Finansowanie własnej firmy kapitałem uzyskanym od tłumu? Brzmi co najmniej dziwnie - a jednak rzeczywiście istnieje koncepcja uzyskiwania środków na przedsięwzięcie ze swoistej “zrzutki”. Chodzi tutaj o crowdfunding - finansowanie społecznościowe, polegające na uzyskaniu kapitału od zrzeszonych internautów.
Crowdfunding - czym jest?
Crowdfunding wykorzystuje sieć internetową, aby wypromować innowacyjne projekty i przedsięwzięcia oraz stworzyć wokół nich społeczność internautów. Każdy z uczestników może wesprzeć pomysłodawcę danej idei, przekazując na jego cel środki pieniężne. Im większe grono osób zainteresowanych, tym więcej kapitału przeznaczonego na realizację zadania można zebrać - w rozwiniętych społecznościach kwoty te wynoszą nawet kilka milionów złotych. Na całym świecie funkcjonuje ponad 600 portali poświęconych crowdfundingowi - w Polsce jest to zjawisko wciąż w fazie rozwoju, natomiast widoczny jest wzrost jego popularności w czasie.
Charakterystyka crowdfundingu
Crowdfunding wyróżnia się przede wszystkim tym, że wszystkie działania mające na celu wsparcie danego projektu podejmowane są internecie. Ponadto finansującym może być każdy - nie ma pod tym względem ograniczeń, więc wsparcia może udzielić każdy, kto tylko poczuje taką chęć. W związku z tym crowdfunding ma ogromną zaletę, jaką jest powszechność i dostępność - przy dobrym, ciekawym pomyśle może to oznaczać naprawdę dużą szansę na powodzenie.
Dla wspierających projekt nie bez znaczenia jest fakt, że przekazywane pieniądze są zawsze przeznaczane na od początku jasno określony cel. W związku z tym każdy, kto przekaże swoje fundusze, wie, na co idą. Jest to duża przewaga nad np. zbiórkami publicznymi, w których podatnik nie jest w stanie uzyskać informacji zwrotnych.
Kolejną specyficzną cechą crowdfundingu jest uzyskiwanie przez udzielających wsparcia świadczeń zwrotnych. Mogą to być konkretne wyroby danej firmy - produkt, usługa, czasem udziały w firmie, albo też specyficzne propozycje, jak udział w zamkniętym evencie czy w ciekawym, a nie każdemu dostępnym firmowym wydarzeniu.
Elementy crowdfundingu i jego rodzaje na tle prawnym
Mimo że crowdfunding powoli staje się przedmiotem zainteresowania organów unijnych i państwowych, nie przyjęto dotąd jego jednoznacznej definicji. Należy zresztą uznać, że jest to obecnie zbędne, bowiem crowdfunding stale się rozwija i przybiera coraz to nowe formy, a ustanowienie regulacji mogłoby tylko spowolnić jego rozwój. W tym miejscu należy zaznaczyć, że crowdfunding jest zjawiskiem, które może przynieść wiele korzyści dla rozwoju gospodarki. Crowdfunding stanowi bowiem alternatywę wobec kredytów, obligacji, dotacji czy pożyczek, będąc źródłem finansowania, dzięki któremu mogą rozwijać się innowacyjne projekty, które w przyszłości mogą generować duże zyski, a także być motorem do pozytywnych zmian społecznych.
Analizując występujące obecnie modele crowdfundingu zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, można wyróżnić pojawiające się w każdym z nich elementy wspólne. Są to:
-
uczestnicy - finansujący i beneficjent, do których w zdecydowanej większości przypadków dołącza strona trzecia - platforma crowdfundingowa, pośrednicząca między w transakcji między finansującym i beneficjentem,
-
społeczność - inaczej nazywana tłumem (ang. crowd), z którego pochodzą finansujący,
-
przedmiot - finansowanie określonego celu, określanego przez pryzmat modelu crowdfundingu,
-
wzajemność - oznacza, że w zamian za finansowanie beneficjent zobowiązuje się do świadczenia zwrotnego, które przeważnie nie jest ekwiwalentne, to znaczy, jego wartość nie odpowiada wartości finansowania.
Jak już wspomniano, nie można ustalić jednolitej definicji crowdfundingu, dlatego stosuje się rozróżnienie, które ma charakter pomocniczy, jednak ma duże znaczenie dla określenia skutków prawnych i podatkowych crowdfundingu.
-
Crowdfunding oparty na nagrodach - finansujący w zamian za finansowanie otrzymuje od beneficjenta nagrodę, która charakteryzuje się tym, że nie jest warta tyle, ile wartość dokonanego wsparcia.
-
Crowdfunding dotacyjny - finansujący dokonują wpłat na określony cel i nie otrzymują z zamian żadnych świadczeń.
-
Crowdfunding udziałowy - finansujący, którzy inwestują w dane przedsięwzięcie, otrzymują udziały w kapitale zakładowym spółki beneficjenta.
-
Crowdfunding oparty na przedsprzedaży - finansujący wpłaca środki na stworzenie danego produktu, który następnie jest mu dostarczany.
-
Crowdfunding dłużny - wsparcie finansującego jest świadczeniem zwrotnym.
Podstawy stosunków między uczestnikami crowdfundingu
Do stosunków powstających w ramach crowdfundingu stosuje się obecnie poza pewnymi wyjątkami przepisy kodeksu cywilnego. W zdecydowanej większości stosunki te powstają bowiem na podstawie umów nazwanych uregulowanych w kodeksie, w których występują postanowienia dopasowane do poszczególnych typów crowdfundingu. Możemy więc wymienić:
-
darowiznę - taki charakter stosunku prawnego występuje w crowdfundingu dotacyjnym, do którego zastosowanie znajdą więc przepisy kc o darowiźnie, m.in. te przewidujące możliwość cofnięcia darowizny i zwrotu przez obdarowanego spełnionego na jego rzecz świadczenia,
-
umowę sprzedaży i umowy podobne - jest to najczęściej występująca w crowdfundingu podstawa stosunku między finansującym a beneficjentem, pojawiająca się w ramach crowdfundingu opartego na nagrodach oraz przy wykorzystaniu platform crowdfundingowych. Należy podkreślić, że nie powinno się utożsamiać tych umów z umową sprzedaży, bowiem najczęściej nagroda finansującego nie jest warta tyle, ile dokonanego przez niego wsparcie, nie mamy więc do czynienia z ceną. Ponadto, nie ma obecnie podstaw do określenia odpowiedzialności beneficjenta za wady dostarczonego produktu ani w jakim stopniu odpowiada za wykorzystanie przekazanych środków zgodnie z przeznaczeniem itd,
-
pożyczkę - występuje w crowdfundingu dłużnym, który jest realizowany za pośrednictwem platformy crowdfundingowej. Można w tym wypadku mieć do czynienia z przepisami kc lub ustawy o kredycie konsumenckim. Z tym ostatnim będziemy mieć do czynienia jeśli udzielającym pożyczki będzie przedsiębiorca, natomiast gdy jest nim osoba fizyczna, stosujemy przepisy kc o pożyczce. Jak pokazuje praktyka, udzielającymi pożyczek w większości są osoby fizyczne,
-
nabycie udziałów/akcji - występuje w crowdfundingu dłużnym. W tym wypadku zbycie udziałów lub akcji jest możliwe w przypadku crowdfundingu tylko w przypadku spółek zawartych przy wykorzystaniu wzorca w systemie teleinformatycznym i przy użyciu bezpiecznego kwalifikowanego podpisu lub profilu ePUAP. Ponadto, w związku z rozporządzeniem eIDAS, które weszło w życie 1 lipca 2016 r., elektroniczny podpis wydawany w krajach członkowskich, jest uznawany na terenie całej UE, co w przyszłości może wpłynąć na upowszechnienie wykorzystywania elektronicznych środków identyfikacji możliwych do wykorzystania przy zbywaniu udziałów,
-
konstrukcje niestandardowe - ze względu na brak jednolitej regulacji crowdfundingu, można spotkać się z umowami nienazwanymi regulującymi stosunki między beneficjentami i finansującymi.
Należy zwrócić uwagę, że podmiotami występującymi w roli stron w powyższych stosunkach prawnych są nie tylko beneficjent i finansujący, lecz także operator platformy i odpowiednio - beneficjent lub finansujący.
W jaki sposób przedstawić swój projekt w crowdfundingu?
Nie jest to zadanie trudne, ale wymaga dużego zaangażowania i kreatywności. Jak w każdej kampanii marketingowej, niezbędne będzie stworzenie dobrego tytułu - niezbyt długiego, pomysłowego, ale też niezbyt udziwnionego, tak aby można się było zorientować, co będzie realizowane w ramach danego projektu. Wodze fantazji można natomiast puścić podczas projektowania opisu - oprócz klasycznej, opisowej wersji, pomysłodawca może także stworzyć np. film video czy komiks.
W CV projektu konieczne będzie też skupienie się na finansach - trzeba przedstawić, jaki minimalny budżet pozwoli zrealizować projekt tak, aby był on jak najlepszej jakości. Dokładnie określony, przemyślany cel finansowy powoduje też, że pomysłodawca projektu staje się bardziej wiarygodny i odpowiedzialny w oczach potencjalnych fundatorów.
Przedstawiając projekt, nie można także zapomnieć o wspomnianych już przewidywanych świadczeniach zwrotnych. Im bardziej atrakcyjne, tym szybciej i łatwiej trafią one do grupy odbiorców chętnej do pomocy w sfinansowaniu projektu.
Jak więc widać, crowdfunding to ciekawe rozwiązanie dla poszukujących wsparcia finansowego w biznesie. W Polsce ta metoda pozyskania kapitału, choć jeszcze nie kompleksowo uregulowana, jest w pełni legalna, choć wymaga dobrego przygotowania pod względem prawnym i podatkowym. Dlatego też, planując skorzystanie z crowdfundingu, najlepiej jest zwrócić się do profesjonalnych portali, które zapewnią ochronę i bezpieczeństwo.
