Czynność prawna to wyrażenie woli przez każdą osobę fizyczną i prawną zmierzającą do wywołania określonego skutku prawnego zobowiązującego czy rozporządzającego. Czynności prawne prowadzą do zawarcia umowy, rozwiązania umowy lub przyjęcia na siebie konkretnych obowiązków prawnych. W obrocie prawno-gospodarczym występują różne formy czynności. Niezachowanie odpowiedniej formy prawnej czynności może powodować konsekwencje w postaci nieważności czynności prawnej.
Podstawowe formy czynności prawnych
Jedną z najbardziej podstawowych form czynności prawnych jest forma pisemna. Do zachowania ważności czynności prawnej wymagane jest złożenie podpisu pod wyrażonym przez tą osobę oświadczeniem woli. Do podstawowych form czynności prawnych zaliczamy również formę dokumentową oraz elektroniczną.
Forma pisemna oznacza, że oświadczenie o treści wskazanej w dokumencie zostało przez określoną osobę złożone i że dana czynność została w takiej formie dokonana. Forma elektroniczna nie będzie formą szczególną, zastrzeżenie przez strony dokonania czynności w postaci elektronicznej oświadczenia opatrzonego podpisem weryfikowanym za pomocą kwalifikowanego certyfikatu będzie traktowane jako zastrzeżenie formy pisemnej.
W stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami w przypadku gdy nie zostanie zawarta forma pisemna, skutek czynności prawnej może być dowodzony beż żadnych ograniczeń. Zgodnie bowiem z art. 74§ 3 Kodeksu cywilnego, zwanego dalej „kc” wynika, że ograniczeń dowodowych jakie wiążą się z niezachowaniem zwykłej formy pisemnej nie stosuje się
w stosunkach między przedsiębiorcami.
Czynność prawna - forma dokumentowa
Do zachowania formy dokumentowej czynności prawnej wystarczy złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w taki sposób aby ustalić osobę, która składa to oświadczenie. Forma dokumentowa jest formą słabszą niż forma pisemna, ponieważ nie wymaga własnoręcznego podpisu. Niezachowania formy dokumentowej, jeśli przepis szczególny nie stanowi, że skutkiem niezachowania formy dokumentowej jest nieważność czynności prawnej, forma dokumentowa zastrzeżona jest jedynie dla celów dowodowych.
Szczególne formy czynności prawnych
Do szczególnych form czynności prawnych ustawodawca, zalicza formę pisemną z datą pewną, pisemną, z urzędowo poświadczonym podpisem, forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty, akt notarialny.
Czynność prawna a ustawowe skutki niezachowania wymaganej formy
Do ustawowych skutków niezachowania formy, należy forma dla celów dowodowych, forma pod rygorem nieważności oraz forma zastrzeżona dla wywołania szczególnych skutków prawnych. Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa należy do czynności prawnych, które wymagają zachowania formy szczególnej = forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi dla oświadczeń woli obu stron zastrzeżonej pod rygorem nieważności.
Podpisy na osób uczestniczących w transakcjach są złożone w obecności notariusza. Notariusz stwierdza na dokumencie potwierdzającym czynność prawną autentyczność podpisów złożonych przez osoby uczestniczące w tych transakcji. Formą szczególną będzie też forma aktu notarialnego. Czynność prawa dokonana formie aktu notarialnego jest formą szczególną, niezachowanie tej formy wywołuje skutek prawny w postaci nieważności czynności prawnej. Zgodnie z zasadą swobody umów strony same dokonują zazwyczaj wyboru formy czynności prawnych, jeżeli ustawa nie nakazuje zastosowania dla konkretnej czynności zachowania szczególnej formy. Strony umowy mogą zastrzec zachowanie formy szczególnej dla konkretnej czynności prawnej. W przypadku zawarcia umowy przedwstępnej, powinna być ona zawarta w tej samej formie co umowa przyrzeczona. Jeżeli umowa przedwstępna zostanie zawarta w dowolnej formie, strona zobowiązana musi zawrzeć umowę przyrzeczoną, mimo że nie zachowano formy zastrzeżonej dla tej ostatniej. Cechą umowy przedwstępnej jest powstanie roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej. Zastrzeżenie formy aktu notarialnego ma na celu ochronę interesów stron, zapewnia stronom dokonanie czynności zgodnej z prawem i kontrolę nad sferą stosunków społecznych, których ta czynność dotyczy.
Jeżeli umowa przedwstępna sporządzona jest w formie szczególnej takiej jak ma być sporządzona umowa przyrzeczona, to strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli forma szczególna nie będzie zachowana zawierając umowę przedwstępną np. sprzedaży nieruchomości strona żądająca zawarcia umowy przyrzeczonej, to może żądać naprawienia tylko szkody, którą poniosła licząc na zawarcie umowy przyrzeczonej. Jeżeli natomiast umowa przedwstępna zawarta jest w formie szczególnej, to strona uprawniona może żądać od strony zobowiązanej złożenia przez nią oświadczenia woli o określonej treści. Jeżeli strona zobowiązana nie będzie chciała złożyć oświadczenia woli, wówczas prawomocne orzeczenie sądu zastąpi to oświadczenie woli.
Skutki niezachowania obligatoryjnej formy pisemnej pożyczki
Brak zachowania formy pisemnej dla umowy pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych skutkuje ograniczeniami wynikającymi zachowania formy pisemnej. W sporze sądowym nie będzie możliwości powołania świadków, na okoliczność, że umowa miała miejsce.
Formę pisemną powinna mieć też umowa najmu zawarta na okres dłuższy niż rok. W razie niezachowanie tej formy uważa się, że umowa jest zawarta na czas nieoznaczony.
Uzupełnienie lub zmiana umowy
Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką strony przewidziały celem jej zawarcia. Przewidziano zasadę modyfikacji formy pierwotnej czynności prawnej oraz ekwiwalentność form czynności prawnej. Jeżeli strony zawarły umowę pierwotną
w formie pisemnej to jej uzupełnienie lub zmiana wymaga zawarcia umowy w tej samej formie.
Czynności prawne zawierane pomiędzy przedsiębiorcami
Brak zachowania formy pisemnej dla celów dowodnych w umowach pomiędzy przedsiębiorcami nie powoduje żadnych konsekwencji prawnych, nie skutkuje powstaniem formalnych ograniczeń dowodowych. Zgodnie z art. 77 1 Kc w wypadku gdy umowę zawartą pomiędzy przedsiębiorcami bez zachowania formy pisemnej jedna strona niezwłocznie potwierdzi w piśmie skierowanym do drugiej strony, a pismo to zawiera zmiany lub uzupełnienia umowy, niezmieniające istotnie jej treści, strony wiąże umowa o treści określonej w piśmie potwierdzającym, chyba że druga strona niezwłocznie się temu sprzeciwiła na piśmie.
Podstawa prawna:
- Kodeks cywilny
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
