Działalność nierejestrowana zwolniona z VAT czy podlegająca VAT

Z końcem kwietnia 2018 r. zostały wprowadzone przepisy nowej ustawy - Prawo przedsiębiorców, które regulują wiele sfer funkcjonowania firm. W ramach tych regulacji weszła tzw. działalność nierejestrowana. Prowadzenie takiej działalności z założenia wydaje się proste, gdyby jednak nie specyfika podatku VAT. Czy prowadząc tego typu działalność przedsiębiorca może skorzystać ze zwolnienia na gruncie podatku VAT? Odpowiadamy!

Działalność nierejestrowana a działalność gospodarcza

Zgodnie z art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców poprzez działalnością gospodarczą rozumie się zorganizowaną działalność zarobkową, która jest wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

Z kolei w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych działalność gospodarcza to działalność zarobkowa o charakterze wytwórczym, budowlanym, handlowym, usługowym a także działalność polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych, prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły

Natomiast w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT można przeczytać, iż działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z powyższych definicji można wskazać kilka stałych przesłanek zaistnienia działalności gospodarczej:

1. zorganizowanego działania zmierzającego do stałego funkcjonowania firmy,
2. nastawienia na osiągnięcie zysku, na realizację zysku, na zarobkowanie,
3. ciągłości czyli kontynuacji jej prowadzenia, powtarzalności jej działania.

Nawiązując natomiast do działalności nierejestrowanej to w świetle art. 5 ustawy Prawo przedsiębiorców za działalność nie podlegającą rejestracji w CEIDG uważa się działalność wykonywaną przez osobę fizyczną:

1. gdzie przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (od 1 lipca 2023 roku obowiązuje limit 2700 zł),
2. która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Dodać, do tego trzeba to, że działalności wymagające ubiegania się o pozwolenia (licencje, koncesje, zezwolenia, inne) także, są wyłączone z prowadzenia ich w formie nierejestrowej.

Należy jednak zwrócić uwagę, że nawet, jeżeli osoba fizyczna będzie spełniała warunki miesięcznego przychodu i nieprowadzenia działalności w ostatnich 5 latach to, jeżeli działalność nierejestrowana będzie nosiła znamiona działalności gospodarczej, to wówczas będzie podlegała wpisie do CEIDG.

Ponadto z rozwiązania prowadzenia działalności w formie firmy nierejestrowanej nie mogą skorzystać osoby, które chcą funkcjonować, jako wspólnik spółki cywilnej a więc działalność nierejestrowaną może prowadzić jedynie osoba fizyczna niebędąca wspólnikiem.

Działalność nierejestrowana a podleganie pod VAT

W tym miejscu warto wyszczególnić definicję ustawy o VAT na temat działalności, bowiem obejmuje ona szersze spektrum przejawiania jakiejkolwiek aktywności prowadzenia działalności:

1. wszelką działalność usługodawców, handlowców, producentów,
2. działalność wykonywaną przez wolne zawody,
3. działalność wykorzystującą rzeczy i wartości niematerialne,
4. działalność podmiotów pozyskujących zasoby naturalne,
5. działalność rolniczą.

Dodatkowo ustawa o VAT nie nakłada żadnych warunków przychodowych dla faktu zaistnienia działalności, nie wyłącza też z definicji działalności takiej, z której osoba fizyczna uzyskuje niskie przychody lub prowadzi ją na małą skalę. Dlatego też z podlegania opodatkowaniu podatkiem VAT działalność nierejestrowana nie jest wyłączona.

W związku z powyższym w świetle ustawy o VAT osoby prowadzące działalność nierejestrowaną mogą w określonych sytuacjach stać się pełnoprawnymi podatnikami VAT włączając w to wszelkie prawa i obowiązki, pod jakie podlegają ci podatnicy.

Kiedy można skorzystać ze zwolnienia z VAT?

Z uwagi na niski limit przychodów, który może być uzyskany z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej, będzie ona podlegała zwolnieniu podmiotowemu z VAT do kwoty 200 000 zł w skali roku. Nawet gdyby osoba fizyczna prowadząca tą działalność osiągnęła maksymalny pułap przychodów w danym roku podatkowym, to nawet wtedy skorzysta z podmiotowego zwolnienia z VAT. Jeżeli natomiast osoba fizyczna rozpoczęła prowadzenie działalności, wówczas limit ten będzie ustalać w sposób proporcjonalny do miesięcy jej prowadzenia.

W związku z powyższym działalność nierejestrowana może korzystać z podmiotowego zwolnienia z VAT do limitu 200 000zł rocznie, jednak prowadząca ją osoba fizyczna jest zobligowana do prowadzenia ewidencji sprzedaży (dla ustalenia limitu w tej działalności, mimo iż wiadomym jest, że nigdy go nie przekroczy). Warto wspomnieć, iż ewidencja ta nie stanowi ewidencji VAT sprzedaży, czyli nie jest ewidencją VAT, którą zobligowani są prowadzić podatnicy VAT.

Osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną zwolnioną z VAT generalnie nie jest zobowiązana do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej. Jednakże, jeżeli nabywca zażąda jej wystawienia w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty to w takiej sytuacji fakturę należy wystawić. Dlatego tez w praktyce, jeżeli odbiorcą jest firma lepiej na bieżąco wystawiać faktury a jeżeli trafi się klient prywatny, wówczas na żądanie.

Jaka działalność nierejestrowana nie skorzysta ze zwolnienia?

Zgodnie z art. 113 ust. 9 ustawy o VAT zwolnienie z VAT nie znajdzie zastosowania do podatników:

1. dokonujących dostaw:

• dokonują dostaw:
   
• wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, antyków o wieku przekraczającym 100 lat (dotyczy biżuterii artystycznej), materiałów do rzeźbienia pochodzenia roślinnego lub mineralnego, obrobionych oraz artykułów z takich materiałów - załącznik nr 12 ustawy
• towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:
• energii elektrycznej (CN 2716 00 00),
• wyrobów tytoniowych,
• samochodów osobowych, innych niż wymienione w lit. e, zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji,
• budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b ustawy,
• terenów budowlanych,
• nowych środków transportu;
• towarów, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie:
• preparaty kosmetyczne i toaletowe (PKWiU 20.42.1),
• komputery, wyroby elektroniczne i optyczne (PKWiU 26),
• urządzenia elektryczne (PKWiU 27),
• maszyny i urządzenia, gdzie indziej niesklasyfikowane (PKWiU 28);
• hurtowych oraz detalicznych części do pojazdów samochodowych i motocykli;

2. świadczących usługi:

• prawnicze,
• w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,
• jubilerskie,
• ściągania długów (w tym factoringu);

3. nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Jeżeli więc osoba fizyczna prowadząca już działalność nierejestrowaną rozpocznie wykonywanie, choć jednej z powyższych czynności, wówczas będzie zobligowana do rejestracji i opodatkowania VAT także pozostałej sprzedaży (chyba, że pozostała sprzedaż będzie korzystała ze zwolnienia przedmiotowego z VAT w części lub całości). Przykładem może tu być osoba fizyczna, która dorywczo naprawia komputery (w ramach działalności nierejestrowanej) i dojdzie do wniosku, że może sprzeda kilka komputerów. W przypadku, gdy na to się zdecyduje będzie zobowiązana to zarejestrowania danej działalności do VAT.

Dodatkowo uwzględniając powyższe wyłączenia, jeżeli osoba fizyczna zdecyduje się na prowadzenie działalności nierejestrowanej i podejmie sprzedaż choćby jednej z ww. towarów lub usług, wówczas będzie zobligowana do rejestracji tej działalności dla celów VAT jeszcze przed:

1. dniem dokonania pierwszej sprzedaży towaru lub usługi, innych niż zwolnione od podatku, w przypadku rozpoczęcia dokonywania tej sprzedaży albo,
2. dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej VAT w przypadku rezygnacji ze zwolnienia przez podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku albo,
3. z początkiem miesiąca, w którym miała miejsce rezygnacja ze zwolnienia w przypadku rezygnacji z tego zwolnienia.

Zgłoszenia działalności nierejestrowanej do VAT należy dokonać za pomocą formularza VAT-R (złożonego w formie papierowej lub elektronicznej).

Działalność nierejestrowana podlegająca VAT to obowiązki ewidencyjne. Każdy czynny podatnik VAT ma obowiązek:

1. prowadzenia ewidencji zakupów oraz sprzedaży VAT,
2. comiesięcznego przekazywania pliku JPK,
3. comiesięcznego lub cokwartalnego przekazywania deklaracji VAT,
4. wystawiania faktur dokumentujących przeprowadzoną sprzedaż z doliczonym podatkiem VAT (wyjątkiem jest wykonywanie sprzedaży zwolnionej gdzie podatek VAT nie występuje a więc nie należy go doliczać w wystawionej fakturze).

Oprócz tego należy też zaznaczyć, iż na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1. sprzedaż towarów lub usług (z wyjątkiem sprzedaży i dystrybucji energii elektrycznej, usług telekomunikacyjnych, najmu, dzierżawy, ochrony osób i mienia, stałej obsługi prawnej, obrotu instrumentami finansowymi),
2. otrzymanie całości lub części zapłaty przed wykonaniem tych czynności, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,
3. sprzedaż zwolnioną z VAT (chyba, że wystawiającym jest rolnik ryczałtowy w zakresie prowadzonej działalności rolniczej dostarczający produkty rolne),

- jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.