Prowadzenie działalności gospodarczej jest objęte obowiązkowym ubezpieczeniem w ZUS-ie. W niektórych przypadkach takim ubezpieczeniem może być także objęte posiadanie udziałów w spółce lub bycie wspólnikiem spółki. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, czy wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. musi opłacać składki ZUS?
Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – ogólne zasady
W spółce jednoosobowej jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników.
Zgłoszenie do sądu rejestrowego spółki jednoosobowej powinno również zawierać nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres albo adres do doręczeń elektronicznych jedynego wspólnika, a także wzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem spółki.
W przypadku gdy wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi albo jedynemu wspólnikowi i spółce, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Ubezpieczenie w ZUS-ie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uważa się:
- osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a;
- twórcę i artystę;
- osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu: w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, lub z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
- wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
- akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
- komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;
- osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe.
Przykład 1.
Wspólnik jest jednym z dwóch wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Każdy ze wspólników ma w spółce po 50% udziałów. Czy wspólnik jest zobowiązany do opłacania składek ZUS? Zgodnie z zasadami wynikającymi z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnik nie będzie zobowiązany do opłacania składek ZUS. Wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu w ZUS-ie niezależnie od faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej. Przepisy wiążą obowiązek podlegania przez takiego wspólnika wyłącznie z jego statusem prawnym i nie przewidują dodatkowych warunków związanych z faktycznym realizowaniem określonych zadań lub funkcji w spółce.
W takim przypadku uznaje się, że jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest szczególną postacią działalności gospodarczej na własny rachunek – niezależnie od tego, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest na gruncie prawa odrębnym bytem – osobną osobą prawną.
Od kiedy i do kiedy wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. będzie podlegał ZUS-owi?
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach:
- wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością – od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców;
- wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej oraz komplementariusze w spółce komandytowo-akcyjnej – od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców.
Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będzie podlegał obowiązkowi ubezpieczenia w ZUS-ie:
- od dnia wpisania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, albo
- od dnia nabycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Moment końcowy podlegania obowiązkowi ubezpieczenia w ZUS-ie ustawa określa natomiast jako:
- zbycie wszystkich udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
- wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.
W orzecznictwie pojawiają się często stanowiska akcentujące przede wszystkim rolę i funkcję danego wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – niezależnie od braku 100% udziałów. Zdaniem Sądu Najwyższego: „Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który posiada część udziałów zapewniającą mu prawo do samodzielnego decydowania o wynikach zgromadzenia wspólników i niemal wyłączne prawo do zysku oraz który – wskutek pełnienia funkcji jednoosobowego zarządu – ma nieskrępowaną możliwość samodzielnego decydowania o bieżącej działalności spółki, podlega ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność (art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.)” (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 5 marca 2020 roku, III UK 36/19).
Pojęcie „niemal jedynego udziałowca w spółce” nie jest jednak oparte na brzmieniu ustawy ani w niej zdefiniowane. Warto zwrócić uwagę na uzasadnienie jednego z wyroków, zgodnie z którym: „Nie zasługuje na aprobatę stanowisko ZUS, że […] odwołująca była »niemal jedynym udziałowcem w spółce«, bo posiadającym 91 udziałów, co uzasadnia objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami po tej dacie. W prawie polskim nie istnieje takie określenie, bowiem obowiązkowi ubezpieczenia podlega osoba, która jest 100% udziałowcem w spółce z o.o. Powołany w uzasadnieniu decyzji wyrok Sądu Apelacyjnego nie może mieć odniesienia w niniejszej sprawie, bowiem wskazuje on spółkę, w której udziałowcami są dwie osoby, posiadające udziały w ilości 99 i 1. Organ rentowy nie zaoferował sądowi, oprócz danych z KRS i rozważań teoretycznych, żadnych dowodów na potwierdzenie stanowiska, że […] skarżącą należy uznać za wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, prowadzącą pozarolniczą działalność” (wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 lutego 2023 roku, IV U 627/22).
Podobne stanowisko przyjął Sąd Apelacyjny w Katowicach, wskazując, że: „Przyjęcie zatem literalnej wykładni art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. prowadzi do naruszenia zasady powszechności ubezpieczeń społecznych i konstytucyjnej gwarancji każdego obywatela do zabezpieczenia społecznego. Wypełnieniem zaś tych gwarancji jest objęcie ubezpieczeniami społecznymi wspólnika dominującego (posiadającego 99% udziałów) – traktowanego na użytek prawa ubezpieczeń społecznych, jako jedynego udziałowca. Z perspektywy norm prawa ubezpieczeń społecznych, tego rodzaju spółkę należy traktować jako spółkę jednoosobową” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 stycznia 2021 roku, III AUa 1175/19).
Natomiast nieustawowe pojęcie tzw. wspólnika iluzorycznego zostało ukrócone przez Sąd Najwyższy (wyrok z 21 lutego 2024 r., sygn. akt II UZP 8/23) „Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 proc. udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych”.
