Co to jest działalność nierejestrowana i jak ją prowadzić?

Omawiamy warunki rozpoczęcia, a także definicję wraz z charakterystyką działalności nierejestrowanej. Prowadzenie działalności gospodarczej reguluje szereg ustaw, jednak najważniejszą z nich jest ustawa z dnia 6 marca 2018 r., Prawo przedsiębiorców (dalej – p.p.). Określa ona zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, określa prawa i obowiązki przedsiębiorców oraz zadania władzy publicznej, w zakresie dotyczącym prowadzenia działalności gospodarczej (art. 1 p.p.). Jak zatem, zgodnie z przepisami, powinna być prowadzona działalność nierejestrowana.

Czym jest działalność gospodarcza?

Ustawa definiuje także pojęcie przedsiębiorcy, którym jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą (art. 4 ust. 1 p.p.). Przedsiębiorcami są również wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (art. 4 ust. 2 p.p.).

Prawo przedsiębiorców określa również warunki do prowadzenia działalności nierejestrowanej, zwaną również nieewidencjonowaną, która to działalność gospodarcza może być prowadzona bez konieczności rejestracji firmy, a także spełnienia innych wymagań uregulowanych przepisami prawa.

W art. 5 ust. 1 p.p. wskazano wymogi, które pozwalają w sposób jednoznaczny zakwalifikować daną działalność gospodarczą, jako działalność nierejestrowaną. Nie stanowi działalności gospodarczej osoby fizycznej, działalność, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu kwoty 75% minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r., o minimalnym wynagrodzeniu za pracę i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. 

Warunkami prowadzenia działalności nierejestrowanej są:

1. limit przychodów – przychody z działalności nierejestrowanej nie mogą przekroczyć w żadnym miesiącu kwoty 75% ustawowego minimalnego wynagrodzenia,
2. brak prowadzenia zarejestrowanej działalności gospodarczej, w ciągu ostatnich 5 lat - osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną nie mogła wcześniej, w ciągu ostatnich 60 miesięcy, prowadzić zarejestrowanej działalności gospodarczej,
3. prowadzenie działalności nierejestrowanej osobiście – działalność nieewidencjonowana może być prowadzona wyłącznie samodzielnie i na własny rachunek, a w konsekwencji wyłączona jest możliwość zatrudnienia pracowników.

W przypadku, kiedy osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną, złoży wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, działalność ta w dniu wskazanym we wniosku staje się działalnością gospodarczą zarejestrowaną (art. 5 ust. 2 p.p.). 

Również w sytuacji, kiedy przedsiębiorca przekroczy limit przychodów, określony w art. 5 ust 1 p.p., to również jego działalność staje się działalnością gospodarczą zarejestrowaną, począwszy od dnia w którym nastąpiło przekroczenie wspomnianego limitu przychodów
(art. 5 ust. 3 p.p.). Przedsiębiorca ma wówczas obowiązek złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności, w terminie 7 dni, licząc od dnia w którym nastąpiło przekroczenie przychodów z działalności nieewidencjonowanej (art. 5 ust. 4 p.p.).

Ustawodawca określił także przypadki, w których to nie stosuje się przepisów dotyczących działalności nierejestrowanej, są to sytuacje w przypadku działalności:

1. prowadzonej w ramach spółki cywilnej (art. 5 ust. 5 p.p.),
2. podlegającej reglamentacji, której prowadzenie wymaga uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej (art. 44 ust. 3 p.p.).

Działalność nierejestrowana a obowiązki przedsiębiorcy

Warto zaznaczyć, że przychody osiągane z działalności nierejestrowanej, stanowią przychody z innych źródeł (art. 20 ust. 1ba ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej u.p.d.o.f.). W konsekwencji przychody z tytułu działalności nierejestrowanej podlegają opodatkowaniu według skali podatkowej (art. 27 ust. 1 u.p.d.o.f.), która to określa podatek osoby osiągającej dochód do 120.000,00 PLN rocznie, na 12% uzyskanego dochodu. Podatek ten (12% rocznego dochodu) jest pomniejszony o kwotę 3.600,00 PLN, którą to przedkłada minister właściwy do spraw finansów publicznych Radzie Ministrów, w terminie do dnia 15 września danego roku (art. 27 ust. 1d u.p.d.o.f.). Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną ma jednak obowiązek jako podatnik składać corocznie zeznanie podatkowe o wysokości osiągniętego dochodu w danym roku podatkowym (art. 45 ust. 1 u.p.d.o.f.).

Podmioty prowadzące działalność nierejestrowana, w przypadku, gdy wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000,00 PLN, są zwolnione od podatku od towarów i usług, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., o podatku od towarów i usług (dalej – u.p.t.u.). Wyjątkiem jest jednak art. 113 ust. 13 u.p.t.u, który wskazuje na obowiązek prowadzenia rejestrów podatku od towarów i usług, jak również składania deklaracji od tego podatku, mimo, iż łączna wartość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła kwoty 200.000,00 PLN. Co do zasady jednak, z uwagi fakt, że limit przychodów z działalności nierejestrowanej nie może przekroczyć w żadnym miesiącu kwoty 75% ustawowego minimalnego wynagrodzenia, poza ustawowymi wyjątkami, osoba prowadząca taką działalność jest zwolniona z podatku od towarów i usług. Ta sama ustawa (u.p.t.u.) zwalniając sprzedaż od podatku od towaru i usług, wprowadza obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym (art. 109 ust. 1 u.p.t.u.). 

Mimo korzystnych regulacji, osoby prowadzące działalność nieewidencyjną podlegają obowiązkowi udokumentowania sprzedaży poprzez wystawienie rachunku potwierdzającego dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi, w przypadku, gdy z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury (art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r., Ordynacja podatkowa). Prowadząc działalność niezarejestrowaną nie ma obowiązku ewidencjonowania sprzedaży przy pomocy kasy fiskalnej, chyba, że podmiot świadczy usługi lub sprzedaje towary wymienione w §4 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2023 r., w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących. Jeśli zatem przedsiębiorca prowadzi taką sprzedaż – obowiązany jest posiadać także kasę rejestrującą sprzedaż.

Przechodząc do kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym, osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną, nie dokonuje również zgłoszeń do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem nie podlega ona obowiązkowi rejestrowemu. Działalność ta nie została przez ustawodawcę wskazana w art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r., o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej – u.s.u.s.), który to przepis zawiera katalog osób fizycznych, które podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Nie jest wymieniona także w art. 66 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r., o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej – u.ś.o.z.), który określa podmioty podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. 

Podsumowanie

Korzyści jakie wynikają z prowadzenia działalności nierejestrowanej to:

1. brak potrzeby rejestracji działalności gospodarczej poprzez wpis w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, jak również zgłoszenie we właściwych instytucjach,
2. brak prowadzenia dokumentacji księgowej, poza uproszczoną ewidencją sprzedaży,
3. brak obowiązku składania deklaracji do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz opłacania składek na ubezpieczenie społeczne,
4. zwolnienie od podatku od towarów i usług, w przypadku prowadzenia działalności zwolnione od tego obowiązku na podstawie przepisów ustawy.

Osoba fizyczna musi jednak dopełnić takich obowiązków jak:

1. prowadzenie ewidencji przychodów w każdym miesiącu, zaś w przypadku przekroczenia limitu przychodów – zarejestrować działalność gospodarczą i poinformować właściwe instytucje o wpisie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej,
2. wystawianie rachunków sprzedażowych lub faktur, wymaganych przez ustawę, jak również rejestrowanie sprzedaży za pomocą kasy fiskalnej, w przypadku braku zwolnienia, z tego rodzaju ewidencji sprzedaży,
3. wskazanie przychodów z działalności nierejestrowej w rocznym zeznaniu podatkowym PIT, które to przychody podlegają opodatkowaniu jako przychody z innych źródeł.

Działalność nierejestrowana jest jednak niewątpliwie korzystnym rozwiązaniem dla osób, które planują prowadzić działalność gospodarczą w małej skali, jak również dla tych, którzy chcą sprawdzić swój pomysł na prowadzenie działalności gospodarczej, a czas wykorzystać na zdobycie doświadczenia, klientów oraz poznanie praktycznego wymiaru i ryzyka związanego z prowadzoną działalnością.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r., Prawo przedsiębiorców,
• Ustawa z dnia 10 października 2002 r., o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r., o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r., o podatku od towarów i usług
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Ordynacja podatkowa,
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r., o systemie ubezpieczeń społecznych,
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r., o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2023 r., w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.