Podmioty, które mając plan biznesowy na prowadzenie działalności gospodarczej spotykają się z problemem finansowania swojego przedsięwzięcia i jako źródło pozyskania kapitału w celu realizacji przyjętych założeń korzystają z crowdfundingu. Analizujemy prawne aspekty finansowania społecznego. Crowdfunding - czym jest?
Finansowanie społecznościowe zakłada finansowanie różnego rodzaju projektów biznesowych przez liczną grupę indywidualnych inwestorów, skupionych wokół przedstawionego przez twórcę projektu, w celu jego realizacji, w zamian za daną usługę, czy produkt. Projekty te często znajdujące się we wczesnym etapie rozwoju, mogą narazić potencjalnych inwestorów do utraty zainwestowanych środków, stąd do dnia wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2022 r., o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (dalej – u.f.s.) brak było regulacji prawnych dotyczących crowdfundingu, jak również przepisów przeciwdziałających nadużyciom ze strony podmiotów poszukujących alternatywnego źródła finansowania.
Crowdfunding a kwestie prawne
Jest ona konsekwencją implementacji rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 (dalej – rozporządzenie). Rozporządzenie to wprowadza jednolite standardy świadczenia usług finansowania społecznościowego, ich organizacji, nadzoru nad podmiotami świadczącymi te usługi oraz udzielania im zezwoleń na taką działalność, jak również wprowadza zasadę transparentności, w tym w zakresie komunikacji marketingowej (art. 1 ust. 1 rozporządzenia).
Art. 2 ust. 1 lit. a-b Rozporządzenia przewiduje dwie formy finansowania działalności w formie finansowania społecznościowego, tj. w postaci:
- emisji zbywalnych papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych dopuszczonych do obrotu (np. akcji czy obligacji),
- oprocentowanych pożyczek z bezwarunkowym obowiązkiem spłaty tej kwoty inwestorowi.
Przedmiotowe regulacje nie przewidują zatem innych form crowdfundingu, tj. finansowania społecznościowego opartego o darowizny, czy crowdfundingu nie udziałowego, w którym to po wpłaceniu środków na rzecz oznaczonego projektu, wspierający otrzymuje nagrodę rzeczową od organizatora.
Rozpoczęcie świadczenia usług finansowania społecznościowego
Podmiot chcący świadczyć usługę crowdfundingu na wstępie informuje Komisję Nadzoru Finansowego, jako podmiot nadzorujący tą działalność, o zamiarze rozpoczęcia takiej działalności, w terminie 3 miesięcy przez jej rozpoczęciem, dołączając:
- opis modelu biznesowego działalności,
- opis funkcji związanych ze świadczeniem usługi indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek, które mają zostać zlecone osobom trzecim wraz z opisem działań w celu ograniczenia dodatkowego ryzyka operacyjnego,
- opis procesów i metod wewnętrznych z udziałem własnych danych, bądź podmiotów trzecich,
- wzór pełnomocnictw niezbędnych do świadczenia usług finansowania społecznościowego,
- opis polityk funduszu zabezpieczającego, w tym w zakresie wyjaśnienia źródeł wpłaconych do funduszu środków, sposobu zarządzania funduszem, określenia właściciela środków, ustalenia czynników będących podstawą podejmowania decyzji finansowych, określenie procesu wypłaty środków oraz sposobu postępowania ze środkami, w przypadku niewypłacalności podmiotu zarządzającego funduszem,
- informacje o planowanych środkach ograniczenia ryzyka, w szczególności o sposobie zabezpieczenia środków i podmiotach będących gwarantami ich zabezpieczenia (art. 15 ust. 1-2 u.f.s.).
Przedsiębiorca, będący potencjalnym dostawcą, składa zatem do właściwego organu państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę, wniosek o udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności jako dostawca usług finansowania społecznościowego, określając w nim:
- nazwę potencjalnego dostawcy usług wraz z adresem strony internetowej oraz adresem siedziby,
- formę prawną wykonywanej działalności gospodarczej,
- umowę lub statut spółki będącej dostawcą,
- program działania określający rodzaje usług finansowania społecznościowego wraz z platformą, zawierającą miejsce i sposób udostępniania ofert,
- opis zasad zarządzania i mechanizmów kontroli wewnętrznej, w zakresie zarządzania ryzykiem i procedur księgowych,
- opis systemów, zasobów i procedur kontroli i ochrony przetwarzanych danych,
- opis ryzyk operacyjnych oraz opisem ostrożnościowych środków ochrony wraz z dowodem ich spełnienia,
- opis planu ciągłości działania dostawcy, w tym środki i procedury świadczenia usług w sytuacjach krytycznych,
- dane identyfikacyjne osób fizycznych odpowiedzialnych za zarządzanie podmiotem będącym dostawcą wraz z dowodem dobrej opinii oraz posiadania wiedzy, umiejętności i doświadczenia do zarządzania podmiotem świadczących tego typu usługi,
- opis zasad wewnętrznych stosowanych przez potencjalnego dostawcę w zakresie w celu uniemożliwienia osobom mającym wpływ na podejmowanie decyzji w podmiocie będącym dostawcą do uczestniczenia - w charakterze właścicieli projektów - w usługach finansowania społecznościowego oferowanych przez tego potencjalnego dostawcę usług finansowania społecznościowego,
- opis zasad w zakresie outsourcingu oraz rozpatrywania skarg i reklamacji od klientów,
- potwierdzenie czy potencjalny dostawca usług finansowania społecznościowego zamierza świadczyć usługi płatnicze samodzielnie lub za pośrednictwem osoby trzeciej, na podstawie dyrektywy (UE) 2015/2366, czy zgodnie z art. 10 ust. 5 niniejszego rozporządzenia,
- opis stosowanych procedur służących weryfikacji kompletności, prawidłowości i jasności informacji zawartych w arkuszu kluczowych informacji inwestycyjnych oraz procedur w odniesieniu do limitów inwestycyjnych dla inwestorów niedoświadczonych (art. 12 ust. 2 rozporządzenia).
Na dostawcę nakłada się obowiązek sporządzenia arkuszy kluczowych informacji inwestycyjnych, które przed dostarczeniem ich potencjalnemu inwestorowi, na 7 dni roboczych przed dniem ich przekazania są przesyłane do Komisji Nadzoru Finansowego, która weryfikuje je pod kątem ochrony interesów inwestorów (art. 16 ust. 1-3 u.f.s.).
Ponadto, Komisja Nadzoru Finansowego może żądać od osób upoważnionych do reprezentacji dostawcy usług crowdfundingu, bądź jego organów, sporządzenia i przekazania kopii dokumentacji związanej z prowadzoną przez niego działalnością oraz żądać udzielenia pisemnych, bądź ustnych wyjaśnień w zakresie sprawowanego nadzoru nad taką działalnością (art. 20 u.f.s.).
Na koniec trzeba wskazać, że organ prowadzący nadzór nad rynkiem finansowym, jakim jest Komisja Nadzoru Finansowego, posiada narzędzia, które mogą ingerować w prowadzoną przez podmioty działalność crowdfundingowa poprzez wydanie decyzji o zaprzestaniu prowadzenia działalności świadczenia usług finansowania społecznościowego, w przypadku niewykonywania obowiązków ustawowych, bądź nałożenia na te podmioty kary finansowej (art. 33 ust. 1 u.f.s.). Dotyczy to także osób pełniących funkcje w organach zarządzających takim podmiotem (art. 34 ust. 1-2 u.f.s.).
Podsumowanie
Crowdfunding stanowi innowacyjne źródło finansowania dla przedsiębiorstw, jednak wraz z przyjęciem regulacji unijnych, a następnie dostosowania tychże przepisów do ustawodawstwa krajowego, wprowadzono liczne wymagania dotyczące zarówno bezpieczeństwa transakcji, ograniczenia ryzyka inwestycyjnego, a także szerokiego obowiązku informacyjnego wobec potencjalnych inwestorów, w tym inwestorów nie posiadających żadnej wiedzy finansowej. Działalność crowdfundingowa, dotychczas nieregulowana, została poddana nadzorowi organów nadzorujących rynki finansowe w poszczególnych państwa członkowskich Unii Europejskiej, umożliwiając im ingerencję w działalność tychże dostawców, które to organy decydują o dopuszczeniu danego podmiotu do świadczenia usług finansowania społecznościowego.
W obecnych czasach, gdzie ryzyko niewypłacalności wielu dostawców różnego rodzaju usług jest zjawiskiem powszechnym, w obliczu postępującego rozwoju technologicznego wydaje się, że stawiane przez przedsiębiorcami wymogi są wymogami koniecznymi do funkcjonowania tych przedsięwzięć pod kątem bezpieczeństwa potencjalnych inwestorów.
Należy podkreślić, że zobowiązanie dostawców tych usług do utrzymywania odpowiedniego poziomu kapitałów własnych, posiadania procedur i mechanizmów ograniczających ryzyko inwestycyjne, monitorowanie działań inwestycyjnych, czy zapewnienie odpowiednich środków ochrony klienta przyczynia się do wzrostu zaufania do tej formy finansowania i eliminuje liczne nadużycia względem potencjalnych klientów, które wynikały m.in. z braku podstawowej wiedzy o tych formach działalności.
Potwierdzić trzeba, że szereg regulacji wprowadzających dodatkowe obowiązki dla dostawców, czy objęcie ich nadzorem organu regulującego rynek finansowy nie pozwoli im jednak skutecznie konkurować z takimi podmiotami jak banki, fundusze inwestycyjne, czy domy maklerskie, które posiadają nie tylko większe zasoby, stabilną strukturę własnościową, ale również ugruntowaną pozycję na rynku finansowym, w sytuacji, gdy potencjalny dostawca usług crowdfundingu dopiero rozpoczyna świadczenie swoich usług, poszukując jednocześnie źródła finansowania.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r., o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom;
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
