Działalność nierejestrowana, z uwagi na brak restrykcji prawnych, cieszy się sporym zainteresowaniem. To świetny sposób na dorobienie do umowy o pracę lub emerytury. Jeżeli będziemy pilnowali limitów, możemy być przedsiębiorcą bez konieczności rejestrowania firmy i płacenia ZUS-u. Czy jednak ten rodzaj działalności może być wykorzystywany w każdej branży? Co z tymi działami, które wymagają pozwolenia lub akceptacji organów administracyjnych? Czy praca z żywnością może być nieewidencjonowana i co na to sanepid? Sprawdźmy.
Działalność nierejestrowana – namiastka własnej firmy
Działalność nierejestrowana (również działalność nieewidencjonowana) pozwala na prowadzenie drobnej działalności zarobkowej bez konieczności wypełniania obowiązków, jakie wiążą się z zarządzeniem własnym przedsiębiorstwem. Przede wszystkim osoba prowadząca ten rodzaj aktywności zarobkowej:
- nie musi rejestrować się w CEIDG;
- nie musi opłacać składek ZUS – nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne;
- nie musi prowadzić „profesjonalnej” księgowości – ma ona obowiązek prowadzenia ewidencji przychodów, ale wystarczy, że założy do tego celu zeszyt lub plik Excela;
- odprowadza podatek dochodowy (przychód minus koszty) – działalność jest opodatkowana na zasadach ogólnych (podatkiem progresywnym); nie rozlicza się miesięcznych deklaracji PIT, wykazuje się go jedynie w zeznaniu rocznym PIT-36 jako „inne źródła przychodu”;
- ma obowiązek wystawiania rachunków za sprzedawane produkty lub świadczone usługi, ale nie mogą to być faktury VAT (o ile działalność jest zwolniona z VAT), gdyż nie rejestruje się ona jako czynny podatnik podatku od towarów i usług;
- nie może zatrudniać pracowników.
Przedsiębiorca nierejestrowy może liczyć na wszystkie te zwolnienia i ułatwienia, o ile spełnia dwa wymogi. Pierwszym jest ograniczenie w zarobkach. Miesięczne przychody z prowadzonej działalności nie mogą przekraczać 75% minimalnego wynagrodzenia brutto. W 2025 roku jest to 3499,50 zł. W miesiącu, w którym przedsiębiorca nierejestrowy przekroczy ów limit przychodu, ma on obowiązek dokonać rejestracji działalności.
Drugim warunkiem jest brak prowadzenia działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy (5 lat). Można wykonywać działalność nieewidencjonowaną nawet z zarejestrowaną firmą w CEIDG, jednak w ostatnich 5 latach musiała być ona zawieszona. Zawieszenie jest traktowane jako niewykonywanie działalności.
Przykład 1.
Pan Adam hobbystycznie zajmuje się rękodziełem. Zdecydował się on sprzedawać swoje wyroby, pilnując limitu dla działalności nierejestrowanej, zaczynając od marca 2025 roku. Przypomniał sobie jednak, że jest już zarejestrowany w CEIDG, jednakże od lutego 2020 roku jego firma jest zawieszona. Czy w takim wypadku może prowadzić działalność nieewidencjonowaną?
Tak, ponieważ od lutego 2020 roku do marca 2025 roku minęło więcej niż 60 miesięcy, a działalność zawieszona nie stanowi wykonywania działalności gospodarczej w rozumieniu Prawa przedsiębiorców.
Działalność nierejestrowana – co na to sanepid?
Prawo przedsiębiorców, które reguluje wszystkie aspekty związane z działalnością nieewidencjonowaną, nie przewiduje żadnych ograniczeń co do aktywności, jaka może być prowadzona bez rejestracji firmy. Można zatem prowadzić każdy rodzaj firmy, o ile miesięczne przychody z niej nie przewyższają 75% minimalnej krajowej.
Zatem każda osoba fizyczna, która zdecyduje się na ten sposób dorabiania, może to robić również w branży związanej z:
- sektorem spożywczym (w tym produkcją wina);
- gastronomią;
- produkcją kosmetyków i chemikaliów;
- prowadzeniem sklepów zielarskich;
- agroturystyką;
- fryzjerstwem, kosmetykami, tatuażami i solarium;
- żłobkami i przedszkolami;
- transportem zbiorowym.
Należy pamiętać, że nie każde działanie mające chociażby minimalny związek z żywnością czy kosmetykami będzie wymagało zatwierdzenia przez sanepid. Dlatego też każdy, kto chciałby np. zajmować się produkcją kanapek, wypiekami, cateringiem, wytwarzaniem naturalnych kosmetyków, świadczeniem usług fryzjerskich, robieniem tatuaży, prowadzeniem turystyki wiejskiej itd., powinien w pierwszej kolejności skontaktować się z właściwą stacją sanitarno-epidemiologiczną i dopytać, czy w jego wypadku wpis do rejestru będzie konieczny.
Wpis do rejestru sanepidu z zatwierdzeniem i bez zatwierdzenia
Nie każdy rodzaj działalności jest traktowany tak samo. Są branże, które wymagają trzymania się bardziej restrykcyjnych reguł, oraz takie, w których wystarczy wyłącznie zgłoszenie. Prowadzenie działalności nierejestrowanej nie zwalnia przedsiębiorcy z żadnych wymogów stawianych przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Taka „minifiremka” jest traktowana przez organ jak każde inne przedsiębiorstwo.
Możliwe są dwie drogi rejestracji działalności w sanepidzie:
- wpis do rejestru zakładów podlegających kontroli sanepidu z zatwierdzeniem,
- wpis do rejestru zakładów podlegających kontroli sanepidu bez zatwierdzenia.
Kiedy dana działalność wymaga zatwierdzenia przez sanepid? Zawsze, gdy przedsiębiorca zajmuje się:
- produkcją lub sprzedażą żywności, która nie pochodzi od zwierząt;
- sprzedażą produktów pochodzenia zwierzęcego, które nie podlegają kontroli weterynaryjnej;
- produkcją lub sprzedażą żywności, która zawiera zarówno środki spożywcze niezwierzęce, jak i zwierzęce;
- prowadzeniem zakładu działającego na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w tym także recyklingiem.
W pozostałych wypadkach wpis do rejestru nie jest zatwierdzany przez właściwą stację sanitarno-epidemiologiczną.
Jak załatwić wpis do rejestru sanepidu?
Jeżeli działalność nierejestrowana została wymieniona wśród działalności, które wymagają zatwierdzenia, przedsiębiorca musi złożyć wniosek o zatwierdzenie i wpis do rejestru zakładów. Takie zatwierdzenie odbywa się poprzez przeprowadzenie kontroli sanepidu, podczas której organ sprawdza, czy zakład spełnia określone normy sanitarne. Kontrolerzy będą sprawdzali zakład głównie pod kątem odpowiedniego wyposażenia, wystroju, konstrukcji, rozmieszczenia i wielkości pomieszczeń służących do produkcji żywności, zaopatrzenia ich w wodę czy też wentylację. W pozostałych wypadkach wystarczy jedynie wniosek o wpis do rejestru.
Wniosek należy złożyć co najmniej 14 dni przed planowanym rozpoczęciem działalności nierejestrowanej, tj. przed pierwszą sprzedażą, czyli osiągnięciem pierwszego przychodu. Składa się go w:
- powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej, lub
- granicznej stacji sanitarno-epidemiologicznej
– właściwej ze względu na siedzibę zakładu lub miejsca prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę nierejestrowego. Zasada ta wiąże również te osoby, które swoją działalność zamierzają prowadzić przy wykorzystywaniu takich pojazdów jak foodtrucki – wówczas właściwa będzie jednostka, w której okręgu najczęściej wykonywana jest działalność.
Wyjątek od powyższego stanowi działalność powiązana z produkcją lub handlem żywności przeznaczonej do automatów samoobsługowych. W tych wypadkach wniosek należy złożyć do powiatowego lub granicznego państwowego inspektora sanitarnego, który jest właściwy ze względu na siedzibę zakładu, który produkuje lub wprowadza do obrotu żywność z tych urządzeń.
Ile kosztuje zgłoszenie do rejestru sanepidu?
Sama rejestracja działalności jest bezpłatna. Niezależnie od tego, czy chodzi o działalność wymagającą zatwierdzenia, czy też nie.
Jednakże w przypadku firm, które muszą przejść kontrolę, przedsiębiorca może zostać obarczony opłatą. Jest ona ustalana wówczas, gdy kontrolerzy dopatrzą się nieprawidłowości. W takiej sytuacji przedsiębiorca będzie musiał zapłacić:
- 52 zł – za rozpoczęcie kontroli, oraz
- 17 zł – za każdą rozpoczętą godzinę trwania kontroli.
Drugie tyle przedsiębiorca będzie musiał ponieść przy ponownej wizycie kontrolerów sanepidu, którzy zjawią się, aby potwierdzić usunięcie stwierdzonych wcześniej uchybień. Wtedy także nałożą oni na przedsiębiorcę opłatę w wysokości 52 zł za rozpoczęcie kontroli oraz 17 zł za każdą rozpoczętą godzinę jej trwania.
