Jak złożyć wniosek o przeliczenie emerytury?

Kwestie związane z ponownym przeliczeniem emerytury, w szczególności reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwana dalej ustawą o emeryturach. Warto wskazać, że każda osoba posiadająca uprawnienia emerytalne może złożyć wniosek o przeliczenie emerytury po spełnieniu określonych wymogów. Zakład ubezpieczeń społecznych nie może odrzucić wniosku, o którym mowa powyżej. Należy dodać, że jeśli po złożeniu wniosku i ponownym przeliczeniu, wartość emerytury będzie mniejsza, to mimo wszystko świadczenie będzie nadal wypłacane w dotychczasowej wysokości (art. 109 ustawy o emeryturach).

Na jakiej podstawie oblicza się emeryturę?

Warto przypomnieć, że podstawę obliczenia emerytury, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 25 ustawy o emeryturach).

Zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach, świadczenie emerytalne stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy o emeryturach, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet, a wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza corocznie, w terminie do dnia 31 marca, tablice trwania życia w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Tablice, o których mowa powyżej, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego do ustalenia wysokości emerytury, stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Kto może się starać o ponowne przeliczenie emerytury po 65 roku życia?

Wniosek o przeliczenie emerytury mogą składać osoby uprawnione do świadczeń emerytalno-rentowych, które zostały objęte emeryturą na starych i na nowych zasadach, zmienionych w przepisach ustawy o emeryturach.

Artykuł 108 ustawy o emeryturach dotyczy ponownego ustalenia wysokości emerytury, kontynuującym podleganie ubezpieczeniom. Zatem przepis ten odnosi się do emerytów, którzy mogą złożyć wniosek o przeliczenie emerytury, jeśli po dniu przyznania im świadczenia, podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. „Emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 ustawy o emeryturach powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury i zwaloryzowanych przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek zaewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury.”

Zgodnie z art. 113 ustawy o emeryturach, ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty, z tytułu niezdolności do pracy, poprzez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych, następuje na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego, jeżeli emeryt lub rencista pozostaje w ubezpieczeniu, chyba że w kwartale kalendarzowym ubezpieczenie ustało.

Świadczeniobiorcy mogą składać wnioski o przeliczenie emerytury w styczniu każdego roku. Natomiast wniosek o ponowne przeliczenie emerytury na nowych zasadach, warto składać w dzień urodzin lub po tej dacie, z uwagi na korzystniejsze przeliczenia wskaźników.

Zgodnie z art. 112 ustawy o emeryturach, jeżeli emeryt lub rencista zgłosi wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych, kwotę przysługującego świadczenia zwiększa się doliczając do kwoty emerytury, o której mowa w art. 53 lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy:

• po 1,3% podstawy wymiaru ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok okresów składkowych;
• po 0,7% podstawy wymiaru ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok okresów nieskładkowych;
• do kwoty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz do kwoty renty rodzinnej część wzrostu, o którym mowa w pkt 1, ustaloną przy zastosowaniu wskaźnika procentowego.

Warto przypomnieć, że ZUS przeliczy podstawę wymiaru emerytury, jeżeli nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzedniego. Wówczas do przeliczenia emerytury, wykorzystana zostanie kwota bazowa obowiązująca w dniu zgłoszenia wniosku o ponowne obliczenie emerytury.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r. (sygn. akt II UK 27/05): „(…) ponowne ustalenie na wniosek emeryta wysokości świadczenia przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas okresów składkowych lub nieskładkowych polega na tym, że kwotę przysługującego mu świadczenia zwiększa się, doliczając do kwoty otrzymywanej dotychczas emerytury stosowny procent podstawy wymiaru ustalonej w wyniku waloryzacji, odpowiednio za każdy rok, okresów składkowych lub nieskładkowych (art. 112 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)”.

Jakie są możliwości wystąpienia z wnioskiem o przeliczenie emerytury?

Świadczeniobiorca może wystąpić z wnioskiem o przeliczenie emerytury, w momencie odnalezienia dokumentów, których wcześniej nie dostarczył, a mogą one potwierdzić jego zatrudnienie. Emeryci nie muszą składać dokumentów za tzw. okresy zerowe, które od 1 stycznia 2009 roku ustala się na poziomie minimalnego wynagrodzenia.

Przykład 1.

Pani Maria Nowak wykorzystała możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę w styczniu 2005 r. Wówczas nie posiadała dokumentów potwierdzających jej zatrudnienie w latach 1989 r. - 1995 r., kiedy to jej wynagrodzenie było bardzo korzystne do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia. Firma, w której pracowała pani Maria Nowak, została zlikwidowana. Zatem ten okres nie był przez nią wykazany przed ZUS, gdyż nie miała dokumentów potwierdzających uzyskanie tych wynagrodzeń. W 2018 r. pani Maria Nowak nawiązała kontakt z firmą archiwizującą dokumenty kadrowe, co pozwoliło jej złożyć do ZUS wniosek o przeliczenie podstawy emerytury, wraz z dokumentami potwierdzającymi jej zatrudnienie w brakującym okresie. ZUS na wniosek dokonał przeliczenia podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków z tych lat. W związku z tym, nowy obliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury, okazał się wyższy od poprzednio obliczonego, zatem pani Maria Nowak otrzymała decyzję od ZUS dotyczącą przeliczenia jej emerytury i wskazania wysokości emerytury.

W przypadku pobierania wcześniejszej emerytury i osiągnięcia przez świadczeniobiorcę odpowiednio 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, może on złożyć wniosek o przeliczenie kapitału początkowego świadczenia z uwagi na przejście na emeryturę powszechną.

Wyższe świadczenie mogą uzyskać kobiety, które złożą wniosek o przeliczenie emerytury, jeśli przed 1999 rokiem wychowywały dziecko w czasie urlopu wychowawczego, bądź urlopu bezpłatnego udzielonego na opiekę nad dzieckiem. Wobec powyższego świadczeniobiorcy będą mogli zaliczyć do emerytury maksymalnie 6 lat sprawowania opieki nad dzieckiem. Okresy opieki nad dzieckiem będą wliczane do kapitału początkowego jako okresy składkowe na poziomie wskaźnika 1,3 % podstawy wymiaru emerytury.

Świadczeniobiorcy, którzy studiowali przed 1 stycznia 1999 r., będą mogli podwyższyć sobie kapitał początkowy emerytury, jeśli złożą wniosek o przeliczenie emerytury. Do stażu ubezpieczeniowego mogą zostać zaliczone studia na uczelni wyższej, jeśli nie przekraczają 1/3 wszystkich okresów składkowych, już wcześniej udowodnionych przed ZUS.

Jak wypełnić wniosek o przeliczenie emerytury?

Zgodnie z informacjami zawartymi na stronie internetowej ZUS, we wniosku o przeliczenie emerytury świadczeniobiorcy powinni wskazać: pesel, podstawowe dane oraz dowód, kto składa wniosek. Ponadto należy określić czy emeryt wnosi o:

• ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem składek zapisanych na swoim koncie po przyznaniu świadczenia;
• ponowne obliczenie świadczenia z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia;
• ponowne obliczenie emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dotyczy kobiet, które przed 1 października 2017 r. miały ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej, do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia ustalonego indywidualnie dla nich podwyższonego wieku emerytalnego oraz ukończenia 65 lat);
• ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego i doliczenie okresów składkowych/ nieskładkowych;
• przyjęcie do ponownego obliczenia świadczenia zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych – wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym został złożony wniosek o świadczenie/ ponowne obliczenie świadczenia od roku do roku;
• przyjęcie do ponownego obliczenia świadczenia zarobków z dowolnych 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu stażu pracy świadczeniobiorcy przypadających przed rokiem, w którym złożony został wniosek, to jest: wskazania do obliczenia świadczenia wynagrodzenia minimalnego za okresy, w których świadczeniobiorca pozostawał w stosunku pracy, ale nie udokumentował zarobków za te okresy;
• doliczenie dodatkowego składnika wynagrodzenia należnego za okres, z którego przyjęto zarobki do obliczenia wysokości świadczenia;
• obliczenie wysokości emerytury według nowych zasad (dotyczy świadczeniobiorców urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., którzy mają ustalone prawo do emerytury według dotychczasowych zasad, na wniosek złożony po 31 grudnia 2008 r. i po tym jak świadczeniobiorca ukończył powszechny wiek emerytalny, kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe);
• uwzględnienie w podstawie wymiaru świadczenia zagranicznych okresów ubezpieczenia/ zamieszkania w państwach członkowskich UE/ EFTA lub w państwach, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym, innego obliczenia świadczenia.

Podsumowując, w przypadku świadczenia ustalonego na starych zasadach, podwyższenie kapitału początkowego emerytury, może nastąpić na skutek zgłoszenia wniosku o doliczenie nieuwzględnionych dotychczas okresów składkowych i nieskładkowych.

Przy przeliczeniu emerytury na nowych zasadach ważny dla świadczeniobiorcy, jest moment złożenia wniosku. Wówczas świadczenie będzie podwyższone w oparciu o wyliczenie kwoty, wynikającej ze zwaloryzowanych składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego, od momentu ustalenia prawa do emerytury oraz w oparciu o średnie dalsze trwanie życia, ustalone na podstawie tablicy życia, na dzień złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury.

Wniosek o przeliczenie emerytury, można złożyć również w celu ponownego określenia podstawy wymiaru świadczenia wraz z dodatkowymi zarobkami. ZUS powinien wydać decyzję  w ciągu 60 dni po złożeniu wniosku. Ponadto ZUS nie może odmówić przyjęcia wniosku o przeliczenie emerytury.