.

Przykład 1.

Pani Ewa przekazuje na konto pana Adama określone środki pieniężne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb rodziny. 1 lipca 2024 roku doszło między małżonkami do zniesienia wspólności małżeńskiej. Pani Ewa nadal przekazuje środki na rachunek bankowy pana Adama. Jakie skutki podatkowe wywołuje fakt ustanowienia rozdzielności majątkowej?

Począwszy od świadczeń otrzymywanych od 1 lipca 2024 roku, pan Adam powinien rozpoznać przychód podatkowy z innych źródeł, który następnie wykaże w zeznaniu rocznym PIT składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego. Tego rodzaju przychód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej.

Małżonkowie podejmujący decyzję o zniesieniu wspólności majątkowej muszą mieć na uwadze, że tego rodzaju zdarzenie wywołuje również określone skutki w sferze prawa podatkowego. Po ustaniu wspólnoty małżeńskiej świadczenia przekazywane na zaspokojenie potrzeb rodziny nie są już neutralne podatkowo.