Czy skip tracing jest legalny?

Odzyskiwanie długów nie jest proste, a podstawową trudnością jest zazwyczaj zidentyfikowanie miejsca położenia dłużnika oraz należącego do niego majątku. Wierzyciele chwytają się różnych sposobów, których celem jest uczynienie procesu windykacji bardziej skutecznym, a jedną z tych metod jest skip tracing.

Czym jest skip tracing i cyber tracing?

Skip tracing wywodzi się z Wielkiej Brytanii, a jego nazwa pochodzi od angielskiego sformułowania skip town – nagle, szybko, nieoczekiwanie uciec z miasta. Skip tracing służy do śledzenia śladów pozostawionych przez poszukiwaną osobę, przede wszystkim przez dłużnika. Obecnie skip tracing jest narzędziem pozwalającym głównie na usprawnienie odzyskiwania długów (choć może służyć również innym celom, jak choćby poszukiwaniu zaginionych członków rodziny). Wierzyciele mogą skorzystać z tych narzędzi samodzielnie lub powierzyć poszukiwanie dłużnika wyspecjalizowanej firmie.

Jak powszechnie wiadomo, dłużnicy stosują rozmaite sposoby ucieczek przed koniecznością spłaty długów. Należą do nich m.in.:

• zmiana miejsca zamieszkania,

• zmiana miejsca pracy,

• próby zmiany tożsamości,

• wyzbycie się należącego do dłużnika majątku,

• ukrywanie dokumentów.

Skip tracing może korzystać z różnych metod pozyskiwania danych, choć obecnie najczęściej stosowany jest cyber tracing, czyli pozyskiwanie danych z informacji udostępnionych w internecie. Metoda ta jest najłatwiejsza, najszybsza i najtańsza.

Czego dokładnie szuka skip tracer?

Skip tracer, czyli osoba zajmująca się pozyskiwaniem informacji za pomocą określonych powyżej metod, szuka rozmaitych informacji pozwalających na zlokalizowanie dłużnika oraz należącego do niego majątku. Do najczęściej poszukiwanych informacji należą te dotyczące:

• aktualnych danych adresowych dłużnika i jego rzeczywistym miejscu pobytu,

• aktualnym numerze telefonu,

• informacji o posiadanym przez dłużnika majątku (nieruchomościach, pojazdach mechanicznych, wartościowych ruchomościach, środkach zgromadzonych na rachunkach bankowych, wierzytelnościach, papierach wartościowych),

• danych świadków przydatnych w ustaleniu lokalizacji dłużnika i jego majątku (np. osobach bliskich, znajomych czy współpracownikach),

• danych o zatrudnieniu dłużnika,

• danych o nieruchomościach i wartościowych ruchomościach należących do osób bliskich dłużnika, jeśli zachodzi podejrzenie, że dłużnik celowo wyzbył się swojego majątku w celu uniknięcia egzekucji należności.

W oczywisty sposób zakres poszukiwanych przez skip tracera informacji będzie zależał od okoliczności konkretnej sprawy, albowiem powierzający skip tracing wierzyciel może dysponować już określonymi danymi lub być zainteresowany wyłącznie ich potwierdzeniem.

Gdzie szukać informacji?

Katalog źródeł wykorzystywanych przy skip tracingu jest w zasadzie nieograniczony i w dużej mierze zależy od pomysłowości wierzyciela oraz rodzaju danych, do których wierzyciel ma dostęp. Skip tracerzy najczęściej korzystają z:

• powszechnie dostępnych rejestrów (np. Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej, Krajowy Rejestr Sądowy, biura informacji gospodarczych, Rejestr Należności Publicznoprawnych),

• ogólnopolskiej bazy danych ksiąg wieczystych,

• wyszukiwarek internetowych – przede wszystkim Google,

• portali społecznościowych (m.in. Facebook, Instagram, Twitter, Snapchat, Tinder, itd.),

• usług lokalizacyjnych (przede wszystkim Google Maps oraz Google Street View),

• portali aukcyjnych i sprzedażowych (m.in. Allegro, eBay, Amazon),

• forów i portali dyskusyjnych,

• innych stron internetowych (np. portali zawierających informacje o wierzytelnościach i ich cesjach),

• narzędzi bezpośredniego pozyskiwania danych (np. rozmów telefonicznych, wizyt terenowych, rozmów z osobami bliskimi, sąsiadami i współpracownikami).

Nieograniczone wręcz możliwości, jakie daje internet, pozwalają na śledzenie dłużnika i jego majątku nie tylko w różnych zakątkach kraju, lecz również w różnych częściach świata. Sprawny skip tracer bez większego problemu ustali miejsce zamieszkania dłużnika, miejsca, w których dłużnik bywa (np. za pomocą zdjęć zamieszczanych przez dłużnika lub jego osoby bliskie na portalach społecznościowych czy wskutek oznaczania w określonych miastach, czy nawet restauracjach) oraz dane o posiadanych przez dłużnika przedmiotach (np. wykorzystując usługi geolokalizacyjne).

W tym miejscu warto też zaznaczyć, iż komornik również może poszukiwać majątku dłużnika za wynagrodzeniem – organy egzekucyjne mają dostęp do systemu Ognivo, w którym znajdują się dane bankowe (m.in. o posiadanych przez dłużnika rachunkach). Dostępu do tego systemu nie uzyskuje natomiast wierzyciel.

Czy skip tracing może stanowić przestępstwo?

Co do zasady należy uznać, że skip tracing jest legalny. W dobie internetu i wszystkich zdobyczy nowoczesnych technologii, którymi posługujemy się na co dzień, każdy ma dostęp do powszechnie udostępnianych w sieci informacji. Należy zauważyć również, iż we wniosku egzekucyjnym, który wszczyna postępowanie egzekucyjne, obowiązkiem wierzyciela jest wskazanie, z jakich przedmiotów lub praw egzekucja ma być prowadzona. Postępowanie egzekucyjne będzie w oczywisty sposób ułatwione, jeśli wierzyciel będzie dysponował informacjami o dokładnym stanie majątku dłużnika (np. numerze księgi wieczystej nieruchomości lub jej położeniu czy miejscu zatrudnienia dłużnika) i wyjawi te informacje organowi egzekucyjnemu.

Skip tracing, czyli poszukiwanie informacji o dłużniku, niewątpliwie ingeruje w sferę prywatności dłużnika, który nie spodziewa się, że dane udostępnione na portalach społecznościowych posłużą do windykacji należności. Jednocześnie zgodnie z opinią Generalnego Inspektora Danych Osobowych z dnia 13 października 2010 roku (sygn. DOLiS/DEC-1177/10 dot. DOLiS-440-369/10) dłużnik musi się liczyć z tym, że popadając w zwłokę w spełnieniu zobowiązania jego prawo do prywatności może zostać ograniczone ze względu na dochodzenie przez wierzyciela należnych kwot. W przeciwnym wypadku mogłoby dojść do sytuacji, w której dłużnik, powołując się na prawo do ochrony danych osobowych, skutecznie uchylałby się od spoczywającego na nim obowiązku spełnienia świadczenia i sytuacja taka ograniczałaby prawo wierzyciela do uzyskania należnej zapłaty.

W tym miejscu należy zaznaczyć jednakże, że zarówno wierzyciel, jak i profesjonalny skip tracer, któremu powierzono zlecenie uzyskania konkretnych danych, muszą respektować prawa przysługujące dłużnikowi.

W zależności od metod stosowanych przez skip tracera oraz stopnia ich nasilenia wierzyciel może narazić się na zarzut stalkingu, czyli uporczywego nękania. Działania napastliwe (na przykład pozostawianie komentarzy na profilach społecznościowych dłużnika, wysyłanie zapytań do znajomych dłużnika na tychże portalach, przepytywanie sąsiadów czy bezprawna inwigilacja należącej do dłużnika nieruchomości) mogą zostać uznane za spełniające znamiona przestępstwa opisanego w przepisie art. 190a Kodeksu karnego. Przestępstwo to w formie podstawowej jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat trzech i jest ścigane na wniosek osoby pokrzywdzonej, co oznacza, iż dłużnik musi nie tylko zawiadomić prokuraturę lub Policję o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, lecz musi również złożyć wniosek o ściganie i ukaranie sprawcy.

Warto również zauważyć, iż jak wskazano powyżej, w zależności od metod stosowanych przez skip tracera oraz ich natężenia, skip tracing może naruszać dobra osobiste dłużnika. Jak wskazano w treści orzeczenia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 15 lutego 2013 roku (sygn. I ACa 31/13), który pomocniczo może być stosowany również w odniesieniu do skip tracingu dłużników, natarczywa windykacja jest niewątpliwie bezprawna, bowiem działaniem bezprawnym jest działanie sprzeczne z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego. Stosowane przez pozwaną praktyki windykacyjne godzą w wartości szczególnie chronione takie jak prywatność, mir domowy i wolność jednostki.